mapa

pomniejszony, graficzny obraz Ziemi lub jej fragmentu wykonany na płaszczyźnie, z zachowaniem zasad odwzorowania kartograficznego, przy użyciu znaków umownych.

Mapa ma następujące cechy:

• wykonanie na płaszczyźnie - mapa zawsze jest płaska, tzn. nie jest mapą globus ani tzw. "mapa plastyczna";
• wymierność mapy można osiągnąć dzięki znajomości skali oraz siatki kartograficznej, w oparciu o którą została skonstruowana mapa. Aby dokonywać obliczeń, musimy wiedzieć, który z wymiarów mapy jest odwzorowany wiernie w danej siatce kartograficznej (odległości, kąty czy pole powierzchni);
• czytelność mapy można osiągnąć przez zastosowanie odpowiednich graficznych znaków umownych umieszczonych w legendzie mapy. Zabiegiem niezbędnym do osiągnięcia czytelności mapy jest też generalizacja treści mapy. Jest to wybór i uogólnienie treści mapy.

Kartograf, rysując mapę, musi wybrać treść, którą mapa ma przedstawiać. Musi również uogólnić treść mapy, tzn. opuścić szczegóły mało ważne, uprościć linie itp. To uogólnienie zależy od skali mapy. Im mniejsza skala, tym większe uogólnienie.

Podział map: mapy można podzielić na ogólnogeograficzne i tematyczne. Mapy ogólnogeograficzne przedstawiają różnorodne elementy terenu np. ukształtowanie powierzchni, sieć wodną, drogi, sieć osadniczą, granice administracyjne.

Mapy ogólnogeograficzne w zależności od skali można podzielić na:

• topograficzne o skali > 1:200 000. Są to mapy dokładne. Przedstawiają szczegółowo rzeźbę terenu, sieć rzeczną, drogi, budynki i inne elementy topograficzne. Na ogół wykonywane są na podkładzie siatki wiernokątnej, ale są na nich niewielkie zniekształcenia odległości i pola powierzchni;
• przeglądowo-topograficzne o skali mniejszej niż 1:200 000, lecz większej od 1:1 000 000. Mapy te zawierają treść uboższą niż mapy topograficzne. Nie można na nich mierzyć szerokości obiektów liniowych np. dróg czy rzek;
• przeglądowe o skali mniejszej lub równej 1:1 000 000. Ze względu na małą skalę są to mapy bardzo ogólne i zawierają tylko najważniejsze treści.

Istnieje również podział map ogólnogeograficznych na fizyczne i polityczne (administracyjne). Na mapach fizycznych dominują elementy fizycznogeograficzne (ukształtowanie terenu, sieć rzeczna itp.), natomiast na mapach politycznych szczególną uwagę zwraca się na granice administracyjne, sieć osadniczą, ważniejsze linie komunikacyjne. Mapy tematyczne przedstawiają wybrane zagadnienia z zakresu geografii fizycznej lub społeczno-ekonomicznej. Można je podzielić na dwie grupy map:

• zjawisk przyrodniczych (przyrodniczo-geograficzne) - np. klimatyczne, geologiczne, glebowe, rozmieszczenia roślinności lub zwierząt itd.;
• zjawisk społeczno-gospodarczych - np. rozmieszczenia ludności, komunikacyjne, polityczne, historyczne, turystyczne, rozmieszczenia upraw, rozmieszczenia ośrodków przemysłowych itd.

Coraz częściej wyróżnia się wśród map tematycznych trzecią grupę: mapy kształtowania i ochrony środowiska - np. mapy zanieczyszczeń, obszarów chronionych itd.