BIALYSTOK W II POLOWIE XIX WIEKU (Manchester Płn)

W XIX wieku miasto nadal bardziej przypominało wieś.

Prawdziwa budowa miasta nastąpiła dopiero za panowania Jana Klemensa Branickiego.

Wraz z żoną, Izabelą Poniatowską, przebudowali pałac i otoczyli ogrodami. Rozwinęli handel i instytucje miejskie.

W 1834 r. w ramach represji popowstaniowych wprowadzono granicę celną pomiędzy Kongresówką a Rosją. Ten tragiczny dla Polski okres dla Białegostoku stał się okresem odrodzenia miasta. Ponieważ dla rozwijającego się przemysłu włókienniczego Rosja była głównym rynkiem zbytu.

Zagrożeni bankructwem fabrykanci z Łodzi zaczęli przenosić swoje fabryki, ale ponieważ transport był wtedy bardzo drogi, ulokowali je tuż za granicą czyli w Białymstoku i okolicach. Białystok zyskał w tym czasie przydomek "Manchesteru północy".

W 1851 Rosjanie znieśli granicę celną.

W 1859 r. urodził się Ludwik Zamenhof, twórca języka esperanto. Stworzenie uniwersalnego języka było oczywistym pomysłem w ówczesnym Białymstoku, gdzie zamieszkiwali w II poł. XIX w. głównie Żydzi, a także Polacy, Rosjanie i Niemcy, oraz w mniejszej liczbie Białorusini, Tatarzy i Litwini.

W 1862 r. powstała linia kolejowa Warszawa-Petersburg a do fabryk zaczęto wprowadzać maszyny parowe, które wymagały dostaw węgla. Spowodowało to koncentrację przemysłu w Białymstoku.

Znaczenie kolei

Od tego momentu nastąpił przyspieszony rozwój miasta:

Z każdym rokiem przybywało pociągów i połączeń, zaś Białystok szybko stał się niezwykle cennym węzłem na żelaznym szlaku. Dzięki kolei Białystok stał się nagle "Manchesterem Północy" - fabryki (głównie włókiennicze) wyrastały w nim jak grzyby po deszczu.

Nowo otwarta linia umożliwiła szybki dowóz materiałów oraz wywóz gotowych produktów. Wraz ze wzrostem produkcji, transport towarów nabierał coraz większego znaczenia, co w końcu odegrało szczególne i decydujące znaczenie w rozwoju przemysłu w Białymstoku.

  •   Białystok końca wieku XIX był miastem proletariackim. Niezadowoleni z warunków pracy robotnicy podejmowali strajki. Rewolucja 1905 miała bardzo krwawy przebieg – manifestacje zostały stłumione przez wojsko i policję.
  •   W 1906 władze rosyjskie przeprowadziły pogrom Żydów. Brały w nim udział policja i wojsko.
  •   W 1915 r. Białystok zajęły wojska niemieckie i pozostały w nim do końca wojny.
  •   Białystok pozostał stolicą województwa, ale jego znaczenie zmalało. W czasie I wojny światowej władze carskie, w miarę zbliżania się frontu, ewakuowały fabryki w głąb Rosji.
  •   Niemcy, gdy stało się jasne, że przegrywają wojnę, wywieźli resztki maszyn. Dodatkowo po wojnie Białystok przestał być miastem granicznym a przemysł został odcięty od rosyjskich rynków zbytu.
  •   19 lutego 1919 roku wojska niemieckie opuściły Białystok i przekazały go władzy polskiej. Miasto odzyskuje niepodległość.