BIZANCJUM WCZESNOŚREDNIOWIECZNE:

1) Wschodnie Cesarstwo Rzymskie:

  • Pozostawiono rzymską strukturę administracji, która w połączeniu z irańskimi wzorcami władzy absolutnej skutecznie tłumiła konflikty wewnątrz cesarstwa.
  • Ciągłe najazdy zewnętrzne wymagały większych nakładów na wojsko, a to pociągało za sobą wyższe obciążenia podatkowe.
  • Panowanie dynastii teodozjańskiej do roku 450 charakteryzowała silna korupcja oraz intrygi polityczne dworu.
  • Zaznaczyły się głębokie wpływy orientalne, a na dworze wprowadzono ceremoniał wschodni.
  • Nastąpiła silna biurokratyzacja życia.
  • W sprawach świeckich i duchowych cesarz podejmował autokratyczne decyzje.
  • Wybuchały konflikty na tle religijnym pomiędzy wyznawcami chrześcijaństwa i poganami.
  • Odizolowanie cesarza od ludu, który pozbawiony został jakiegokolwiek wpływu na władzę.
  • Z czasem urzędnicy wyposażeni w szerokie kompetencje administracyjne skutecznie mogli stawiać opór administracji centralnej.
  • Decyzje w sprawach gospodarczych podejmowały tzw. demy, czyli organizowane przez ludność miejską samorządy.
  • Faktycznym miejscem spotkań cesarza z poddanymi był cyrk.
  • Na terenie cyrku głos mogli zabierać przedstawiciele występujących wspólnie demów oraz cztery stronnictwa polityczne, czyli kolejno: czerwoni, zieloni, błękitni i biali.
  • Stronnictwo zielonych reprezentowało sympatyków monofityzmu, tj. zamożnych rzemieślników i kupców.
  • Stronnictwo błękitnych reprezentowało nurt katolicki i skupiało wielkich właścicieli ziemskich.
  • Wszystkie stronnictwa prowadziły bezpardonową walkę celem realizacji własnych postulatów.
  • Próba oderwania prowincji rzymskiej na Półwyspie Apenińskim przez jej zwierzchnika Odoakra zakończyła się jego klęską i przejęciem władzy na tym obszarze w roli namiestnika przez Teodoryka, który jednocześnie jako król objął władzę nad Ostrogotami.
  • W 526 roku umiera Teodoryk.

2) Cesarstwo pod rządami Justyniana Wielkiego:

  • Dążenie do odbudowy świetności Cesarstwa Rzymskiego w jego dawnych granicach.
  • Przeszkoda zewnętrzna - oblężenie Konstantynopola przez Persów w 532 roku, Bizancjum zdołało się obronić.
  • Przeszkoda wewnętrzna - tzw. bunt Nika, skutecznie poskromiony.
  • Silna biurokratyzacja oraz opieszałe reakcje ministrów Justyniana doprowadziły do odrzucenia postulatów stronnictwa zielonych.
  • Cesarza równocześnie przestają popierać błękitni, którzy razem z zielonymi tworzą wspólne skrzydło stawiając opór władzy centralnej.
  • Za sprawą żony Justyniana Wielkiego, cesarzowej Teodory, bunt zostaje stłumiony - namawia ona przywódców stronnictwa błękitnego, by odstąpili od rebelii i wydaje rozkaz wymordowania w hipodromie przedstawicieli stronnictwa zielonych.
  • Podbój północno-zachodniej Afryki i kapitulacja Wandalów przed Belizariuszem, wodzem bizantyjskiej armii.
  • Belizariusz dokonuje następnie ataku na Półwysep Apeniński zmuszając w 540 roku Witygesa, przywódcę Ostrogotów, do złożenia broni.
  • Na mocy zawartego pokoju Ostrogoci uzyskują status "sprzymierzeńców" Cesarstwa Bizantyjskiego i osiedlają się na ziemiach położonych na północ od rzeki Pad.
  • W momencie, gdy wschodnim granicom imperium zagrozili Persowie i gdy cesarz wezwał na pomoc armię Belizariusza Ostrogoci złamali postanowienia pokoju i obwoławszy Totylę swoim nowym królem przekroczyli granicę Padu.
  • Totyla opanowuje całą Italię i spycha oddziały bizantyjskie na Półwysep Bałkański zagrażając tym samym Konstantynopolowi.
  • Justynian wysyła przeciw Ostrogotom zawodowe oddziały kierowane przez Narzesa, ale ich plany zostają pokrzyżowane przekroczeniem granicy na Dunaju przez plemiona słowiańskie, problem Gotów wraca dopiero w 552 roku.
  • Pod Busta Gallorum Totyla ponosi śmierć i rozpoczyna się trwający blisko dwadzieścia lat okres wojen na Półwyspie Apenińskim.
  • Chcący szybko się wzbogacić urzędnicy z Bizancjum nałożyli na ludność Italii zbyt wysokie obciążenia fiskalne doprowadzając do upadku tamtejszej gospodarki.
  • W związku z wtrącaniem się w kwestie wiary podbita ludność wysyłała do Konstantynopola skargi, a nawet groźby nawiązania współpracy z barbarzyńcami jeżeli Narzes wraz z jego administracją nie zostaną odwołani z Półwyspu Apenińskiego.
  • Do próśb mieszkańców Italii przychylnie odnosi się Justynian i nakazuje Narzesowi powrót do stolicy.
  • Kolejny etap podbojów Justyniana Wielkiego dotyczył Półwyspu Iberyjskiego.
  • Państwo Wizygotów targane wewnętrznymi konfliktami na tle sukcesji tronu i w dużej mierze na tle kwestii wiary było łatwym celem ataku.
  • Armia wysłana do Hiszpanii odnosi pełne zwycięstwo w 550 roku.
  • Sukces okazuje się nietrwały wskutek trudnej komunikacji pomiędzy Cesarstwem Bizantyjskim, a hiszpańską prowincją, która popada w coraz większe zapomnienie.

3) Reformy wewnętrzne cesarza:

Wraz z odzyskaniem potęgi terytorialnej Cesarstwa Rzymskiego Justynian Wielki dążył do wzmocnienia sprawowanej przez siebie władzy i w tym celu przeprowadził szereg reform wewnętrznych w państwie:

  • W latach 533-536 zebrał dotychczasowe akty prawne (Kodeks teodozjański, Kodeks Gregoriusza oraz Kodeks Hermogeniana) oraz własne nowele prawne i stworzył ich jednolitą kodyfikację, tzw. Kodeks Justyniana, który składał się z trzech części:
    • Diagesta Iustiniani - przepisy prawa rzymskiego stworzone przez prawników imperium.
    • Institutiones Iustiniani - wzorowany na Institutines iuris civilis, podręcznik dla prawników stworzony przez Gajusa.
    • Codex Iustinianus - zawierający konstytucje cesarskie od panowania Hadriana (117- 138 r.), aż po czasy Justyniana.
  • Celem przygotowania profesjonalnej kadry urzędników zainicjował zmiany w systemie kształcenia prawników.
  • Zdelegalizował kulty o charakterze pogańskim i wprowadził do oficjalnej doktryny cesarstwa ideę chrystianizmu, co zaowocowało falą prześladowań sekty mozaistów.
  • 529 rok - zamknięcie Akademii Ateńskiej.

4) Doktryna cezaropapizmu:

  • Doktryna religijno-polityczna stanowiąca ważny punkt we wzmacnianiu władzy świeckiej, której znaczenie postrzegane było jako ważniejsze aniżeli władzy patriarchów kościelnych.
  • Jej wprowadzenie zainicjowało wydanie tzw. edyktu mediolańskiego.
  • Justynian I Wielki uczynił z cezaropapizmu główną oś swojej polityki wewnętrznej i fundament funkcjonowania Cesarstwa Bizantyjskiego.
  • Religia chrześcijańska została uznana za oficjalne wyznanie w 380 roku przez cesarza Teodozjusza I Wielkiego.
  • Natomiast zmarły w 741 roku cesarz Leon III w liście do Grzegorza II (papieża) zaznaczał wyraźnie: "jestem cesarzem i kapłanem".
  • Zabieranie głosu w sprawach kościoła stało się nieodłączną częścią polityki cesarskiej, Justynian I Wielki:
    • miał prawo zwoływania synodów,
    • zatwierdzania lub odrzucania ich postanowień,
    • występowania w roli rozjemcy sporów o charakterze doktrynalnym,
    • sam wydawał edykty w sprawach dogmatów,
    • precyzował przepisy dotyczące liturgii.