Procesy osadnicze w Polsce
- wolnizna (zwolnienie od świadczeń na określony czas potrzeby na zorganizowanie wsi)
- zasadźca
Panowanie Kazimierza Wielkiego (1333-1370)
a) działania w polityce wewnętrznej
- reforma podatkowa
- wprowadzenie jednolitej dla całego kraju monety
- przywileje handlowe dla miast, które przyczyniają się do rozwoju handlu - przymus drogowy oraz prawo składu
- Kazimierz Wielki wprowadził nowy podział administracyjny kraju na ziemie. Władzę w ziemiach sprawowali starostowie. Był to urząd wprowadzony przez Wacława II, jednak dopiero Kazimierz Wielki nadał mu duże znaczenie w kraju. Starostowie sprawowali w imieniu króla realną władzę w danej ziemi - zarządzał domena królewską, był odpowiedzialny za obronę, miał uprawnienia sądowe)
- z inicjatywy Kazimierza Wielkiego doszło do ujednolicenia i kodyfikacji prawa zwyczajowego. Wydano "Statut Wielkopolski" obowiązujący warstwę rycersko szlachecką i ludność wieśniaczą w Wielkopolsce. W następnej kolejności stworzono analogiczny "Status Małopolski", obejmujący swym obowiązywaniem Małopolskę.
- W XIV w. w Polsce kształtowało się społeczeństwo czterech stanów. Posiadały one odrębną pozycję prawną, różne przywileje, podlegały osobnemu sądownictwu. Stany tworzyła: szlachta, duchowieństwo, mieszczanie i chłopi.
- W miarę nasilania się kolonizacji na prawie niemieckim zaistniała potrzeba utworzenia instytucji odwoławczej dla niższych sądów prawa niemieckiego. W 1356 r. z inicjatywy Kazimierza Wielkiego powstał Sąd Najwyższy prawa Niemieckiego na Zamku Krakowskim.
- Corona Regni Poloniae, czyli Korona Królestwa Polskiego - nowa doktryna polityczno - prawna
- budowa sieci zamków warownych i lokacje wielu miast
- założenie Akademii Krakowskiej 1364 r.
b) działania w polityce zagranicznej
- wykupienie od Jana Luksemburczyka jego roszczeń do korony polskiej
- sądy z Krzyżakami w sprawie Pomorza Gdańskiego
- zajęcie Rusi Halickiej
Ludwik Węgierski
- objął władzę w Polsce po śmierci Kazimierza Wielkiego
- w 1374 r. wydał pierwszy generalny przywilej dla szlachty, w którym znacznie obniżył szlacheckie obciążenia podatkowe i zwolnił szlachtę z niektórych obowiązków militarnych
- Ludwik Węgierski wydał przywilej koszycki, aby uzyskać zgodę szlachty na objęcie tronu polskiego przez jedną z jego córek
- po śmierci Ludwika Węgierskiego tron polski objęła jego córka Jadwiga
Unia polsko litewska
a) przyczyny
- oba państwa są zagrożone przez Krzyżaków
- chrzest pogańskiej dotąd Litwy przyjęty za pośrednictwem Polski uchroni ją od brutalnej chrystianizacji
- unia przyniesie zakończenie polsko - litewskich sporów granicznych
- szlachta polska zainteresowana gospodarczą ekspansja na wschód
b) zawarcie unii
- unia zostaje zawarta w Krewie w 1385 r.
- Jagiełło w zamian za rękę Jadwigi zobowiązał się do chrystianizacji Litwy oraz przyłączenia jej do Polski, a także do odzyskania terytoriów utraconych przez Polskę
Wielka wojna z Zakonem Krzyżackim 1409 - 1411
- 1409 antykrzyżackie powstanie litewskie na Żmudzi
- zajęcie przez Krzyżaków ziemi dobrzyńskiej
- koncentracja wojsk polskich pod Czerwińskiem
- 15 lipiec 1410 r. zwycięska bitwa oddziałów polsko - litewskich pod Grunwaldem
- 1411 r. pierwszy pokój w Toruniu (Polska odzyskała ziemię dobrzyńską, a Litwa Żmudź)
Wojna trzynastoletnia
a) geneza wojny
- ucisk fiskalny Zakonu Krzyżackiego wobec swoich poddanych w celu zwiększenia dochodów na odbudowe kraju po wojnach z Polską
- cła krzyżackie utrudniały zbyt polskiego zboża przez Gdańsk
- szlachta pruska dąży do osiągnięcia przywilejów posiadanych przez szlachtę polską
- działalność Związku Jaszczurczego oraz Związku Pruskiego
b) przebieg działań zbrojnych
- 1454 r. - inkorporacja Prus do Polski przez Kazimierza Jagiellończyka i początek wojny z Zakonem Krzyżackim
- 1454 r. - przywileje w Cerekwicy i Nieszawie, aby pozyskać szlachtę do walki przeciw Krzyżakom
- klęska pod Chojnicami
- 1462 r. - zwycięska dla Polski bitwa pod Świecino - Piotr Dunin dowodził wojskami polskimi
- 1463 r. - flota gdańska i Elbląga pokonała flotę krzyżacka w bitwie na Zalewie Wiślanym
c) Drugi pokój w Toruniu - 1466 r.
- do Polski powróciło Pomorze Gdańskie, ziemia chełmińska, Malbork, Elbląg, dominium warmińskie
- reszta ziem krzyżackich stała się lennem Polski
