Przyczyny zawiązania konfederacji: uchwalenie 3 maja 1791 roku Konstytucji Ustrojowej przez Sejm Czteroletni, która to uczyniła z Rzeczpospolitej Polskiej monarchię konstytucyjną. Dokonała zmiany przestarzałego politycznego ustroju, likwidowała odrębność Korony oraz Wielkiego Księstwa Litewskiego, wprowadzała trójpodział władzy na: ustawodawczą, wykonawczą oraz sądowniczą, jak również potwierdziła ustalone wcześniej prawa mieszczan.

Rok zawarcia konfederacji: 1792.

Miejscowość: Targowica.

Przebieg:

Kiedy Sejm Czteroletni uchwalił Konstytucję 3 maja, pewna część magnaterii oraz bogatej polskiej szlachty nie miała zamiaru poddać się prawom ustanowionym w niej. Dnia 14 maja roku 1792, w niewielkim miasteczku Targowica, doszło do zawiązania się konfederacji w celu obalenia konstytucji. Tak naprawdę, ów spisek został dużo wcześniej zaplanowany w Petersburgu pod nadzorem carycy Katarzyny II. Udział w nim wzięli: Szczęsny Potocki - był on generałem artylerii konnej; Seweryn Rzewuski - był to hetman polny koronny; Ksawery Branicki - był to hetman wielki koronny. Oni to oświadczyli iż występują w celu obrony katolickiej wiary, liberum veto, wolnej elekcji oraz wielu innych jeszcze dawnych przywilejów. Zamierzali oni doprowadzić do podziału kraju na odrębne województwa a także do powrotu do rządów saskich. W tym celu zwrócili się do carycy Katarzyny II o wojskową pomoc i oczywiście ją uzyskali. Konfederację targowicką potępiła znaczna część polskiego społeczeństwa, która zmowę targowiczan uważała za zdradę Rzeczypospolitej. Po wydanym oświadczeniu targowiczan licząca sto tysięcy rosyjska armia przekroczyła granice Rzeczypospolitej. Zostały przerwane obrady Sejmu Wielkiego. Posłowie podjęli decyzję obrony konstytucyjnych zdobyczy, liczyli też na pomoc ze strony Prus, które były związanych układem z Polską. Rzeczypospolita była kiepsko przygotowana do odparcia owego najazdu. Zaledwie 57 tysięcy żołnierzy polskich znalazło się w polu. W składzie wojska polskiego znajdowały się utworzone świeżo oddziały, niestety źle uzbrojone oraz bardzo słabo wyszkolone. Możliwości pokonania zaprawionej w bojach rosyjskiej armii były wyjątkowo znikome. Do pierwszej bitwy doszło pod Zieleńcami w czerwcu 1792 roku. Zakończyła się ona zwycięstwem polskich wojsk, dowodzonych przez królewskiego - księcia Józefa Poniatowskiego. Aby uczcić to zwycięstwo król Stanisław August Poniatowski ustanowił odznaczenie - krzyż Virtuti Militari, pierwszy egzemplarz którego otrzymał właśnie tenże książę Józef Poniatowski. Ów order odtąd został nadawany najdzielniejszym z żołnierzy i po dzień dzisiejszy jest jednym z najwyższych polskich odznaczeń. Następna większa bitwa miała miejsce pod Dubienką ale pozostała nierozstrzygnięta. Niebawem do linii Bugu podeszła armia dowodzona przez marszałka Michaiła Kutuzowa, licząca przeszło sześćdziesiąt tysięcy żołnierzy. Została ona zwolniona z co dopiero zakończonej rosyjsko - tureckiej wojny. Tymczasem polskie wojska nie posiadały strzeleckiego doświadczenia, były pozbawione zbrojeniowego zaplecza a także zdradzone zostały przez dowódcę litewskich wojsk księcia Ludwika Wirtemberskiego i były osłabione w wyniku walki z targowicką opozycją. Stanisław August Poniatowski nie mógł również liczyć na jakąkolwiek pomoc od zaprzyjaźnionych formalnie Prus, które to zajmowały wrogie wobec Rzeczypospolitej stanowisko. Król Fryderyk Wilhelm II zamierzał wyraźnie przejąć Wielkopolskę, wykorzystując trudne położenie Polski a także wojnę z Rosją. W tej sytuacji król Stanisław August Poniatowski listownie zwrócił się do carycy Katarzyny II, zaproponował jej tzw. wieczyste przymierze oraz ewentualną swoją abdykację na rzecz carskiego wnuka Konstantego. Katarzyna II w odpowiedzi podtrzymała swoje poparcie dla targowickich konfederatów oraz zażądała przystąpienia Stanisława Augusta Poniatowskiego do targowiczan. Wobec takowego stanowiska Katarzyny II król, mając przychylnych sobie 2/3 poszerzonego składu rządu, tu również Hugona Kołłątaja oraz obawiając się możliwości wkroczenia pruskich wojsk do Polski, a także szantażowany przez opozycjonistów żądaniem spłaty długów, przeszedł na stronę targowiczan. Wielu bezradnych i oburzonych działaczy patriotycznego stronnictwa, protestując przeciwko hańbiącemu porozumieniu Stanisława Augusta z Katarzyną II wyemigrowało za granicę, przede wszystkim do Saksonii. Na rozkaz króla armia zaprzestała wojennych działań, zaś dowódcy ich, między innymi książę Józef Poniatowski a także generał Tadeusz Kościuszko. Przeciwni targowicy do końca pozostali Ignacy Potocki jak również Stanisław Małachowski - marszałek sejmu. Wojna polska - rosyjsko w sumie trwała zaledwie kilka miesięcy. Kiedy wojska polskie skapitulowały, targowiccy konfederaci zajęli, przy znacznej pomocy rosyjskiej armii, wszystkie polskie województwa, likwidując tym samym organy władzy, jakie powołał Sejm Wielki.

Skutki:

Kiedy Stanisław August Poniatowski przystąpił do targowicy całkowicie stracił popularność, zaś targowiczanie zostali panami Polski. Władzę teraz w kraju sprawowała Generalność Konfederacji Targowickiej. Zaś Konstytucja 3 maja oraz wszystkie uchwalone przez Sejm Czteroletni ustawy zostały obalone, to znaczy znowu wróciła wolna elekcja oraz liberum veto. W Polsce szerzyć się zaczął terror oraz bezprawie.