Mieszko I jest pierwszym historycznie poświadczonym władcą państwa polskiego. Kiedy Mieszko przyjął chrzest jego władza obejmowała obszar Wielkopolski, a także ziemie Mazowsza i Kujaw. Plemiona zamieszkujące te dwa ostatnie regiony zostały podbite przez plemię Polan za czasów przodków Mieszka I. Początek rządów Mieszka I z dynastii Piastów datuje się na rok około 960. Jego panowanie zapoczątkowało ekspansję terytorialną państwa polskiego, która spowodowała poszerzenie jego granic. Już na samym początku swego panowania Mieszko I toczył walki z plemieniem Wieletów u ujścia Odry. Wieletów wspierali Niemcy. W wyniku tych trwających kilkanaście lat zmagań Mieszko I opanował Pomorze Zachodnie z ujściem Odry i przyłączył je do Polski. Starał się wówczas znaleźć sojusznika w Czechach oraz dążył do chrystianizacji swego kraju. Zrealizował te zamierzenia, kiedy w 965 r. pojął za żonę księżniczkę czeską Dobrawę (do momentu jej śmierci Polska i Czechy utrzymywały ze sobą bardzo dobre stosunki), a rok później - w 966 r. - przyjął chrzest za pośrednictwem Czech. Posunięcie to pozwoliło Mieszkowi I uniknąć podporządkowania ziem polskich niemieckiej organizacji kościelnej. Znaczenie samego chrztu dla dalszych dziejów Polski było ogromne. Wprowadzenie jednej religii przyczyniło się do ujednolicenia państwa, a powstająca organizacja kościelna (pierwsze biskupstwo powstało w 968 r. w Poznaniu, a na jego czele stanął biskup Jordan) wzmocniła strukturę państwa. W 981 r. miała miejsce ekspansja księcia kijowskiego Włodzimierza, który opanował Grody Czerwieńskie, graniczące z Małopolską. Prawdopodobnie pod koniec swego panowania, kiedy zmarła żona Mieszka I Dobrawa, rozpoczął Mieszko wojnę z Czechami, którym odebrał Śląsk oraz ziemie Małopolski z Sandomierzem i Krakowem. Szacuje się, że Polska Mieszka I liczyła około 250 000 km2, a zamieszkiwało ją około 1 milion osób.

W 992 r. zmarł Mieszko I, a władzę przejął po nim jego syn Bolesław Chrobry. Bolesław musiał w tym celu walczyć o władzę ze swoimi przyrodnimi braćmi. Panowanie tego władcy to okres potęgi państwa polskiego oraz ekspansji terytorialnej prowadzonej na jeszcze większą skalę niż to miało miejsce za czasów Mieszka I. Rządy Bolesława przyniosły także umocnienie się pozycji chrześcijaństwa w państwie. Przyczyniła się do tego męczeńska śmierć biskupa Wojciecha, który zginął w trakcie misji chrystianizacyjnej wśród pogańskiego plemienia Prusów. Bolesław Chrobry wykupił ciało męczennika i umieścił je w Gnieźnie. Podjął starania o uznanie Wojciecha świętym, a posiadanie relikwii świętego męczennika pozwoliło mu starać się o nadanie Gnieznu statusu metropolii. Arcybiskupstwu w Gnieźnie podlegały utworzone przez Bolesława biskupstwa we Wrocławiu, Kołobrzegu i Krakowie. W 1000 r. miało miejsce wydarzenie, które ogromnie wpłynęło na sytuację międzynarodową młodego państwa polskiego. Na zjeździe w Gnieźnie doszło do spotkania cesarza niemieckiego Ottona III, który przybył z pielgrzymką do grobu świętego Wojciecha oraz Bolesława Chrobrego. W planach cesarza Ottona Polska miała być jednym ze składników (jako Słowiańszczyzna, obok Italii, Germanii i Galii) odnowionego Cesarstwa Rzymskiego. Otton III uznał potęgę państwa Bolesława i jak się przypuszcza wyraził zgodę na koronację królewską polskiego księcia. Podstawą dla tych przypuszczeń jest fakt, iż Otton III ofiarował Bolesławowi włócznię i diadem świętego Maurycego. Dobre stosunki polsko-niemieckie nie trwały jednak długo, ponieważ niedługo po pobycie w Gnieźnie zmarł Otton III. Po jego śmierci rozpoczął się okres wojen polsko-niemieckich. W dziejach tych zmagań wyróżnić można trzy okresy. W pierwszym, obejmującym lata 1002-1005, najpierw sukcesy odnosił Bolesław, który opanował Łużyce, Milsko i Miśnię, następnie zajął Czechy, Słowację i Morawy. Kiedy odmówił władcy niemieckiemu Henrykowi II złożenia hołdu z Czech, Niemcy przystąpili do ofensywy. W 1005 r. wojska Henryka II dotarły aż pod Poznań. Bolesław zmuszony był zawrzeć pokój, który odbierał mu wcześniej zdobyte ziemie. Bolesław nie zrezygnował jednak z ich odzyskania. W ciągu drugiego etapu wojny (1007-1013) Bolesław ponownie opanował Łużyce i Milsko. Ponieważ kolejne wyprawy polskie i niemieckie nie doprowadziły do żadnego rozstrzygnięcia zawarto pokój w Merseburgu, na mocy którego Bolesław miał zatrzymać te ziemie, ale w charakterze niemieckiego lenna. Kolejne walki toczyły się w latach 1015-1018, ale Niemcy nie zdołali przełamać skutecznej obrony wojsk polskich i w efekcie po raz kolejny doszło do zawarcia pokoju. Na mocy pokoju w Budziszynie Łużyce i Milsko miały pozostać w polskich granicach, natomiast w Miśni cesarz niemiecki obiecał osadzić przyjaznych państwu polskiemu margrabiów. Cesarz zobowiązał się także przysłać Polsce posiłki na wyprawę na Ruś Kijowską. Doszło do niej już w 1018 r. Wojska polskie spustoszyły terytorium Rusi, ograbiły jej mieszkańców i dokonały zmiany na tronie kijowskim - usunęły Jarosława Mądrego, a na jego miejsce wprowadziły Świętopełka, który był zięciem Bolesława Chrobrego. Konsekwencją tego najazdu było oczywiście przyłączenie do Polski Grodów Czerwieńskich.

W 1025 r. Bolesław przyjął koronę i został pierwszym królem Polski, którego władza (jako "pomazańca Bożego") pochodziła od Boga. Wkrótce zmarł, ale władzę po nim objął jego syn Mieszko II, który od razu w 1025 r. przyjął koronę królewską.

Mieszko II miał wprawdzie braci - Ottona i Bezpryma, ale zostali oni na razie odsunięci od władzy. Na panowanie Mieszka II przypadł poważny kryzys Polski piastowskiej, którego oznaki stały się już widoczne u schyłku rządów Chrobrego. Kryzys ten dotknął wiele obszarów. Słaba okazała się struktura państwa, ponieważ za wzrostem jego obszaru nie nadążał rozwój administracji i struktury urzędniczej. Ciągłe wojny i podboje stały się dla społeczeństwa poważnym obciążeniem, nie przynosiły mu bowiem żadnych zysków, a powodowały wzrost podatków i danin, które szły na utrzymanie wojska i aparatu władzy, a także organizacji kościelnej. Nastąpił także kryzys władzy i tendencje do decentralizacji państwa, co znajdowało odzwierciedlenie w dążeniu rycerstwa do uniezależnienia się od władzy centralnej. Ziemie, które w wyniku podbojów przyłączono do Polski, jak Grody Czerwieńskie, Łużyce i Milsko nie dawały się łatwo zintegrować z całością państwa. Zmuszały natomiast państwo do ciągłej czujności i obrony na wypadek ataku. Pogorszyła się także międzynarodowa sytuacja Polski, ponieważ wzrosły w siłę państwa ościenne. Te czynniki, zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne, przyczyniły się do tego, że państwo polskie zaczęło ponosić klęski.

Choć Mieszko II chciał kontynuować politykę Bolesława, czego sygnałem była jego łupieżcza wyprawa do Saksonii, niczego nie udało mu się osiągnąć. Niemcy i Ruś, które nie zrezygnowały z odzyskania utraconych ziem, w 1031 r. dokonały jednoczesnego najazdu na Polskę. Jarosław Mądry opanował Grody Czerwieńskie, a cesarz Konrad II Łużyce i Milsko. Mieszko II, uwikłany dodatkowo w konflikt o władzę ze swymi braćmi, uciekł do Czech. Obaj najeźdźcy na miejsce Mieszka II osadzili Bezpryma, który był im przychylny. W 1032 r. jednak Mieszko II wrócił do kraju i obalił Bezpryma. Nie odzyskał jednak korony królewskiej, ponieważ Bezprym odesłał insygnia koronacyjne cesarzowi niemieckiemu. Po śmierci Mieszka II w 1034 r. załamał się aparat państwa polskiego. Państwo zaczęło się rozpadać na mniejsze części. Na Mazowszu władzę przejął Masław; w innych dzielnicach rządy przeszły w ręce możnych. Dotkliwy cios zadał osłabionemu państwu czeski książę Brzetysław, który podczas najazdu w 1039 r. opanował Śląsk, spustoszył Wielkopolskę, a z Gniezna zabrał relikwie św. Wojciecha. Jest to okres w dziejach Polski, o którym mamy niewiele informacji. Jedna z hipotez mówi, że w ciągu 1034-1039 r. rządził Polską Bolesław, który miał być synem Mieszka II. Niektórzy sądzą także, że państwo rozpadło się na mniejsze, samodzielne księstwa. Z pewnością doszło do decentralizacji władzy.

Proces scalania państwa polskiego rozpoczął w 1039 r. Kazimierz, syn Mieszka II, nazywany Odnowicielem. Z pomocą przyszli mu ci sami władcy, którzy wcześniej przyczynili się do upadku Polski - cesarz Konrad II oraz Jarosław Mądry. Dzięki pomocy tego ostatniego udało się Kazimierzowi obalić władzę Masława na Mazowszu i przyłączyć tę dzielnicę do Polski. W 1054 r. uzyskał Kazimierz od cesarza niemieckiego uznanie polskiej władzy nad Śląskiem, ale ustalono, że Polska ma uiszczać trybut z tego terytorium na rzecz Czech. Kazimierz przeprowadził reformy w strukturze wewnętrznej państwa oraz w armii. Jako wynagrodzenie za służbę wojskową na rzecz władcy wojowie dostawali ziemię. Zmiana ta dała początek nowej warstwie społecznej - rycerstwu oraz spowodowała obniżenie kosztów utrzymania armii, na co dotąd łożyło państwo. Kazimierzowi zawdzięcza swój rozwój Kraków; miasto to zostało rozbudowane i stało się siedzibą arcybiskupstwa.

Następcą Kazimierza został jego syn - Bolesław Śmiały. Prowadził on bardzo aktywną politykę zagraniczną i odniósł na tym polu wiele sukcesów. Dzięki poparciu, jakiego udzielił papieżowi Grzegorzowi VII w jego sporze z cesarzem niemieckim Henrykiem IV, uzyskał papieskie przyzwolenie na przywrócenie Gnieznu statusu metropolii i ustanowienie w Płocku biskupstwa oraz na koronację królewską. W 1076 r. Bolesław koronował się na króla Polski. Za jego panowania Polska znów stała się niezależna o ostatecznie przezwyciężyła kryzys wewnętrzny.

Jednak już w 1079 r. Bolesław musiał uciekać na Węgry, gdzie dwa lata później (1081 r.) zmarł. Okoliczności jego śmierci nie są znane.

Panujący po nim Władysław Herman zmienił zupełnie kierunek polskiej polityki i zaprzepaścił sukcesy swego poprzednika. Nie koronował się bowiem na króla i starał się utrzymać bliskie stosunki z cesarzem. Władysław oddał rządy w kraju w ręce wojewody Sieciecha (pochodził z rodu Starzów). Przeciw niemal dyktatorskim rządom Sieciecha powstała wśród możnych opozycja. Pod jej presją Władysław uznał swego syna Zbigniewa (z nielegalnego małżeństwa) za współrządcę w państwie. Władysław oddał mu w zarząd Śląsk. Zbigniew został jednak zaatakowany przez Sieciecha i uwięziony. Wtedy Zbigniew wspólnie ze swym bratem Bolesławem Krzywoustym i możnymi wystąpili przeciw Sieciechowi. Władysław został zmuszony do wydzielenia swoim synom dzielnic. W 1079 r. Zbigniew dostał Kujawy i Wielkopolskę; Bolesław Małopolskę i Śląsk (w głównych grodach jednak Herman pozostawił swoje załogi wojskowe). Sam Herman zatrzymał dla siebie Mazowsze oraz kontrolę nad głównymi grodami i zwierzchnią władzę w kraju. Kiedy w 1102 r. zmarł Władysław Herman między jego synami doszło do walki o władzę. Najpierw Bolesław opanował główne grody w kraju, a Zbigniew Mazowsze; niedługo później rozpoczęła się wojna domowa, w którą wmieszały się także Niemcy. Konflikt doprowadził do wygnania Zbigniewa i zajęcia jego ziem przez Bolesława w 1107 r. Zbigniew próbował odzyskać władzę z pomocą cesarza Henryka V. Wojska niemieckie nie zdołały jednak w 1109 r. przełamać świetnej obrony Bolesława (obronił się Głogów, a w bitwie na Psim Polu Bolesław odniósł świetne zwycięstwo). Pomógł mu także sojusz z Węgrami i interwencja w Czechach. Pokonany Zbigniew został oślepiony. Po opanowaniu władzy Bolesław przystąpił do walk o Pomorze. Po zmaganiach w latach 1116-1123 udało mu się opanować zarówno Pomorze Gdańskie, które wcielił do Polski, jak i Zachodnie, gdzie jego zwierzchność uznał książę Warcisław. Równolegle podjął się Bolesław chrystianizacji Pomorza. Ustanowił tam dwa biskupstwa - w Wolinie i we Włocławku. Bolesław zawarł sojusz z Danią, który przypieczętował małżeństwem swej córki Ryksy z królem Danii i Szwecji Magnusem. Problemem były natomiast wielokrotne najazdy wojsk czeskich na ziemie polskie. W 1135 r. musiał Bolesław złożyć Lotarowi III, cesarzowi niemieckiemu, hołd lenny z terenu Pomorza.

Jego śmierć w 1138 r. przyniosła diametralną zmianę w sytuacji państwa polskiego. Na mocy ustawy sukcesyjnej Bolesława kraj podzielony został na dzielnice. Statut sukcesyjny (a nie testament) stanowił, że wszyscy potomkowie władcy otrzymają pewien udział w rządach. Podstawowym celem, który miała spełnić ta ustawa było uchronienie państwa przed walkami o władzę w gronie potomków władcy. Utrzymaniu jednolitości państwa miała służyć zasada senioratu, która przewidywała władzę zwierzchnią i dzielnicę senioralną dla najstarszego syna Bolesława (a potem dla tego, kto będzie najstarszy z Piastów). Zasadę senioratu uzupełniała zasada pryncypatu, zgodnie z którą senior (czyli princeps) poza tym, że władał dzielnicą senioralną (ziemia krakowska, łęczycka i sieradzka, Wielkopolska zachodnia z Gnieznem oraz Pomorze Gdańskie) i posiadał władzę zwierzchnią, miał także wiele innych uprawnień. Do niego miał należeć zarząd na ziemiami Pomorza Zachodniego, Kościołem (w tym inwestytura), kierowanie polityką zagraniczną państwa, sprawowanie sądów oraz obsada urzędów kasztelańskich.

W 1138 r. Polska została podzielona na następujące dzielnice:

1) dzielnicę seniora, ziemię lubuską i Śląsk otrzymał Władysław II Wygnaniec

2) Wielkopolskę z Poznaniem dostał Mieszko III Stary

3) część Kujaw i Mazowsze otrzymał Bolesław IV Kędzierzawy

4) ziemię sandomierską objął Henryk Sandomierski

5) ziemię łęczycką otrzymała wdowa po Bolesławie - Salomea, która rządziła nią wraz z najmłodszym potomstwem Bolesława Krzywoustego.