II Wojna światowa

Największy konflikt militarny w dziejach ludzkości datuje się miedzy 1 IX 1939 a 2 IX 1945 rozgrywał się na wszystkich kontynentach i zaangażował największą ilość państw i środków w dziejach wojen. Pierwsze pytanie jakie powinniśmy sobie postawić to gdzie szukać przyczyn tak wielkiego konfliktu w dziejach ludzkości.

Przyczyny II wojny światowej:

Traktaty jakie podpisały po zakończeniu I wojny światowej państwa pokonane pozostawiały w społeczeństwach, jak i w umysłach polityków poczucie wielkiej krzywdy, czy nawet jak w przypadku Niemiec poczucie zdrady. Poza tym nie rozwiązły żadnych sprzeczności między poszczególnymi państwami, co więcej stworzyły nowe. Na jednym biegunie znalazły się zawiedzione Niemcy, Włochy, czy Japonia, na drugim Francja USA i Wielka Brytania. Ważna tez była rola Związku Radzieckiego na początku niedocenianego potem sterującego polityką większości państw. Ważna datą w dziejach II wojny jest wielki kryzys, którego skutki pozwoliły w wielu krajach na dojście do władzy czynników radykalnych, jak w przypadku Niemiec, czy Włoch. Pozwoliło to stworzyć układ, który dążył do panowania nad światem i podzielenia stref wpływów między Włochy Niemcy i Japonię. ZSRR sądziło, że podobnie jak pierwsza wojna tak i kolejna, która według słów Lenina jest nieunikniona, wykrwawi poszczególne demokratyczne państwa i pozwoli w końcu na przeniesienie rewolucji na Zachodnią Europę. Bezpośrednie zagrożenie dla ładu pokojowego stanowiły Niemcy, które 16 III 1935 roku wprowadziły powszechny obowiązek służby wojskowej, 7 III 1936 roku obsadziły wojskami zdemilitaryzowaną Nadrenię. Wszystko to było sprzeczne z traktatem wersalskim, jednak nie spotykało się z żadną reakcją ani państw zachodnich ani Ligi Narodów.

Działania Państw Osi przygotowujące wojnę

Już w lipcu 1936 roku III Rzesza zaangażowała się w wojnę w Hiszpanii popierając prawicowy rząd generała Franco. 13 III 1938 roku Hitlerowi udało się spełnić jedno z jego największych marzeń, przyłączyć Austrię do Niemiec. Jednak to nie oznaczało końca jego apetytów, w wyniku nacisków na Czechosłowację i państwa zachodnie udało mu się wymusić podpisanie tzw. układu monachijskiego, który włączał do Niemiec Sudety. 14 III 1939 roku Niemcy podporządkowały sobie Słowację, a 15 III 1939 roku zajęły Czechy. Już od października wysuwały żądania wobec Polski dotyczące korytarza przez Pomorze Gdańskie do Niemiec, jak i samego Gdańska. 23 III 1939 Niemcy przejęły autonomiczny okręg Kłajpedy, który był częścią niepodległej Litwy. Poza działaniami Niemiec również Włochy prowadziły agresywna politykę, czego efektem było anektowanie Albanii 7 IV 1939 roku. Trzeci z sojuszników - Japonia dążąc do zdobycia hegemonii w Azji rozpoczęła wojnę z Chinami. Najpierw w listopadzie 1931 zajęła północno wschodnia część Chin - Mandżurię tworząc marionetkowe państwo Mandżukuo całkowicie podporządkowane Tokio. 7 lipca 1937 Japonia rozpoczęła wojnę z Chinami w celu całkowitego ich opanowania, w maju 1939 roku Japonia uderzyła na Mongolię, jednak siły japońskie zostały odparte przez ZSRR na rzeką Chałchyn-goł. Mimo wyraźnie agresywnych zamiarów Państw Osi nie potkały się one z żadnym sprzeciwem Ligi Narodów, z zwłaszcza Stanów Zjednoczonych, które przyjęły politykę nieangażowania się w sprawy europejskie. Również Francja i Wielka Brytania "przymykały oko" na poczynania Niemiec ich sojuszników. Jednak osobą, która bezpośrednio umożliwiła wybuch drugiej wojny światowej był Józef Stalin to dzięki jego zgodzie na podpisanie układu sojuszniczego z Niemcami (23 sierpnia 1939 tzw. pakt Ribbentrop - Mołotow, który dzielił Europę Wschodnia na strefy wpływów niemiecką i radziecką). Działania dyplomacji Wielkiej Brytanii i Francji okazały się mizerne mimo podpisanych umów z Polską czy Czechosłowacja oba państwa nie zrobiły nic konkretnego by obronić ich niepodległość.

Kalendarium

1 IX 1939 początek II wojny światowej. Niemcy bez wypowiedzenia wojny wkraczają na tereny Polski. Dzięki przygniatającej przewadze w ludziach i sprzęcie przełamują Polską obronę

3 IX 1939Wielka Brytania i Francja w wyniku realizacji umów i gwarancji międzynarodowych z Polska wypowiadają wojnę Niemcom. Jednak rozpoczyna się tzw. dziwna wojna, bowiem zmobilizowane oddziały francuskie nie przekraczają granicy z Niemcami i pozwalają III Rzeszy dalej spokojnie walczyć w Polsce

17 IX 1939ZSRR wkracza na tereny walczącej Polski co przypieczętowuje jej upadek. Rząd Polski obradujący w nadgranicznej Kołomyi przekracza granice z Rumunią, gdzie zostaje internowany. W wyniku podziały terytorium Polski Niemcy zajmują jej zachodnią część po rzeki Pisa Narew Wisła i San. Część z zajętych ziem przekazują Słowacji. ZSRR zajmuje Kresy Wschodnie, przy czym Wilno i okolice przekazuje Litwie. Niemcy wprowadzają własny porządek na terenach polskich część włączają do Rzeszy z części Tworzą Generalne Gubernatorstwo. ZSRR w wyniku przeprowadzonych i sfałszowanych wyborów włącza zajęte terytoria do Ukraińskiej i Białoruskiej SRR.

30 IX 1939 wojna radziecko - fińska

dowódcy: Kirył Mierieckow (Leningradzki Okręg Wojskowy) Gustav von Mannerheim (minister obrony Finlandii oraz jej premier) wojna toczy się w ciężkich warunkach, siły fińskie mimo tego, że są kilkakrotnie mniejsze potrafią zatrzymać Sowietów. Jednak Linia obrony Finlandii zostaje przełamana i rząd w Helsinkach jest zmuszony podpisać pokój

12 III 1940 pokój w Moskwie Finlandia traci Przesmyk Karelski z miastem Wyborg, okręg Petsamo i bazę Hanko

9 IV 1940 atak niemiecki na Danię i Norwegię (operacja Weserübung) Dania zdobyta w przeciągu kilkunastu godzin Christian X i rząd duński poddają się. Norwegia (król Haakon VII w GB) - walki z desantami wokół największych miast (Trondheim, Oslo, Stavanger, Narvik) udział Brygady Strzelców Podhalańskich w walkach o Narvik.

10 V 1940 uderzenie niemieckie na neutralną Holandię oraz sprzymierzoną z Francją i Wielką Brytanią Belgię i Luksemburg

15 V kapitulacja Holandii

Belgia 10 - 11 V walki o twierdze nad Kanałem Alberta (Eben Emal) Francuzi żeby skrócić front wkraczają do Belgii. Niemcy przełamują system twierdz belgijskich

12 V walki o Sedan - Erwin Rommel przerwane frontu w Ardenach

V/VI 1940 okrążenie Brytyjskiego Korpusu Ekspedycyjnego i części armii francuskiej w okolicach Dunkierki wycofani bez sprzętu przez flotę brytyjską "Operacja Dynamo".

28 V kapitulacja Belgii

19 V zmiana głównodowodzącego siłami franc. Maurice Gamelin na Maxime Weygand

10 VI 1940 Włochy w stanie wojny z Francją

16 VI rząd Petaina we Francji - prośba o zawieszenie broni

22 VI 1940 kapitulacja wobec Niemiec w Compiegne: strefa północna okupowana, strefa południowa stworzono Państwo Vichy rządzone przez Petaina ze 100 tys. Armią.

8 VIII - 31 X 1940 - "Bitwa o Anglię" przygotowanie do "Operacji Seelöwe" - desant na Anglię. Walki powietrzne mające na celu z jednej strony zniszczyć RAF (brytyjskie lotnictwo) z drugiej przygotowujące desant poprzez zniszczenie miast i baz wojskowych pierwsza przegrana bitwa Niemiec

1 IX 1940 początek włoskiej ofensywy (marsz. Graziani) z Libii w kierunku Egiptu. Włosi usiłują realizować własna politykę imperialną, jednak są za słabi by podołać Brytyjczykom

Wojska brytyjskie dowodzone przez gen. Archibalda Wavella

28 X 1940 atak Włochów na Grecję (Włosi ponoszą porażkę, armia grecka wkracza do północnego Epiru część włoskiej Albanii)

9 XII 1940 początek ofensywy bryt. W Afryce - Brytyjczycy zdobywają Cyrenajkę

12 II 1941 do Afryki przysłano oddziały Afrika Corps Erwina Rommla ciężkie walki o port Tobruk, na początku broniony przez Australijczyków od VIII 1941 Samodzielna Brygada strzelców Karpackich gen. St. Kopańskiego.

6 IV 1941 początek wojny niemiecko - greckiej i niemiecko - jugosłowiańskiej

17 IV kapitulacja Jugosławii

27 IV Niemcy zdobywają Ateny

20 V "Operacja Merkury" - lądowanie niemieckie na Krecie - ostatnia wielka akcja powietrznodesantowa wojsk niemieckich w związku z poważnymi stratami wśród wojska.

18 V kapitulacja Włochów w Etiopii

22 VI 1941 początek "Operacji Barbarossa" - atak niemiecki na ZSRR: dowódcy niemieccy Franz Halder szef sztabu OKW (Oberkomando der Wehrmacht), Grupa Armii Północ Wilhelm von Leeb, Środek Fedor von Bock - kotły pod Białymstokiem, Mińskiem, Smoleńskiem

10 VII 1941 początek bitwy o Leningrad

8 IX blokada Leningradu (900 dni)

19 IX Niemcy zdobywają Kijów

30 IX początek ofensywy niemieckiej na Moskwę

19 X stan oblężenia w Moskwie

27 XI 1941 brytyjska ofensywa w Afryce odbicie Tobruku

28 XI kapitulacja Włochów w Afryce Wschodniej

6 XII 1941 kontrofensywa radz. w rejonie Moskwy (dowodzi Gieorgij Żukow)

7 XII 1941Pearl Harbour atak japoński

8 - 10 XII ofensywa japońska na Filipiny

21 I 1942 kontrofensywa niemiecka w Afryce Północnej

15 II 1942 Japończycy zdobywają Singapur

4 - 8 V bitwa na Morzy Koralowym

26 V 1942 "Operacja Tezeusz" - ofensywa niemiecka i włoska w Afryce Pn.

3-7 VI 1942 bitwa o Midway (adm. Chester Nimitz)

21 VI 1942 Niemcy zdobywają Tobruk

19 VIII 1942 początek bitwy o Stalingrad - Fridrich von Paulus i Wasilij Czujkow

23 X - 4 XI 1942 bitwa pod El-Alamein Erwin Rommel i Bernard L. Montgomery

12 - 13 XI 1942 bitwa morska o Guadallcanal

7/8 XI 1942 lądowanie amerykańskie w Afryce Północnej ("Operacja Torch")

2 II 1943 kapitulacja wojsk niemieckich pod Stalingradem - 19 XI 1942 ofensywa Żukowa doprowadza do okrążenia

9 - 13 V 1943 kapitulacja wojsk niemieckich w Tunisie - koniec walk w Afryce Pn.

10 VII "Operacja Husky" lądowanie aliantów na Sycylii (gen Geroge Patton i Montgomery)

5 VII - 23 VIII 1943 bitwa pod Kurskiem

4 IX 1943 "Operacja Alarik" okupacja Włoch przez Niemcy

3 XI 1943 wyzwolenie Kijowa

24 XII 1943 Eisenhower naczelnym dowódca sił zbrojnych w europie Zachodniej

4 VI 1944 wyzwolenie Rzymu przez aliantów

6 VI - 9 VII 1944 "Operacja Overlord" - lądowanie aliantów w Normandii

23 VI - 31 VIII 1944 "Operacja Bagration" Armii Czerwonej na Białorusi, Litwie i Wschodniej Polsce - klęska niemiecka

15 VIII 1944 lądowanie wojsk amerykańskich w Pd. Francji "Operacja Dragoon"

25 VIII 1944 wyzwolenie Paryża - gen Leclerq

17 - 26 IX 1944 "Operacja Market Garden" - pomysł Bernard L. Montgomery - ostatnia wielka klęska Aliantów

16 XII - 31 I 1944 "Operacja Jesienna mgła" ofensywa niemiecka w Ardenach klęska Niemców

12 I 1945 ofensywa zimowa Armii czerwonej dojście do Odry (Iwan Koniew, Konstanty Rokossowski)

1 IV 1945 "Operacja Iceberg" lądowanie amerykańskie na Okinawie

16 IV - 2 V 1945 Operacja berlińska Armii Czerwonej

25 IV 1945 spotkanie żołnierzy amer. i radz. W Torgau nad Łabą

30 IV 1945 samobójstwo Hitlera

2 V 1945 wyzwolenie Berlina

8/9 V 1945 kapitulacja Niemiec

6 VIII 1945 zrzucenie bomby atomowej na Hiroszimę

9 VIII 1945 atak radziecki na Mongolię początek wojny radziecko - japońskiej zrzucenie bomby atomowej na Nagasaki

2 IX 1945 kapitulacja armii japońskiej na pancerniku Missouri tego dnia admirał Halsey wypowiada historyczne słowa o możliwym ataku kamikadze: "trzeba zestrzelić ich w sposób pokojowy"

Jak widać działania wojenne trwały sześć lat, walki toczyły się w Europie, Azji Afryce, czy Ameryce Południowej (bitwa morska u ujścia La Plata). W walkach uczestniczyło 61 państw o ogólnej liczbie 1 700 miliona ludzi. W armiach zmobilizowano 110 milionów żołnierzy (co dało 1763 dywizje). W drugiej wojnie światowej ogółem zginęło około 50 milionów ludzi. Gdyby przeliczyć straty materialny to w samej Europie wyniosły ponad 260 mld dolarów (w tym ZSRR 128 mld, a Polska 50 mld). W walkach uczestniczyły wielomilionowe armie na lądzie morzu i powietrzu. Gdyby policzyć wszystkie czołgi i samoloty jakie wyprodukowano liczba osiągnęłaby wartość miliona. II wojna także pokazała nowe metody walki z użyciem wojska pancernych i lotnictwa, a przede wszystkim ujawniła niszczące możliwości jakie niesie ze sobą bomba atomowa. Gdyby policzyć straty jakie poniosły poszczególne państwa w przeliczeniu na 1000 mieszkańców okaże się, że Polska poniosła największe straty 220 os/tys. Mieszkańców, dla porównania ZSRR straciło 116 osób, Jugosławia 108, Francja 15, Wielka Brytania 8 a USA 2,9.

Najważniejszym wynikiem II wojny światowej było rozbicie bloku państw faszystowskich i utworzenie imperium komunistycznych państw pod egidą ZSRR. Najwięcej w sensie gospodarczym skorzystały Stany Zjednoczone. Zasadniczym zmianom uległa mapa polityczna świata. ZSRR przejęło władze nad państwami na wschód od Łaby i Triestu, co jak określił to Churchill oznaczało powstanie "żelaznej kurtyny". Duże zmiany zaszły również w Azji zwłaszcza , że w wyniku II wojny władze w najludniejszym państwie świata przejęli komuniści, do tego podobne działania podjęli w Wietnamie i Korei.

Polacy w drugiej wojnie światowej

Po klęsce wrześniowej rozpoczęto tworzenie Polskich Sił Zbrojnych najpierw we Francji potem w Wielkiej Brytanii w końcu na Bliskim Wschodzie oraz w ZSRR.

Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie

Pierwsze siły powstawały gdy jeszcze toczyły się walki na ziemiach polskich we Francji utworzone na mocy umów międzynarodowych miedzy Polską, a Francją (we Francji miały stacjonować wojska lądowe) Polską i Wielką Brytanią (Brytyjczykom podlegały siły morskie i powietrze). Poza tym w skład Polskich Sił Zbrojnych wchodziły jednostki ewakuowane z ZSRR które walczyły w Afryce Północnej i Włoszech. Pierwszym Naczelnym Wodzem został generał Władysława Sikorski (7 IX 1939 - 4 VII 1943) po jego śmierci nowym naczelnym Wodzem został generał Kazimierz Sosnkowski (8 VIII 1943- 30 IX 1944) i formalnie od 30 IX 1944 roku Wodzem został Tadeusz Bór Komorowski. Najpierw powstało wojsko we Francji (1939 - 40), w jego skład wchodziły: 1 Dywizja Grenadierów (dowódca gen B. Duch), 2 Dywizja Strzelców Pieszych (gen B. Prugar-Ketling), 3 Dywizja Piechoty (płk T. Zieleniewski), 4 Dywizja Piechoty (gen R. Dreszer) Brygada Strzelców Podhalańskich (gen Z. Bohusz - Szyszko), 10 Brygada Kawalerii Pancernej (gen S. Maczek). Stan osobowy Polskich Sił Zbrojnych we Francji wynosił 85 tysięcy osób. W kwietniu 1940 za zgoda rządu francuskiego rozpoczęto formowanie Polskich Sił Zbrojnych na Środkowym Wschodzie: Brygada Strzelców Karpackich (gen S. Kopański), Legię Oficerską, baon wartowniczy, szpital i Ośrodek Zapasowy. Ogółem na Środkowym Wschodzie stacjonowało 37380 tys. Polaków. W Wielkiej Brytanii stacjonowały Polskie Siły Powietrzne i Polska Marynarka Wojenna. Ponadto sformowano 1 Korpus Polski, 1 Dywizje Pancerną (gen. Maczek), 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa (gen S. Sosabowski). W 1942 roku na Bliskim Wschodzi w wyniku połączenia WP na Środkowym Wschodzie z Armia Andersa powstał Armia Polska na Wschodzie z której wydzielono 2 Korpus Polski. Ostatecznie pod koniec 1945 roku stan osobowy Polskich Sił Zbrojnych wynosił 200 tys. żołnierzy.

Data	Miejsce bitwy	Jednostka	Dowódca
17-28 V 1940	Narvik	Brygada Strzelców Podhalańskich	gen Z. Bohusz - Szyszko
17-18 VI 1940	Lagarde nad Kanałem Marna-Ren	10 Dywizja Grenadierów (dowódca gen B. Duch)	gen B. Duch
18-19 VI 1940	Lotaryngia	2 Dywizja Strzelców Pieszych	gen B. Prugar-Ketling
8 VIII-31 X 1940	Bitwa powietrzna o Wielką Brytanię	Lotnictwo polskie dywizjony 302 i 303, dywizjony bombowe 300 i 301	Mjr M. Mümler, mjr Z Krasnodębski, kpt. R. Rudkowski
14-17 XII 1941 4 II - 17 III 1942	Ajn al. Ghazala	Brygada Strzelców Karpackich	gen S. Kopański
19 VIII - 12 XII 1941	Tobruk
11 - 18 V 1944	Monte Casino	2 Korpus Polski	gen W. Anders
15 VI - 24VII 1944	Ankona
7 - 22 VIII 1944	Falaise	1 Dywizja Pancerna	gen. S. Maczek
16- 19 IX 1944	Axel
17 - 26 IX 1944	Arnhem	1 Samodzielna Brygada Spadochronowa	gen S. Sosabowski
9-21 IV 1945	Bolonia	2 Korpus Polski	gen W. Anders
14 IV - 6 V 1945	Wilhelmshaven	1 Dywizja Pancerna	gen. S. Maczek

Poza wojskami lądowymi na frontach II wojny działała także Polska Marynarka Wojenna. Miejscami jej działania były zarówno Atlantyk, jak i Morze Norweskie, Arktyczne, Północne i Śródziemne. W szczytowym okresie Polska Marynarka składała się z jednego krążownika, sześciu niszczycieli, trzech okrętów podwodnych i kilkunastu ścigaczy. Do najsławniejszych osiągnięć polskiej marynarki wojennej nalegały walki o Narwik oraz wykrycie i udział w zatopieniu krążownika Bismarck. Do walki przystąpiła także Polska Marynarka Handlowa, która brała udział w konwojach przewożących materiały wojenne z USA do Wielkiej Brytanii i ZSRR.

W skład Polskich Sił Zbrojnych zalicza się także lotnictwo, które nie tylko brało udział w bitwie o Anglię, ale także bombardowało niemieckie miasta czy osłaniało konwoje z bronią i żywnością. Po zakończeniu wojny do kraju wróciło ok. 120 tys. żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych, reszta wstąpiła do utworzonego w 1946 roku przez Brytyjczyków Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia.

Polskie Wojsko w ZSRR 1943 - 44

Polskie jednostki wojskowe powstawały także na Wschodzie na trenie ZSRR i wiązały się z planem Stalina stworzenia w Polsce państwa o ustroju komunistycznym. Można wyróżnić trzy etapy tworzenia sił polskich w ZSRR. 8 maja 1943 roku sformowano w Sielcach nad Oką z inicjatywy Związku Patriotów Polskich 1 Dywizje Piechoty im. Tadeusza Kościuszki. Już w wrześniu 1943 dywizja ruszyła na front. Chrzest bojowy przeszła w bitwie pod Lenino (12-13 październik 1943) została z powodu dużych strat wycofana z frontu. Ostatecznie weszła w skład 1 Korpusu Polskiego w ZSRR, a następnie 1 Armii wojska polskiego. W lipcu i sierpniu brała udział w walkach na ziemiach polskich miedzy innymi w walkach o Pragę i Warszawę lewobrzeżna. Potem na jej szlaku bojowym były bitwy o przełamanie Wału Pomorskiego, czy wreszcie bitwa o Berlin. Drugi etap to formowanie I Korpusu Polskiego w ZSRR rozpoczęte sierpniu 1943 roku, trwało do marca 1944 roku. W skład Korpusu miały wejść 1 Dywizja im Tadeusza Kościuszki oraz nowo formowane jednostki: 2 dywizja piechoty im. J. H. Dąbrowskiego, 3 Dywizja Piechoty im r Traugutta, Brygada Artylerii im J. Bema 1 brygada Pancerna im Bohaterów Westerplatte oraz wiele samodzielnych pułków baonów i kompanii. Dowódca jednostki został generał brygady Zygmunt Berling, jego zastępcami byli gen brygady K. Świerczewski i ppłk W. Sokorski, a od stycznia 1944 roku płk A. Zawadzki. W Marcu 194 roku na terenie Ukrainy korpus został przemianowany w 1 armie Polską w ZSRR. To był właśnie ostatni etap formowania się polskich wojsk w ZSRR od 1 kwietnia do 21 lipca 1944 roku w ZSRR z sił 1 Korpusu utworzono 1 Armię Polską w ZSRR. Miała się składać z sześciu dywizji piechoty, sześciu brygad artylerii, dywizji artylerii przeciwlotniczej, brygady saperów, brygady pancernej, brygady kawalerii, brygady moździerzowej i wielu mniejszych oddziałów. Ogółem 1 Armia Polska w ZSRR liczyła w lipcu 1944 roku ok. 107 tys. żołnierzy, a od 21 lipca 1944 przemianowana na 1 Armię Wojska Polskiego stanowiła trzon Ludowego Wojska Polskiego.

Jak widać udział Polaków w wojnie nie ogranicza się tylko do sławionych obecnie i szeroko komentowanych siła walczących na zachodzie. Polacy w imię odbudowy własnej ojczyzny walczyli także na wschodzie .

Poza regularnym wojskiem także przynajmniej wspomnieć o zasługach jakie polski żołnierz spod znaku AK wniósł do wojny. Ludzie którzy ryzykowali nieraz więcej niż normalni żołnierze, którzy ginęli i to nawet częściej, gdyż nie byli uznawani za armię, więc nie mieli praw jeńca wojennego. Warto jeszcze chociaż wspomnieć o wielkim wysiłku jakie polska armia konspiracyjna wniosła w przebieg powstania warszawskiego.