O stałym osadnictwie w dorzeczu Odry, Wisły i Dniepru można mówić dopiero w okresie II tysiąclecia p.n.e. Wcześniej ludy, które znalazły się na tych terenach, długo na nich nie pozostawały. Wiemy natomiast, że w okresie 1800 - 1700 r. p.n.e. znalazły się plemiona, które przyswoiły sobie umiejętność produkcji brązu (Kotlina Czeska, dorzecze Wisły i Odry). Wyraźny był początkowy podział na dwie kultury, zajmujące inne tereny: dorzecze Odry i Warty oraz dorzecze Wisły i Prypeci. Następnym ważnym okresem był 1300 r. p.n.e., kiedy to na ziemiach Europy Środkowo-Wschodniej pojawiła się kultura łużycka (Morawy, Słowacja, Łużyce, Saksonia). Osady głównie powstawały w dolinach rzek, co sprzyjało prowadzeniu upraw. Człowiek zajmował się wówczas rolnictwem, hodowlą. W związku z tym, że ziemie pod uprawę otrzymywano wyłącznie na drodze wypalania lasu i eksploatacji ziemi aż do jej erozji, osady często musiano przenosić w nowe miejsca. Poza tym zajmowano się wyrobem narzędzi z drewna i kości, później także z brązu, a od ok. 650 r. p.n.e. z żelaza. Rozwijał się wyrób ubrań ze skór, garncarstwo itd.

I w. p.n.e. to liczne wędrówki ludów europejskich, także przez ziemie obecnie polskie, które gościły takie plemiona, jak Scytowie, Germanie, Celtowie, czy skandynawscy Goci. Efektem tego było powstawanie coraz liczniejszych grodów mających służyć obronie nie tylko przed obcymi ludami, ale także przed innymi plemionami słowiańskimi - wojny międzyplemienne zdarzały się dosyć często. Skupianie się ludów przy warownych grodach wpływa na postępujące zróżnicowanie się ludności pod względem majątkowym. Wraz z wędrowaniem innych ludów, i Słowianie zmieniali dotychczasowe tereny, kierując się na zachód. Między innymi dzięki tym przemieszczeniom można mówić o niemal jednolitej kulturze słowiańskiej, nie przemieszanej w dużym stopniu z innymi ludami.

Słowianie w dorzeczu Warty i Wisły pojawili się na przełomie V i VI wieku. W okresie I tysiąclecia po Chrystusie, jako jedno z plemion uczestniczących w wędrówkach ludów plemiona słowiańskie swoim zasięgiem objęły dorzecze Dniepru (z wyjątkiem terenów nad Morzem Czarnym), dorzecze górnej Wołgi, ziemie pomiędzy rzekami Odrą i Łabą, a także w dużym stopniu Półwysep Bałkański. Słowianie podzielili się na trzy odrębne grupy:

- zachodnią, w skład której wchodzą plemiona czeskie, słowackie, morawskie, serbołużyckie, połabskie, polskie i pomorskie

- wschodnią, obejmującą plemiona ruskie

- południową, obejmującą Serbów, Chorwatów oraz Słoweńców

Sąsiadami Słowian byli Bałtowie na północy, a na południu (Bałkany) - Bizancjum, z którym Słowianie toczyli długie wojny. Słowian zachodnich i wschodnich od swoich pobratymców z południa oddzieliły przybywające do Europy nowe plemiona - Awarowie, Bułgarzy, Węgrzy.

Mimo zajmowania rozległych terenów plemiona słowiańskie miały wiele cech wspólnych, używały podobnych języków, a ich organizacja też była do siebie zbliżona. Najmniejszą jednostką organizacyjną była rodzina, zrzeszająca rodziców, synów z ich żonami oraz ich dzieci, czasami innych krewnych. Rodzina wspólnie mieszkała, wspólnie się pożywiała, miała wspólny kult przodków i duchów domowych (wiara w bóstwa pojawiła się stosunkowo późno). Rodzina zajmowała się głównie rolnictwem. Stosowano niewyszukane metody upraw: wypalano kawałek lasu i użytkowano go do czasu, gdy stanie się jałowy. Najczęstszymi uprawami było proso, jęczmień, pszenica, żyto, a także rzepa i kapusta. Zajmowano się także hodowlą zwierząt: bydła, świń i owiec. Ważną rolę w życiu rodziny odgrywało zbieractwo i łowiectwo. A także tkactwo - ubiór był tworzony z płatów lnianych i wełnianych. Oprócz tego, że tworzono z nich ubrania, płaty lniane stanowiły rodzaj wczesnej waluty (stąp pochodzi słowo "płacić"). Zajmowano się także wyrobem broni i narzędzi.

Wspólnotą większą od jednej rodziny było tzw. opole, skupiające już kilka rodzin. Jeżeli była taka potrzeba (np. wojna), powstawały jeszcze większe grupy rodzin, tworząc z czasem plemiona. Władzę w plemieniu sprawował wiec plemienny, złożony głównie z zamożnych członków plemienia. Żeby usprawnić dowodzenie, w czasie wojen na czele plemienia stawał wybierany przez wiec wódz - książę lub wojewoda. Czasami zapewniał on sobie władzę także i w czasie pokoju. Plemię utrzymywało kontakt z plemionami sąsiednimi. Wraz z umacnianiem się więzi między nimi tworzyły się wielkie plemiona, które można już było nazwać małymi państwami słowiańskimi. Takimi państwami było państwo Wiślan czy Polan.

Panteon bóstw słowiańskich był dosyć liczny. Najwyżej w hierarchii bóstw słowiańskich stał bóg Perun, władca świata i błyskawic. Inne znane bóstwa to bóg słońca Swarożyc-Daćbóg i Wołos. Niżej w hierarchii stały różne rusałki, strzygi, wiły, zarówno o dobrym, jak i złym usposobieniu. Świątynie u Słowian pojawiły się dosyć późno. Swe bóstwa czcili oni na łonie przyrody - w świętych gajach, na wzgórzach, oddając cześć świętym drzewom. Obrzędy związane z wierzeniami Słowian związane były z tańcem i nierzadko krwawymi ofiarami.

Pierwsze państwa słowiańskie powstawały na skutek tworzenia się grup obejmujących już nie jedno, ale większą ilość plemion. Z biegiem czasu jedno z plemion stawało się na tyle silne, by narzucić swoją wolę innym.

Jednak pierwsze trwałe państwo, które powstało na ziemiach zajmowanych przez Słowian wcale nie było słowiańskie - zostało założone przez Bułgarów. Plemię bułgarskie pojawiło się nad Dunajem w 680 roku. Dowodzeni przez Asparucha zdołali stworzyć własne państwo. Podporządkowali sobie zastane plemiona południowych Słowian. Jednocześnie prowadzili wieloletnie wojny z Bizancjum. Samo państwo przez wiele lat przypominało obóz wojskowy - na jego czele stał wielki chan, a najważniejszą siłą polityczną byli wojskowi, nie tylko rodowici Bułgarzy. Rok 865 to data przyjęcia przez Bułgarów chrztu. Z biegiem czasu Bułgarzy przyjęli język plemion słowiańskich, które wcześniej sami podbili.

Państwo Wielkomorawskie powstało w pierwszej połowie IX wieku na skutek zjednoczenia plemion morawskich. Stolicą państwa był Welehrad. Około 865 roku władca państwa, książę Rościsław przyjął chrzest z rąk Bizancjum. Decyzja o chrzcie była odpowiedzią na kroki czynione przez władcę niemieckiego, mające na celu podporządkowanie sobie państwa. Z Bizancjum w celu nawracania Morawian przysłano misjonarzy Cyryla i Metodego. Ich wielkim osiągnięciem było przetłumaczenie na język słowiański Pisma Świętego i ksiąg liturgicznych. To, że w swojej misji używali języka miejscowego, a nawet odprawiali w nim nabożeństwa, było powodem ostrych starć z misjonarzami z państw niemieckich. Metodego oskarżono o herezję, lecz papież ostatecznie poparł jego działalność. Mimo takiego poparcia uczniowie Metodego po śmierci swojego mistrza zostali zmuszeni do opuszczenia Moraw. Później przyczynili się oni do wprowadzenia języka słowiańskiego do obrządków liturgicznych na terenie Bułgarii.

Terytorium państwa powiększało się w efekcie podbojów następcy Rościsława - Świętopełka. W jego granicach znalazła się Panonia, Czechy, tereny serbołużyckie, Śląsk, ziemie zajmowane przez plemię Wiślan. Początkiem końca Państwa Wielkomorawskiego było pojawienie się w okolicach Dunaju Węgrów. Ich zwycięstwo w wojnie w 906 roku spowodowało rozpad tego państwa. Węgrzy podporządkowali sobie tereny Panonii i Siedmiogrodu, tworząc tam własną państwowość i wprowadzając wśród ludności słowiańskiej własny język.

Konsekwencją końca Państwa Wielkomorawskiego było utworzenie przez plemiona czeskie własnego państwa. Swym zasięgiem obejmowało ono Kotlinę Czeską, a także Morawy i Słowację, uzyskane na Węgrach po ich klęsce w bitwie pod Lechowym Polem. Rządzone było przez ród Przemyślidów. Od 929 roku zwierzchnimi władcami Czech byli królowie niemieccy.

Głównymi ośrodkami państwowymi na ziemiach zajmowanych przez wschodnich Słowian było państwo Słowenów z główną siedzibą w Nowogrodzie Wielkim oraz państwo Polan z siedzibą w Kijowie. Z biegiem czasu ci drudzy zdołali objąć swą władzą inne pobliskie plemiona słowiańskie, a w końcu IX wieku zdołali podporządkować sobie Nowogród. Państwo ruskie utrzymywało bliskie kontakty z Bizancjum, czego efektem było przyjęcie przez Włodzimierza Wielkiego w 988 r. chrztu właśnie z tego kierunku.