Polska w czasie walki o inwestyturę.

1) Charakterystyka rządów Bolesława Śmiałego i Władysława Hermana.

2) Początki rządów Bolesława Krzywoustego.

3) Wojna z Niemcami.

4) Schyłek rządów Krzywoustego - statut Krzywoustego.

Państwo polskie skonsolidowane przez Kazimierza Odnowiciela znacznie różniło się od Polski czasów Mieszka I:

Dwór książęcy pozostał jedynym centrum politycznym,

Wzmogło się znaczenie możnowładców i dostojników kościelnych

Ośrodek państwowości w dobie rządów Mieszka I i Bolesława Chrobrego stanowił kompleks grodów wielkopolskich, tam też ogniskowały się najistotniejsze instytucje Kościoła. Od drugiej połowy XI stulecia, ośrodkami o równorzędnym znaczeniu zaczęły być: Kraków (siedziba Kazimierza Odnowiciela i Bolesława Śmiałego) oraz Płock (siedziba Władysława Hermana).

Po śmierci Kazimierza Odnowiciela, na tronie zasiadł jego najstarszy syn, Bolesław Śmiały (Szczodry). Od samego początku sprawowania władzy odnosił się do polityki uprawianej wcześniej przez Bolesława Chrobrego, za pośrednictwem:

- polityki centralizacyjnej

- niezwykle dynamicznej polityki zagranicznej.

Początek jego rządów zbiegł się w czasie z niezwykle sprzyjającą prosperitą Polski na arenie internacjonalnej (w Niemczech zaistniały i narastały antagonizmy odśrodkowe ze względu na małoletniość Henryka IV, spór o inwestyturę), które pochłaniały cały zasób sił cesarstwa. W tej batalii Bolesław poparł zwierzchnika Stolicy Apostolskiej ze względu na to, że Polska wyrażała obawy przed ugruntowaniem mocarstwowej pozycji Niemiec, w następstwie czego :

- uzyskał aprobatę na renowację arcybiskupstwa z siedzibą w Gnieźnie,

- poszerzenie sieci biskupstw (niemniej, było zbyt niewielu księży i nie zrealizowano wszystkich reform gregoriańskich m.in. przestrzegania celibatu)

w wierzchołkowej wiktorii papieża nad cesarzem, w roku 1076 przywdział koronę króla, bez aprobaty cesarskiej (była to manifestacja autonomiczności Polski względem władzy świeckiej, szczególnie w Niemczech)

Bolesław Śmiały prowadził rozliczne wojny z państwami ościennymi, pod pretekstem przebiegających w Czechach, Węgrach i na Rusi zaciętych walk o władzę. W Kijowie, Bolesław Śmiały wspierał związanego z panami polskimi - księcia IZASŁAWA (książę ruski). Następstwem takich zagrań politycznych były wyprawy Bolesława Śmiałego do Węgier, Czech i Rusi. Należy podkreślić, że do owych walk nie doszłoby, gdyby nie spór o inwestyturę, która dokonała podziału kontynentu europejskiego na dwa obozy (gregoriański i antygregoriański). Do pierwszego z nich należały: Polska i Węgry, pozostając ze sobą w poprawnych stosunkach. Do drugiego zaś zaliczały się Czechy. Gdy w zaogniającym się w sporze o inwestyturę, król węgierski Andrzej obstawał za królem Henrykiem IV, wtedy to jego brat Béla, poszukiwał pomocnej dłoni militarnej u Bolesława Śmiałego, który w owym okresie zmierzał ku zerwaniu więzi z Rzeszą. Pierwszym posunięciem w celu osiągnięcia owych zamierzeń miało być :

- zaprzestanie uiszczania haraczu ze Śląska, a także

• podjęcie dynamicznych działań w antyniemieckiej koalicji internacjonalnej.

Boleasłw Śmiały obstawał za papieżem, dynamicznie przepędzając Niemców z krajów ościennych, a także finansując koalicję antykrólewską zawiązaną w Niemczech, przez co panujący doszedł do porozumienia z oburzonymi Sasami, militarnie wspierając swego protegowanego pretendenta do tronu czeskiego. Podjął także decyzję o pomocy militarnej dla Béli, usadawiając go w 1060 roku na tronie Węgier. Ingerencji zbrojne w Czechach, dokonywał jeszcze w 1074 oraz 1077 roku, bowiem usiłował doprowadzić do abdykacji narzuconego przez Niemców, króla Salomona i przekazania berła w ręce synów Béli (najpierw Gejzy, zaś potem Władysława I). Władysław I zyskał poparcie zwierzchnika Stolicy Apostolskiej, dla swego systemu rządów i przeciwstawiając się Niemcom wzmocnił od środka Węgry i poszerzył jego granice, inkorporując Chorwację.

Profity z sojuszu z Węgrami oraz dołączenie do obozu gregoriańskiego były znaczące, bowiem papież Grzegorz VII dokonał reaktywacji nieistniejącego od czasów napaści księcia czeskiego Brzetysława- arcybiskupstwa w Gnieźnie, jak również utworzył nowe biskupstwo w Płocku, w roku 1075. Wyraził także aprobatę względem koronacji królewskiej Bolesława, która miała miejsce 25 grudnia 1076 roku w Gnieźnie. W taki oto sposób, przywrócono niezależność polityczną i kościelną monarchii Piastów. Zdestabilizował ją dopiero:

spór z biskupem Krakowa -Stanisławem ze Szczepanowa , jak również działania opozycyjne możnowładztwa nie usatysfakcjonowanego silnymi rządami, wymierzono w króla spisek możnych, w którym partycypował biskup krakowski Stanisław. Konspirację wykryto, zaś jego uczestnicy zostali straceni na szubienicy , jednak nie opanowało i nie załagodziło to sytuacji. Król zmuszony był emigrować na Węgry, do ojczyzny już nie powrócił i w niedługim czasie zmarł w niewyjaśnionych okolicznościach,

wyprawą kijowską podjętą w 1077 roku, celem umieszczenia na ówczesnym tronie Izasława. Rozdrobnienie dzielnicowe, które nastąpiło po śmierci Jarosława Mądrego (władającego Rusią Kijowską) czyniło możliwym dla Bolesława, dwukrotne przyznanie tronu swoim protegowanym (Izasławowi) oraz powtórne anektowanie do Polski- Grodów Czerwieńskich.

Król oskarżył go o zdradę państwa i króla. Teoria Śmiałego była bardzo prawdopodobna, ponieważ biskup brał pieniądze od czechów bo oni wspierali opozycję królewską. Biskup Stanisław sprzeciwiał się centralizacyjnej polityce władcy zmniejszając jego prawo do rządzenia. Duży wpływ na postępowanie Stanisława miało pozbawienie go znaczenia politycznego przez odbudowanie arcybiskupstwa gnieźnieńskiego.

Nie jest pewnym na sto procent, w jaki sposób toczył się ów spór (teorii udziela dopiero 140 lat po tych wydarzeniach Wincenty Kadłubek). Snute są domysły, że w czasie pobytu króla na Rusi, wzmógł się bunt ludowy. Na wiadomość o nim rycerstwo odstąpiło od króla, by poskromić dzikich buntowników. Monarcha uznał ten akt, za dezercję i kazał wymierzyć karę winnym. Wstawił się za nimi biskup Stanisław, co w następstwie, owocowało bezpośrednim sporem z królem. Sąd królewski ukarał Stanisława obcięciem kończyn i poćwiartowaniem ciała. Nie przyniosło to niczego dobrego. żadnej ze stron konfliktu, bowiem po wydaniu wyroku na biskupa, opozycja wymusiła na władcy, drogą buntu i sprzeniewierzenia, ucieczkę poza granice kraju.

Bolesław Śmiały przebywał na banicji od 1079 roku i zmarł ok. 1081 - 1083 roku. Podjęta decyzja o jego banicji jest całkowicie zasadna, bowiem w tym okresie zwycięskie siły Stolicy Apostolskiej, stopniowo słabły, tryumf odniósł Henryk IV. Było to niezwykle pomocne w wiktoriach obozu antypapieskiego.

Najwyraźniej opozycja miała swój cel w tym , aby utrzymać przy władzy dynastię Piastów, albowiem nowym władcą został wybrany młodszy z braci Bolesaąwa - Władysław Herman. Poza tym władza zbiegła się w czasie z rosnącą przewagą obozu antygregoriańskiego w Europie.Nowoobrany władca dokonał diametralnej zmiany w polityce zagranicznej, bowiem opowiedział się po stronie cesarza, przy jednoczesnej rezygnacji z korony królewskiej i wyrażeniu zgody na płacenie stronie czeskiej trybutu ze Śląska.

Takie decyzje władcy spowodowały ponowne załamanie się państwowości Polski..

Ów słaby władca nie miał ceremonii koronacji, zaś czas sprawowania przez niego rządów w państwie polskim jest utożsamiany z czasem największych triumfów cesarza. Władysław Herman, uznając zwierzchnictwo cesarza, spowodował coraz większą swobodę w poczynaniach grupy możnych w kwestiach spraw wewnętrznych kraju ( w praktyce to oni zarządzą państwem, ale między nimi panuje ostra rywalizacja). Wojewoda (palatyn) Sieciech w rzeczywistości sprawuje władzę w państwie.

Będąc możnym, Sieciech zabiegał o ograniczenie postępującej decentralizacji władzy. Kiedy jednak samodzielnie zaczął kierować państwem, na tyle polubił władzę, że zaczął dążyć do jej centralizacji. Jego zabiegi spotkały się ze zdecydowanym sprzeciwem grupy możnych, którzy zaczęli zastanawiać się nad organizacją spisku wymierzonego w Sieciecha:

v Wysuwano wobec niego zarzut o popieranie swojego rodu ( nie zaś tych, którym władza przysługiwała w rzeczywistości)

v utrzymywanie kontaktów z ludźmi o niższym pochodzeniu społecznym,

v szkodliwy wpływ na decyzje podejmowane przez Władysława.

Zazdrosna postawa grupy możnowładców jest uzasadniona o tyle, że pozycja w elicie państwa była nie tylko sprawą prestiżu, ale i znacznych korzyści majątkowych. Jednakże potomkowie Władysława Hermana biernie uczestniczyli w tym spisku, zaś inicjatywę przejęła grupa możnych. Poparcie dla tych działań arcybiskupa Marcina, spowodowało, że Sieciecha wygnano. Z kolei na Hermanie została wymuszona decyzja o podziale kraju w taki sposób, że:

- Władysław Herman utrzymał władzę zwierzchnią w całym państwie polskim oraz Mazowsze (jego siedziba znajdowała się w Płocku); Herman posiadał też władzę w ważniejszych grodach, głównie na terenie Małopolski.

- Zbigniew otrzymał Wielkopolskę i Kujawy

• zaś Małopolska i Śląsk przypadły Bolesławowi.
• O ile poprzednie podziały miły charakter krótkotrwały, ten podział kraju przetrwał aż do 1107 roku, co z kolei było przyczyną:

pogłębienia odrębności dzielnic

umocnienia więzi pomiędzy możnymi z jednej dzielnicy

wzrostu znaczenia dzielnicowej stolicy

Herman umarł w 1102 roku, co powodowało trudności w ponownym zjednoczeniu państwa, ale umocnienie wpływów niemieckich w Polsce nie okazało się trwałym zjawiskiem.

WładysławHerman w coraz węższym zakresie pełnił funkcje przynależne władcy, przybity chorobą i bólem, przekazał berło potomkom i możnowładztwu. U kresu życia, Władysław Herman dokonał podziału państwa na autonomiczne i swobodne dzielnice.

I. Zbigniew - otrzymał Wielkopolskę, Kujawy i Mazowsze;

II. Bolesław - odziedziczył Małopolskę, Śląsk, Ziemię Lubuską.

Bolesław zwany także Krzywoustym był niezwykle przebiegłym, żywiołowym i walecznym królem, który nie miał zamiaru aprobować, ani chaosu odśrodkowego państwa, ani też jego uległości i poddaństwa względem Rzeszy. Niezwłocznie zatem dążył do przywrócenia zasady jednowładztwa.

Po upływie kilku lat, narósł spór pomiędzy rodzeństwem, albowiem Zbigniew postrzegał siebie jako starszego, a więc o wiele bardziej liczącego się dziedzica. Ogromną winę ponosi także młodszy brat - Bolesław, bowiem zmierzał ku konsolidacji monarchii i inicjował regularne wyprawy na Pomorze. Nie przypadło to do gustu starszemu bratu - Zbigniewowi, albowiem Bolesław mógł dostać się na teren Pomorza, wyłącznie drogą, która przebiegała przez nabytki terytorialne starszego brata, w międzyczasie łupiły je i ograbiały tym sposobem rzesze Pomorzan, niemniej jednak nie pozostawali oni dłużnikami najeźdźców i przeprowadzali kontratak, zniszczenia jednak dotyczyły ziem przynależnych do Zbigniewa.

W następstwie, doszło do wybuchu wojny, w 1106 roku Bolesław Krzywousty przeprowadził szturm na dzielnicę, należącą do brata, zawładnął Wielkopolską, a po upływie roku, również Mazowszem. Zbigniew usiłował walczyć o zagarnięte terytoria, a w obliczu takiej sytuacji Bolesław Krzywousty podjął postanowienie o wyeliminowaniu konkurenta. Zbigniew zbiegł w 1107 roku na dwór cesarza niemieckiego. W 1108 roku podjął interwencję zbrojną na terenie Czech, które stanowiły bastion i swoiste miejsce przemarszu armii niemieckiej, udzielając pomocy władcy węgierskiemu Kalomanowi odpierając szturm Henryka V. Niemniej jednak, starszy brat - Zbigniew został wsparty przez cesarską moc, za pośrednictwem złożenia hołdu lennego; jednak Bolesław odrzucił propozycję sygnowania owego aktu, co owocowało tym, że w 1109 roku, w Polskę uderzyła fala natarcia cesarza Henryka V wspomaganego przez militarne formacje czeskie. Mimo to doniesienia Zbigniewa stanowiły wyłącznie pretekst do narzucenia Polsce po raz wtóry zwierzchności lennej.

Liczebna dominacja Henryka V nakłoniła Bolesława Krzywoustego do obrania metod walki zaczerpniętych ze strategii Bolesława Chrobrego - podjazdowego systemu walki opartego na tzw. drużynach książęcych. Generalnie walka ta miała charakter partyzancki. W początkowym stadium, wyprawa Henryka nie napawała optymizmem. Poczatkowo, Henryk V wtargnął do Polski, przekraczając rzekę Nysę. O zwycięstwie przeważyła obrona grodów śląskich:

Głogowa w 1109 roku, wówczas ludność mieszkająca w grodzie efektywnie odpierała szturm armii cesarza Henryka V, nie zważając na to, iż cesarz nakazał umocować sznurami do maszyn oblężniczych potomków mieszczaństwa głogowskiego, których więził w charakterze zakładników i jeńców.

Owa strategiczna istotna rola grodu spowodowała, że począł on uchodzić nie tylko za kluczowe centrum administracji krajowej (rezydencję kasztelanów) i kościelnej (kolegium kanoników),

§ uformowano tu marchię graniczną, która podlegała nie bezpośrednio władcy.

Bytomia: Henryk V, zmierzając na Głogów, podjął decyzję o rezygnacji z kontynuowania oblężenia masywnego grodu Bytomia nad Odrą, a cesarscy wojskowi przegrali utarczki z lokalnymi wojami.

Wrocławia: nieopodal grodu, na obszarze dzisiejszej dzielnicy o nazwie "Psie Pole" miejsce miała zwycięska dla Bolesława Krzywoustego utarczka z wojskiem cesarskim.

Niezwykle istotne, było także ogólne poparcie społeczeństwa dla Bolesława Krzywoustego w chwili natarcia, co więcej opozycja przez chwilę nie dawała żadnego znaku o sobie. Po doświadczonej porażce na Psim Polu cesarz zadecydował o odwrocie z państwa polskiego.

Wojna zakończyła się układem, na którego mocy:

A. Książę Polski dał potwierdzenie swojej niezależności wobec Cesarstwa

B. Bolesław Krzywousty złożył obietnicę spłaty należnej kwoty haraczu, w ramach rekompensaty za ten akt, miał możliwość zrzeczenia się dalszego jej uiszczania .

C. Niemcy zrzekły się swojego wsparcie dla Zbigniewa (powrócił on do kraju, lecz nie dostał ponownie w swoje ręce należnej mu dzielnicy i prawdopodobnie szemrał przeciw młodszemu bratu)

Finiszem tego sporu, było osadzenie w więzieniu, wyłupanie oczu, a w następstwie tego nieuchronna śmierć Zbigniewa ( w roku 1112). Bolesław Krzywousty zgromadził pod swym berłem ogół ziem polskich i mimo że jego rządy ograniczone były przez opozycję możnowładztwa, któremu nie przypadła do gustu uprawiana przez niego polityka centralizacyjna (o czym najlepiej świadczył bunt wojewody Skarbimira w 1117 roku) zdołał uporać się z nią sprawniej, aniżeli ojciec, idąc na kompromisy i liczne ustępstwa. Po przyczynieniu się do śmierci Zbigniewa, w szeregi opozycji dodatkowo dołączył się Kościół, który obłożył Bolesława Krzywoustego klątwą. Król zmuszony był odpokutować i zadośćuczynić.

Od momentu kryzysu kraju piastowskiego, po śmiertelnym zejściu Mieszka II, Pomorze pozostawało poza jego strefą posiadania. Zdobycie jego wschodniej części, a więc Pomorza Gdańskiego powiodło się na okres tymczasowy Kazimierzowi Odnowicielowi. Zależność owa nie zachowała się jednak na długi czas. W kolejnych latach tereny Kujaw i Wielkopolski były nieustannie trapione natarciami Pomorzan, zaś Pomorze natarciami ówczesnego państwa polskiego. Do supremacji nad zachodnią częścią Pomorza pretendowało również państwo niemieckie.

Trwałego zagarnięcia Pomorza dokonał dopiero Bolesław Krzywousty dopiero po dwudziestu latach walk, potyczek i starć:

Zaczął od wzmocnienia linii rzeki Noteć.

Podbił początkowo Pomorze Wschodnie z miastem Gdańsk ( w roku 1116)

Dalej podbił Szczecin ( w okresie między 1121 a 1122 rokiem) w czasie trwania kampanii zimowej,

Pozostał tam lokalny książę Warcisław, pełniąc funkcję lennika Bolesława Krzywoustego, nie wcielono, bowiem Pomorze miało swą długą historię jako autonomiczny organizm państwowy, a zatem usiłowałby się wyrwać spod zwierzchnictwa,

§ Przeprowadzono także po raz wtóry chrystianizację terenów Pomorza. Jako pierwszy zobowiązał się do jej przeprowadzenia Bernard Hiszpan "Hiszpan", jednak dotarł na obszar Pomorza w worku pokutnym i możni z Pmoarza wytknęli go palcami i wyśmiali. całkowity sukces, odniosła dopiero działalność Otta z Bamberga w 1124 roku.

§ Uformowano biskupstwa w Kamieniu z kapelanem Krzywoustego w roli pierwszego biskupa

§ Po podporządkowaniu sobie Pomorza uformowała się finalnie szeroka sieć biskupstw, obejmująca:

Gniezno

Wrocław

Kraków

Poznań

Płock

Włocławek

Lubuszę

Plany wysnute przez Warcisława celem ukrócenia polskiej supremacji, obróciła w niwecz następną, militarną wyprawę Bolesława Krzywoustego w 1129 roku.

Pomimo namacalnych sukcesów w sferze politycznej w wymiarze internacjonalnym i restauracji zasady jednowładztwa, Bolesław Krzywousty nie był jednak w stanie zdobyć berła królewskiego, a to z tego względu, iż- z jednej strony- nie uzyskał wsparcia cesarza, zaś z drugiej strony - Kościół wspierany dodatkowo przez państwo polskie, był w owym okresie pochłonięty natłokiem spraw powiązanych ze sporem o inwestyturę, a także zadecydował o tej sprawie brak przychylność ze strony możnych. Małżeństwo Ryksy, córki Bolesława Krzywoustego z Magnusem- królem duńskim i szwedzkim, zaowocowało zawarciem sojuszu z tymi państwami.

Kolizja interesów cesarstwa i państwa polskiego, została zażegnana dopiero równocześnie z podporządkowaniem Pomorza Zachodniego ( w okresie między 1121 a 1122 rokiem). Również śmierć Henryka V oraz postępujące po niej walki o imponujące zapisy w testamencie, pomiędzy dynastią Staufów i Supplinburgów, usunęło w cień od państwa polskiego, niebezpieczeństwo ingerencji zbrojnej.

Reakcję swą zaś ujawnili duchowni niemieccy, którzy pojmowali terytoria Pomorza jako tradycjonalny rewir prowadzonej przez działalności. W nawiązaniu do tego, u kresu życia, Bolesław Krzywousty musiał stanąć w obronie autonomii Kościoła w państwie polskim, bowiem duchowni niemieccy, stworzyli duplikaty dokumentów biskupa z diecezji magdeburskiej - Norberta i na ich bazie, zdobyto bullę papieską ( tzw. "ZŁOTĄ BULLĘ), która nadawała Magdeburgowi całość biskupstw funkcjonujących w państwie polskim. Król wplątany był w owym okresie antagonizm dynastyczny w państwie węgierskim, gdzie bezskutecznie usiłował dokonać osadzenia na tronie Borysa zamiast popieranego przez Niemców Béli II Ślepego ( w 1131 roku), nakłoniony został siłą w obliczu niebezpieczeństwa czesko - niemieckiego, do poszukiwania kompromisowego wyjścia z tej patowej sytuacji. Problem został rozwiązany w czasie zjazdu w Merseburgu, w 1135 roku, gdzie doszło do osobistego spotkania Bolesława Krzywoustego i Lotara III, w czasie którego uznano niezależność metropolii w Gnieźnie, która po upływie roku została do tego w sposób uroczysty potwierdzona przez Innocentego II ( tzw. BULLA GNIEŹNIEŃSKA z 1136 roku), jednak kosztem:

- hołdu lennego z Pomorza Zachodniego i wyspy Rugii

- oraz uznania zależności lennej względem cesarza

W związku z wzrastającą siłą opozycjonistów, na których czele stał arcybiskup Gniezna - Marcin, w schyłkowej fazie rządów, Bolesławowi Krzywoustemu nie powodzi się w osiąganiu znacznych sukcesów i triumfów. U kresu życia akcentuje okres swoich rządów poprzez wydanie Testamentu w 1138 roku (który zyskał w czasie późniejszym rangę statutu o zasięgu państwowym). Uregulował on w ów sposób, kwestię dziedziczenia tronu oraz podziału władzy w państwie polskim.

Dotychczasowym zwyczajem było w dynastii piastowskiej, wskazywanie dziedzica tronu przez umierającego króla- ojca. Wybranym następcą tronu, nie musiał być koniecznie najstarszy syn, lecz rozstrzygająca rola odgrywał wybór, którego dokonywała wąska grupa możnowładców. Daltego też, nagminnie dochodziło do podziału państwa.

Aby zapobiec bratobójczych walkom (tak jak to było za panowania Bolesława Krzywoustego), należało mieć na uwadze interesy każdego ze spadkobierców, przy równoczesnym utrzymaniu spoistości państwa, zarządził, mocą statutu, podzielenie kraju, w którym:

Funckję księcia - zwierzchnika pełnił będzie zawsze- senior (princeps),a więc najstarszy z rodu w dynastii piastowskiej.

§ Było to jednoznaczne z tym, że każdorazowe objęcie tronu, miało przebiegać podług wytycznych prawem dziedziczenia, lecz nie w linii ojciec-syn, ale najstarszy pośród rodzeństwa ojca.

§ W kolejnym pokoleniu układ ów uległ skomplikowaniu, niemniej o kolejności dziedziczenia tronu ostatecznie decydował wiek następcy,

§ pronceps dysponował także władzą zwierzchnią względem pozostałych książąt oraz:

o jako jedyny posiadał prawo kierowania polityką zagraniczną państwa

o utrzymywać oddziały wojskowe w głównych grodach, które znajdowały się w dzielnicach rodzeństwa

o współdecydował o obsadzaniu urzędów

ţ władać miał tzw. dzielnicą senioralną, ze stolicą w mieście Kraków (w jej skład wchodziły pierwotnie: ziemie Małopolski, ale z czasem również pas ziemi biegnący przez całą Polskę, aby taki sposób utrzymać styczność ze wszystkimi dzielnicami)

ţ pozostała część ziem państwa polskiego została rozdysponowana pomiędzy synów Bolesława Krzywoustego i podzielona na dzielnice, które przekazywane były przez władców swoim potomkom.

ţ Władzę w kolejnych dzielnicach - zgodnie z testamentem Bolesława Krzywoustego- objęli:

b Władysław I - senior - Śląsk i ziemia lubuska

b Bolesław IV Kędzierzawy - Mazowsze i część Kujaw

b Mieszko III Stary - Wielkopolska i część Kujaw;

b Ziemia łęczycko - sieradzka stanowić miała pewnego rodzaju zabezpieczenia bytu wdowy po Krzywoustym- Salomei

b Henryk Sandomierski - Ziemia Sandomierska

b Kazimierz II Sprawiedliwy - najmłodszy syn Krzywoustego (pogrobowiec) nie został uwzględniony w statucie

Bolesław Krzywousty zmarł w 1138 roku. Data jego śmierci powszechnie uważana jest za symbol kresu wczesnośredniowiecznej monarchii Piastów oraz początek rozbicia dzielnicowego, czyli permanentnej decentralizacji władzy państwowej, którą udało się przezwyciężyć dopiero w XIV stuleciu.