Liga Narodów.

Liga Narodów powstała w 1919 roku. Jej członkami były 32 państwa, sygnatariusze traktatu wersalskiego oraz 13 państw neutralnych. W skład Ligi Narodów nie weszły między innymi Stany Zjednoczone (główny pomysłodawca), Rosja, Niemcy i pięć dominiów. Głównymi zasadami na których opierała się nowo powstała organizacja, mająca na celu strzeżenie pokoju międzynarodowego, były zawarte w zasadach Zgromadzenia Ligi. Były nimi: 1. prawa i obowiązki państw członków są równe, 2. każde państwo ma swych 3 delegatów. Do uprawnień zaś należały: dbanie o pokój światowy; podejmowanie uchwał, rezolucji i zaleceń oraz wybór stałych i niestałych członków Rady Ligii, która udzielała sankcji oraz sprawowała nadzór nad mniejszościami narodowymi. Na czele Sekretariatu Ligi stał sekretarz generalny. Stałe Biuro Sekretariatu Ligi miało swą siedzibę w Genewie. Stałymi członkami Ligi Narodów byli: Francja, Wielka Brytania, Japonia (do 1933 roku), Włochy (do 1937 roku), Niemcy (w latach 1926-1933) oraz ZSRR (w latach 1934-1939).

Liga Narodów przetrwała 20 lat. Została ona formalnie rozwiązania 18 kwietnia 1946 roku, kiedy to zastąpiła ją ONZ (Organizacja Narodów Zjednoczonych). Do pierwszych zadań Ligi należało utworzenie systemu mandatów - dawnych posiadłości Niemiec i Imperium Osmańskiego. Wprowadzono generalnie podziała na 3 rodzaje mandatów:

  1. tzw. mandaty A (terytoria mandatowe pierwszego rodzaju): posiadłości Imperium Osmańskiego - Syria i Liban przekazane Francji oraz Irak i Palestyna przekazane Wielkiej Brytanii. Tereny te miały w przyszłości uzyskać niepodległość.
  2. tzw. mandaty B (terytoria mandatowe drugiego rodzaju): dawne posiadłości Niemiec. Miały być one rządzone jak kolonie. Wielka Brytania uzyskała: Kamerun i Togo (wspólnie z Francją) oraz Niemiecką Afrykę Wschodnia; Belgia uzyskała Ruandę-Urundi.
  3. tzw. mandaty C (terytoria mandatowe trzeciego rodzaju):Japonia uzyskała wyspy na Pacyfiku; Unia Południowoafrykańska zarządzała Niemiecka Afryką Południowo-Zachodnia; a Australia uzyskała Nowa Gwineę, Nowa Brytanię, Nauru oraz Wyspy Salomona.

Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ).

Pomysł powołania powszechnej organizacji międzynarodowej, która miałaby zastąpić Ligę Narodów, zrodził się w wyniku spotkań przywódców Wielkiej Trójki : Wielkiej Brytanii, USA i ZSRR w Moskwie, między 19 a 30 października 1943 roku oraz w Teheranie między 28 listopadem a 1 grudnia 1943 roku. Ich celem miało być stworzenie instytucjonalnych ram współpracy Wielkiej Trójki, by umożliwić realizacje idei zawartych w Karcie Atlantyckiej z dnia 14 sierpnia 1941 roku oraz Deklaracji Narodów Zjednoczonych z 1 stycznia 1942 roku. Zasady funkcjonowania ONZ zostały określone wstępnie na spotkaniu ekspertów Wielkiej Trójki w Dumbarton Oaks w dniach od 21 sierpnia do 7 października 1944 roku. Jednak kluczowe rozstrzygnięcie przyniosła ze sobą konferencja pokojowa w Jałcie, która odbyła się w dniach od 4 do 11 lutego 1945 roku. Zgodnie z ustaleniami jałtańskimi konferencja założycielska ONZ rozpoczęła się 25 kwietnia 1945 roku w San Francisco. Jej finałem było uchwaleni 26 czerwca Karty Narodów Zjednoczonych, która była podpisana przez 51 państw-założycieli. Twórcy ONZ wyznaczyli tej organizacji 4 podstawowe cele: 1. utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa za pomocą zbiorowych i pokojowych wysiłków; 2 rozwijanie przyjaznych stosunków między narodami na zasadach ich samostanowienia i równouprawnienia; 3. rozwiązywania konkretnych problemów międzynarodowych, czy to gospodarczych, społecznych, kulturalnych, humanitarnych czy praw człowieka na zadzie współpracy międzynarodowej oraz uznania równości ras, języków i wyznań; 4 stanowienie ośrodka uzgadniania działań narodów w imię wspólnych celów. Aby móc to zrealizować należało przestrzegać następujących zasad: suwerennej równości wszystkich członków, wykonywania w dobrej wierze zobowiązań zgodnie z Kartą ONZ, załatwiania sporów środkami pokojowymi; powstrzymywania się od groźby użycia siły, okazywania wszelkiej pomocy ONZ w każdej akcji podjętej zgodnie z Kartą ONZ, jako środka zapobiegawczego lub przymusu; wpływania na państwa, które nie są członkami ONZ, aby postępowały zgodnie z jej zasadami w stopniu koniecznym do utrzymania pokoju i bezpieczeństwa oraz nie ingerowania ONZ w sprawy, które należą do kompetencji wewnętrznej państw. Karta Nardowi Zjednoczonych, mimo iż sformułowana bardzo wzniośle była dość niejasna. Za główne cele ONZ uznawała ona utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa dla ochrony praw człowieka, poszanowanie zobowiązań międzynarodowych i wspieranie rozwoju narodów świata. Realizacje tych zasad miała opierać się na sławnej klauzuli :nieingerencji", która została zawarta w artykule II, ustawy 7. Mówiła on o tym, iż nie można ingerować w wewnętrzne sprawy państwa, przy jednoczesnym braku sformułowania czym są tak naprawdę i jak zdefiniować wewnętrzna sprawy państwa. Spośród sześciu ustalonych głównych organów, które miały zbierać się corocznie na specjalnych sesjach, były one tak naprawdę pozbawione wszelkiej realnej władzy. Decyzje najważniejszego organy - Zgromadzenia Ogólnego, ograniczono w zasadzie do spraw budżetu, wyboru nowych członków organizacji oraz do wydawania zaleceń, które jednak nie musiały być respektowane i przestrzegane przez mocarstwa. W Zgromadzeniu Ogólnym każde państwo dysponowało jednym głosem, jednak zasada ta nie obowiązywała ZSRRR. Cała odpowiedzialność za losy bezpieczeństwa i pokoju przekazano tak naprawdę w ręce Rady Bezpieczeństwa, którą tworzyło 5 stałych członków: Chiny, Francja, USA, Wielka Brytania oraz ZSRR. Radzie miała służyć rada i pomocą Wojskowy Komitet Sztabowy, niemniej jednak ONZ nie posiadała własnych wojsk, podobnie jak, jej poprzedniczka Liga Narodów, co decydowało o jej bardzo dużej słabości. Mniejsza znaczenie z innych instytucji ONZ posiadały: Rad Społeczno-Gospodarcza, rozpatrująca przez swe komisje i organizacje problemy ekonomiczne i społeczne oraz Rada Powiernicza, która decydowała o losach podległych ONZ terytoriów niesamodzielnych. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości, złożony z 15 sędziów, wybieranych na 9 lat przez Zgromadzenie Ogólne, miał rozstrzygać międzynarodowe spory i opracowywać dla ONZ ekspertyzy. Jego wyroki były ostateczne, ale bez pomocy jednomyślnej Rady Bezpieczeństwa, nie istniała tak naprawdę żadna możliwość, aby je wyegzekwować. Kolejnym organem był Sekretariat z sekretarzem generalnym na czele, wyłanianym przez Zgromadzenie Ogólne na wniosek Rady Bezpieczeństwa. Był on strukturą bardzo zbiurokratyzowaną, powołana do zarządzania majątkiem. Ponadto zajmował się on zbieraniem składek członkowskich i sygnalizował mocarstwom problemy groźne dla pokoju. Pierwsza sesja Zgromadzenia Ogólnego ONZ obyła się 11 stycznia 1946 roku w Londynie. Wtedy tez zadecydowano o umiejscowieniu siedziby ONZ na terenie Stanów Zjednoczonych, co miało być symbolem porzucenia izolacji przez ten kraj w stosunkach międzynarodowych. Siedziba stał się Nowy Jork.

Sekretarzami generalnymi ONZ byli: w latach 1946-1952 Trygve Lie (Norwegia), w latach 1953-1961 Dag Hammarskjold (Szwecja), w latach 1961-1971 U Thant (Birma), w latach 1972-1982 Kurt Waldheim (Austria), w latach 1982-1991 Javier Perez de Cuellar (Peru), w latach 1992-1996 Buthros Ghali (Egipt) a od 1997 roku Kofi Annan (Ghana).