II wojna światowa (1939-1945)

już pod koniec 1938 r. stało się jasne, że Hitler dąży do rozpoczęcia wojny. Żądania, jakie wysunął wobec II RP (utworzenie korytarza tj. eksterytorialnej autostrady łączącej III Rzeszę z Prusami Wschodnimi), nie były możliwe do spełnienia. Przez cały sierpień 1939 r. dochodziło do licznych prowokacji niemieckich na granicy z Polską. Władze II RP zdawały sobie sprawę z faktu, że Polska okrążona przez III Rzeszę z trzech stron i słabo uzbrojona nie ma szans w samotnym starciu z Hitlerem. Dlatego jeszcze wiosną 1939 r. podpisały traktaty sojusznicze z Wielką Brytanią i Francją.

23 VIII 1939 r. Hitler zawarł pakt ze Stalinem o podziale Europy Wschodniej (pakt Ribbentrop-Mołotow). Dzięki temu przynajmniej w najbliższym czasie nie musiał obawiać się, że będzie mu groziło niebezpieczeństwo wojny na dwa fronty (z Francją i ZSRR jednocześnie).

1 IX 1939 r. o godz. 4.45 armia niemiecka rozpoczęła atak na Polskę (z powietrza, morza i lądu). Zaczęła się II wojna światowa.

Wojna obronna Polski trwała przez cały wrzesień. Najbardziej zacięte walki toczyły się o Westerplatte (do 7 IX), nad Bzurą (9-16 IX) i w obronie Warszawy (skapitulowała 28 IX) oraz twierdzy Modlin (do 29 IX). Najdłużej bronił się Hel - do 2 X 1939 r. Skalę tragedii polskiej powiększył jeszcze fakt, że 17 IX granice Rzeczypospolitej przekroczyła Armia Czerwona, zajmując tereny uzgodnione wcześniej z Hitlerem.

Tymczasem na Zachodzie trwała "dziwna wojna" - 3 IX Francja i Wielka Brytania wypowiedziały Niemcom wojnę, ale nie poparły tego działaniami militarnymi. W 1939 r. dalsze działania wojenne podjął jeszcze Stalin, który zaatakował Finlandię. Walki toczyły się do marca 1940 r. i ostatecznie Finowie utracili na rzecz ZSRR 10% swojego terytorium. W czerwcu tego roku Stalin dokonał jeszcze aneksji republik bałtyckich oraz Besarabii (część Rumunii).

Działania wojenne na zachodzie Europy, Hitler rozpoczął 9 IV 1940 r., atakując Danię, którą zajął w ciągu jednego dnia. Następnie skierował się do Norwegii, gdzie do końca czerwca toczyły się zacięte walki o Narwik. 10 V 1940 r. III Rzesza zajęła Holandię, Belgię i Luksemburg, a następnie zaatakowała Francję, która poddała się 22 VI 1940 r. W sierpniu 1940 r. Hitler rozpoczął bitwę powietrzną o Anglię, ale wobec poważnych trudności zrezygnował z planów inwazji na Wyspy Brytyjskie.

Mussolini, zachęcony pasmem niemieckich zwycięstw, w czerwcu 1940 r. nie tylko zajął południową część Francji (Sabaudię i Niceę), ale również zaatakował Egipt, gdzie natknął się na wojska brytyjskie, których oporu Włosi nie zdołali przełamać. W październiku 1940 r. wojska włoskie wkroczyły do Grecji.

Rok 1941 był przełomowy w przebiegu tej wojny. 22 VI Niemcy zaatakowały ZSRR (uprzedzając atak Stalina) i na własne życzenie wplątały się w wojnę na dwa fronty. Stalin świetnie zagrał rolę ofiary (jego wojska były przygotowane do ataku i nie potrafiły prowadzić wojny obronnej) i rozpoczął pertraktacje z Churchillem i Rooseveltem na temat pomocy dla ZSRR - zawiązała się Wielka Koalicja (Wielka Koalicja, Karta Atlantycka).

Fatalny dla Mussoliniego przebieg wojny w Grecji i Afryce sprawił, że Hitler musiał przyjść Włochom z pomocą. Tak więc zakres działań armii niemieckiej coraz bardziej się rozszerzał. W dodatku trwały jeszcze walki niemiecko-angielskie o kontrolę nad Atlantykiem.

Tymczasem na Dalekim Wschodzie Japończycy zajęli Indochiny, Indie Holenderskie, Malaje, Hongkong, a 7 XII 1941 r. zaatakowali Hawaje (Pearl Harbor) co przesądziło o przystąpieniu USA do działań wojennych.

Rok 1942 był ostatnim, w którym Niemcom udało się odnieść jakieś zwycięstwa: zajęli Krym, Zagłębie Donieckie (na froncie wschodnim), a w Afryce zdobyli Tobruk. Zostali jednak powstrzymani pod El Alamein (październik 1942 r.) przez wojska brytyjskie (w tym II Korpus Polski). W maju 1943 r. po przegranych walkach o Tunis wojska niemiecko-włoskie musiały opuścić Afrykę. Dla Mussoliniego przegrana ta była tym bardziej bolesna, że latem 1943 r. alianci zajęli Sycylię i południowe Włochy, a duce kontrolował już tylko północną część swojej ojczyzny i to w dodatku dzięki dużej pomocy Hitlera.

Hitler, nie zważając na ostrzeżenia niektórych generałów, podjął ofensywę na Zakaukaziu (nieudaną) i rozkazał przełamać front wschodni pod Leningradem i Stalingradem. Zmarznięta armia niemiecka nie była w stanie poradzić sobie z Armią Czerwoną (rosnącą w siłę dzięki pomocy aliantów) i w styczniu 1944 r. przeszła do odwrotu. W dodatku od 1942 r. trwały zmasowane naloty aliantów na wybrane cele w III Rzeszy.

Do przełomu doszło także w wojnie na Dalekim Wschodzie. Po zwycięstwie Amerykanów w bitwie o Midway (czerwiec 1942 r.) Japończycy stracili inicjatywę i starali się już tylko kontrolować zdobycze w Azji Południowo-Wschodniej.

W 1944 r. do zdecydowanej ofensywy przystąpili alianci: 6 VI rozpoczęto desant w Normandii, wyzwolono Francję, później Belgię i Holandię (wrzesień 1944 r.). Wcześniej (maj 1944 r.) aliantom udało się przełamać linię Gustawa we Włoszech (zwycięskie walki o Monte Cassino - II Korpus Polski) i zająć Rzym.

Na froncie wschodnim Armia Czerwona doszła do linii Wisły, zajęła Rumunię, Bułgarię i część Jugosławii. Pod koniec kwietnia 1945 r. rozpoczęły się walki o Berlin, które doprowadziły do kapitulacji III Rzeszy 8 V 1945 r. (30 IV Hitler popełnił samobójstwo). Zakończyła się wojna w Europie.

Zacięte walki trwały jeszcze na Dalekim Wschodzie, gdzie USA użyły nowej broni - bomby atomowej, którą 6 VIII 1945 r. zrzucono na Hiroszimę, a 3 dni później na Nagasaki. Skutki tego ataku zaskoczyły nawet Amerykanów i są w Japonii odczuwane do dzisiaj. 2 IX 1945 r. Japonia podpisała akt bezwarunkowej kapitulacji.

II wojna światowa pochłonęła ponad 53 mln ofiar, zmieniła też całkowicie układ sił politycznych w świecie - doszło do jego podziału na dwie strefy wpływów. Niedawni sojusznicy szybko stali się największymi wrogami. Rozpoczęła się zimna wojna.

Atak niemiecki na Belgię, Holandię, Luksemburg i Francję w 1940 r.

Sytuacja militarna w Niemczech w 1945 roku