Sytuacja Śląska pod koniec XIII w.
Pod koniec XIII w. Śląsk był najbardziej podzieloną dzielnicą ze wszystkich terenów polskich. W tym czasie państwo polskie składało się z 16 księstw, z których dziesięć znajdowało się na Śląsku. Zaliczyć do nich możemy księstwa: cieszyńskie, raciborskie, bytomskie, opolskie, wrocławskie, legnickie, jaworskie, ścinawskie, głogowskie oraz żagańskie.
Dążenia Wacława II do opanowania Śląska
Śląsk był terenem wpływów czeskich zanim jeszcze Wacław II został królem Czech. Od dnia kiedy zasiadł na tronie dążył do włączenia Śląska do swojego państwa. 9 stycznia 1289 r. książę bytomski jako pierwszy ze Ślązaków złożył hołd lenny Wacławowi II. Wpływ na to miało najprawdopodobniej ograniczenie potęgi Henryka IV wrocławskiego, który chciał połączenia wszystkich dzielnic śląskich. Sytuacja zmieniała się po śmierci księcia Wrocławia, gdyż jego testament przekazywał księstwo krakowskie Przemysłowi II. Ten przekazał te ziemie Wacławowi II na początku stycznia 1291 r. Henryk IV oddał również księstwo wrocławskie Henrykowi głogowskiemu, a kłodzkie zwrócił Czechom. Testament wskazał Henryka głogowskiego jako osobę, która miała czuwać nad wypełnieniem ostatniej woli zmarłego. Mieszczanie wrocławscy niechętnie widzieli na tronie księstwa wrocławskiego Henryka głogowskiego, dlatego powstał przeciwko niemu bunt. Pretekstem do usunięcia go z Wrocławia były bardzo szybkie starania Henryka głogowskiego do uzyskania władzy w tym mieście. Miejsce na tronie w księstwie wrocławskim po niechcianym władcy głogowskim objął Henryk V Gruby. Tymczasem Wacław II dążył do zagarnięcia ziem śląskich na mocy prawa. Rościł on sobie pretensje do księstwa wrocławskiego na podstawie trzech dokumentów, które zostały wydane przez króla Rudolfa Habsburga w 1290 r. Zgodnie z pierwszym dokumentem, który nie został potwierdzony przez inne źródła historyczne, Rudolf Habsburg otrzymał jako lenno księstwo wrocławskie od Henryka IV. Z kolei Rudolf przekazał te ziemie Wacławowi II. Trzeci dokument rozwija postanowienia pierwszego traktatu. Drugi natomiast był układem o przeżyciu pomiędzy Wacławem II, a Henrykiem IV.
Dla króla Czeskiego najbardziej liczyła się ziemia krakowska, lecz aby ją zdobyć musiał pozyskać księstwa śląskie, które graniczyły z jego państwem. W tym celu Wacław II szykował armię, aby wyruszyć zbrojnie na Śląsk. Zanim jednak rozpoczął atak 17 stycznia 1291 r. dwaj książęta Mieszko cieszyński i Bolesław opolski zawarli układ polityczno - wojskowy z królem Czech. W roku 1292 w Opolu książęta ci złożyli hołd lenny Wacławowi II. Do składających hołd dołączyli jeszcze książęta raciborski i bytomski. Zależność książąt śląskich wiązała się ze zbrojną wyprawą króla czech przeciwko Władysławowi Łokietkowi.
W 1295 r. Wacław II próbował uzależnić od siebie kolejnych dwóch książąt śląskich Henryka V Grubego wrocławskiego i Bolka świdnickiego. Zwrócili się więc oni do papieża Bonifacego VIII, aby wziął ich w opiekę przed zaborczym królem czeskim. Rzym wyraził zgodę wystawiając dokument potwierdzający protektorat papieski. Inni książęta, aby utrzymać swoje ziemie we własnych rękach oddali się pod opiekę księcia Bolka. Po śmierci Henryka Grubego jego księstwo wraz z potomkami, niepełnoletnimi synami zostało przekazane pod protekcję Bolka świdnickiego. Umarł on 9 listopada 1301 roku. Po to, by książąt śląskich nadal chronić przed królem czeskim ich opiekunem został biskup wrocławski Henryk z Wierzbna. W dniu 8 stycznia 1303 roku zrzekł się on opieki na rzecz Wacława II, który już był królem czeskim i polskim, a władzę nad księstwami powierzył staroście do czasu, aż nieletni następcy Henryka Grubego osiągną pełnoletność.
Dążenia Jana Luksemburczyka do opanowania Śląska
Po śmierci Wacława II na tronie czeskim zasiadł Jan Luksemburczyk. Twierdził on, że ziemie śląskie oraz tron polski prawnie mu się należą, gdyż jest spadkobiercą Wacława II. W 1311 r. Bolesław wrocławski, który by szwagrem Jana Luksemburczyka pod namową swojej żony sprzedał królowi Czech Opawę za cenę 8 tysięcy grzywien. W tym samym roku Władysław Łokietek, który stawał się coraz bardziej popularny w Polsce, uzyskał wsparcie od Wielkopolan w sprawie przejęcia ziem po Henryku Głogowskim. Na ten fakt wpłynęło małżeństwo Kunegundy Łokietkówny z księciem świdnickim Bernardem. W 1315 r. Władysław Łokietek uzyskał przychylność książąt: oświęcimskiego, bytomskiego i raciborskiego. Księstwa te były strategicznie umieszczone, gdyż graniczyły one z Krakowem i w przyszłości mogły choć na chwilę zatrzymać natarcie czeskie. W dniu 20 kwietnia 1324 r. książę Henryk VI wrocławski niepokojąc się z powodu coraz bardziej rosnącej popularności Władysława Łokietka, oddał księstwo w opiekę królowi rzymskiemu Ludwikowi. Ustalono, że senior będzie dziedziczyć te ziemie w linii żeńskiej.
Na przełomie stycznia i lutego 1327 r. Jan Luksemburczyk wyruszył zbrojnie na Kraków przez ziemie śląskie, aby przyłączyć te tereny do swojego państwa. Reakcja na tą sytuację książąt opolskich była bardzo szybka. 18 lutego 1327 r. hołd lenny złożyli następujący książęta: Bolesław Niemodliński, Leszek Raciborski, Kazimierz Cieszyński i Władysław Kozielsko-bytomski. Mimo to Jan Luksemburczyk ruszył na Kraków, w wyniku czego 24 lutego 1327 r. w Bytomiu kolejnym lennikiem króla Czech został książę Jan oświęcimski. Król czeski mimo hołdu lennego książąt czeskich nadal parł w stronę Krakowa. Ostatecznie doszło do walk polsko-czeskich, w których odniósł zwycięstwo Łokietek. Luksemburczyk w drodze powrotnej do swojego kraju zatrzymał się we Wrocławiu, gdzie 5 i 6 kwietnia 1327 r. hołd lenny złożyli kolejni książęta Bolesław opolski i Henryk VI wrocławski. Drugi z tych książąt dzięki temu otrzymał ziemię kłodzką i 1000 grzywien srebra rocznie ze skarbca królestwa Czech za co uznał się dozgonnym wasalem Jana Luksemburczyka. Po śmierci Henryka VI jego księstwo miało przejść w ręce czeskie. W 1329 r. król czeski przybył do Wrocławia po swej wyprawie krzyżowej, gdzie kolejni książęta złożyli mu hołd lenny. Jan Ścinawski stał się wasalem Jana Luksemburczyka 29 kwietnia 1329 r., a Bolesław Brzesko-legnicki, Konrad Oleśnicki i Henryk Głogowsko-żegański oddali się w jego opiekę 9 maja tego samego roku.
11 stycznia 1331 r. umarł książę Przemek głogowski, który w testamencie zapisał swe ziemie braciom Henrykowi żagańskiemu i Janowi Ścinawskiemu. Wolą zmarłego było, aby kasztelanie - głogowska i tarnowska przypadły jego żonie Konstancji jako zabezpieczenie materialne. Osobą, która miała dopilnować tego był Bolko świdnicki. W tą sprawę wplątał się król czeski, który wkraczając z wojskiem do Głogowa zażądał, aby to miasto oddało mu hołd. Ostatecznie Jan Luksemburczyk odkupił prawa do miasta od Bolka świdnickiego za 2 tysiące grzywien.
W 1333 r. miejsce na tronie czeskim zajął syn Jana Luksemburczyka, Karol.
Sprawa Śląska podczas panowania Karola Luksemburczyka
Nowy król czeski znalazł się w trudnej sytuacji międzynarodowej, która zmusiła go do zażegnania sporów z Polakami. Rokowania w tej sprawie odbyły się na Słowacji w Trenczynie. Podpisano tam traktat 24 sierpnia 1335 r., z którego ówczesny król Polski Kazimierz Wielki miał się z wywiązać do 10 października tego samego roku. Uzgodniono w nim, że król czeski Karol zrzeknie się pretensji do tronu polskiego. Natomiast strona polska zgodziła się na włączenie księstw wrocławskiego i głogowskiego do Czech, a ziemie brzesko-legnickie, żagańskie, oleśnickie, ścinawskie, opolskie, niemodlińskie, strzeleckie, kozielsko-bytomskie, raciborskie, oświęcimskie oraz cieszyńskie miały być lennem czeskim. Kazimierz Wielki ostatecznie jednak zrezygnował z ziem śląskich dopiero w 1339 r. na zjeździe w Wyszehradzie.
