Chrześcijaństwo narodziło się w I w. n.e. na łonie judaizmu. Główną tezą wiary chrześcijańskiej była (i nadal jest) śmierć i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Jezus (Jozue) Jezus wędrował po całej Galilei, głosząc kazania i nauczając. Głosił bliskość Królestwa Bożego i wzywał do pokuty. Po jego śmierci, około 30 r. n.e. powstała pierwsza gmina chrześcijańska, która była skupiona wokół dwunastu apostołów (na czele stał Piotr). Miała ona swoją siedzibę w Jerozolimie i początkowo prowadziła działalność misyjną skierowaną głównie do Żydów. Członkowie pierwszej gminy uczęszczali do synagogi i przestrzegali Zakonu, jednak postrzegano ich jako żydowską sektę. W pierwszej gminie chrześcijańskiej decyzje podejmowano wspólnie, obowiązywała też wspólnota majątkowa. Celebrowano chrzest, a na pamiątkę ostatniej wieczerzy spożywano wspólny posiłek. Szybko wzrastała liczba wyznawców Jezusa Chrystusa, a młody Kościół jerozolimski szybko się rozrastał. Do gminy chrześcijańskiej przyłączali się nie tylko mieszkańcy Jerozolim, ale także Żydzi spoza Palestyny. Potem prowadzono także misję nawracania pogan. Po przegranej wojnie żydowskiej (66-70 r.) nastąpiło zupełne zerwanie między judaizmem a chrześcijaństwem. W drugiej połowie I w. n.e. zaczęto spisywać relacje o życiu i działalności Jezusa Chrystusa - Ewangelie. Około roku 200 zakończył się proces powstawania kanonu pism Nowego Testamentu. Począwszy od końca I w. n.e. chrześcijaństwo powoli przekształca się ze związku samodzielnych gmin w trwałą organizację kościelną. Teraz już nie było uznawane za żydowską sektę, ale za odrębną religię. Z czasem wykształciła się trójstopniowa hierarchia (biskup, prezbiterzy, diakoni). Ustalono, że w każdej gminie powinien znajdować się jeden biskup. Uprzywilejowaną pozycję zajmował następca świętego Piotra, czyli biskup Rzymu (papież). Ponieważ chrześcijanie nie uznawali kultu cesarskiego, spotykali się z prześladowaniami ze strony władz państwowych (głównie za panowania cesarzy: Nerona, Domicjana, Trajana, Marka Aureliusza, Decjusza i Dioklecjana). Jednak męczeńska śmierć nie odstraszała wyznawców Chrystusa, a wręcz przeciwnie - uważano ich za świętych. W ciągu dwóch pierwszych wieków chrześcijaństwo rozprzestrzeniło się na obszarze całego cesarstwa rzymskiego. Wraz z rozwojem chrześcijaństwa, kształtowała się teologia i filozofia chrześcijańska. Wśród pierwszych gmin działali tzw. "Ojcowie Apostolscy", czyli ci, którzy osobiście słuchali apostołów. W II wieku chrześcijanie musieli odpierać ataki greckich filozofów, kwestionujących wiarę chrześcijańską. Do obrony (apologii) wiary zmuszały też pogromy i odstępstwa wśród samych chrześcijan. Do najsłynniejszych apologetów należeli m. in. św. Justyn Męczennik, Tertulian z Kartaginy i Cyprian. Jednymi z pierwszych teologów byli Ireneusz z Lyonu (II w.) i Klemens Aleksandryjski (II/III w.). Działających w okresie ok. 150 - 600 r. wczesnokatolickich teologów nazywa się ojcami Kościoła. Greccy ojcowie Kościoła to: Orygenes (II/III w.), Atanazy (III/IV w.), Bazyli Wielki (IV w.) i Cyryl z Aleksandrii (zm. V w.). Do łacińskich ojców Kościoła zaliczamy: Ambrożego (IV w.), Augustyna (IV/V w.) i papieża Grzegorza I Wielkiego (VI/VII w.). W III i IV wieku zaczynają się kształtować rytuały chrześcijańskiej. Ustalono najważniejsze daty roku kościelnego, które uzupełnione w wiekach późniejszych przetrwały do czasów współczesnych. W IV w. św. Pachomiusz założył pierwszy klasztor. Podstawą tej pierwszej wspólnoty zakonnej były asceza i ciężka praca. Począwszy od tego czasu życie zakonne stanie się nieodłącznym elementem chrześcijaństwa. Niezwykle ważnym rokiem dla chrześcijan był rok 313. A to za sprawą wydanego przez Konstantyna Wielkiego edyktu mediolańskiego, który gwarantował wyznawcom Chrystusa wolność wyznania. Na mocy postanowień tegoż edyktu Kościołowi miały zwrócone zostać wszystkie skonfiskowane wcześniej dobra. Skutkiem edyktu mediolańskiego był awans chrześcijaństwa do rangi religii uprzywilejowanej. Sam cesarz Konstantyn na krótko przed śmiercią kazał się ochrzcić. Teodozjusz I Wielki, który panował w latach 379 - 395, uznał chrześcijaństwo za religię państwową i zabronił wyznawania innych religii.

Podwaliny pod doktrynę chrześcijańską położono na licznych soborach. Przyczyną ich zwoływania było pojawianie się różnych wątpliwości natury religijnej i w efekcie tworzenie się w obrębie chrześcijaństwa sekt (arianie, nestorianie). Podczas zwołanego w 325 r. soboru nicejskiego potępiono arianizm. Sobór konstantynopolitański (381 r.) ogłosił wyznanie wiary zawierające naukę Kościoła o Trójcy Świętej. W trakcie soboru efeskiego (431 r.) potwierdzono status Marii jako Matki Bożej. Na czwartym soborze powszechnym w Chalcedonie (451 r.) ogłoszono naukę o dualistycznej naturze Chrystusa - boskiej i ludzkiej. Kościół starał się likwidować powstałe spory doktrynalne, jako że groziły one załamaniem jedności Kościoła.

Po przeniesieniu stolicy cesarstwa z Rzymu do Konstantynopola zwiększyło się znaczenie biskupów konstantynopolitańskich. Wiek V to okres bujnego rozkwitu kultury chrześcijańskiej. Rozwija się także teologia, wiedza biblijna oraz filozofia chrześcijańska. Oficjalną doktryną kościelną była doktryna św. Augustyna. Kwitło życie monastyczne, czyli klasztorne. W roku 525 Dionizy Mniejszy wprowadza chrześcijańską rachubę czasu - początkiem nowej ery stają się narodziny Chrystusa.

Tymczasem w 476 r. upadło cesarstwo zachodnie. Data ta uznawana jest za początek średniowiecza. W wyniku wędrówek ludów na obszarach dawnego cesarstwa zachodniego znalazły się ludy germańskie, a zachodni chrześcijanie znaleźli się pod władzą pogan lub arian. Jednak powoli Germanowie przejmowali chrześcijaństwo, a także łacińską kulturę. W V w. św. Patryk schrystianizował Irlandię. Po najeździe germańskim wpływy Bizancjum w Italii zostały mocno osłabione, a biskupi Rzymu, tracąc coraz bardziej opiekę cesarza z Konstantynopola, musieli sobie szukać innych sojuszników. W 498 r. Chlodwig I, król Franków z dynastii Merowingów, przyjął chrzest. W połowie VIII wieku na Półwyspie Apenińskim powstało Państwo Kościelne. W roku 800 koronę cesarską uzyskał władca Franków Karol Wielki. Rozwojowi chrześcijaństwa sprzyjał pontyfikat papieża Grzegorza I zwanego Wielkim (lata 590 - 604). Umocnił on znaczenie biskupa Rzymu, miał także wielkie sukcesy na polu działalności misyjnej.

Jednymi z najwybitniejszych myślicieli tego okresu byli Beda Czcigodny (VII/VIII w.) i Alkuin z Jorku. Głównymi ośrodkami religijnymi, kulturalnymi i naukowymi pozostawały w tym okresie klasztory, które prowadziły też działalność misyjną.

Kościół doby wczesnego średniowiecza musiał się też zmagać z poważnymi trudnościami. W VII wieku narodziła się nowa religia - islam, a już w VIII wieku Arabowie rozpoczęli ekspansję na obszary chrześcijańskie. Począwszy od roku 484 od Kościoła bizantyjskiego stopniowo odłączyli się chrześcijanie z Persji. Ulegli oni wpływom Nestoriusza. Narastały też różnice między Rzymem a Konstantynopolem. Przyczyną niezgody stała się nominacja osoby świeckiej - Focjusza na następcę patriarchy Konstantynopola (schizma Focjusza, IX w.). Spierano się także o Słowian, rywalizowano w ich chrystianizacji. Od końca IX wieku następuje upadek autorytetu papiestwa. Papieże uwikłani byli w intrygi i występki obyczajowe. Utracili szacunek jako zwierzchnicy duchowi. Pod koniec X wieku zaczęła się odnowa życia duchowego (reforma Cluny): zwalczano m.in. symonię (czyli handel godnościami kościelnymi) i nikolaityzm (nie zachowywanie przez duchownych celibatu).

Kościół usiłował jednak zwalczać zaistniałe problemy i rozprzestrzeniał się na nowe obszary. W 962 r. nastąpiło odnowienie instytucji cesarstwa. W IX wieku wśród Słowian działalność misyjną prowadzili Cyryl i Metody. Chrześcijaństwo wschodnie dotarło do Bułgarii i Rusi. Zachodnie do Czech, Polski i państw skandynawskich. Ostatnim krajem pogańskim pozostawała do XIV wieku Litwa.

W 1054 r. następuje ostateczne zerwanie między Rzymem a Konstantynopolem. Schizma Wschodnia przypieczętowana została wzajemnym obrzuceniem się przez papieża i patriarchę Konstantynopola ekskomunikami. Przyczyn, istniejącego do dziś, podziału było kilka. Po pierwsze, zarówno papież, jak i patriarcha dążyli do uzyskania prymatu. Do rozłamu przyczyniła się także ingerencja papieży w spór o kult obrazów i ich roszczenia do południowej Italii. Jednak główną przyczyną schizmy były olbrzymie różnice teologiczne.

Od tego czasu historia obu Kościołów toczyła się oddzielnie. W niniejszej pracy zajmiemy się wyłączni historią Kościoła zachodniego. Lata 1073 - 1085 to pontyfikat papieża - reformatora Grzegorza VII. Dążył on do wzmocnienia Kościoła i do uwolnienia go spod zwierzchnictwa władzy świeckiej. W "Dictatus papae" (1075 r.) sformułował zasadę uniwersalizmu papieskiego, czyli władzy absolutnej papieża nad całym światem, nad cesarzami i pozostałymi władcami świeckimi. Stało się to przyczyną trwającego wiele lat sporu o inwestyturę z cesarzem niemieckim. Koniec XI wieku to narodziny idei krucjat, czyli wypraw krzyżowych. W 1095 r. na synodzie w Clermont papież Urban II rzucił wezwanie do wyzwolenia przez chrześcijan Jerozolimy i Ziemi Świętej z rąk muzułmanów. Wyprawy krzyżowe organizowano aż do XIII w. - ostatecznie jednak idea krucjatowa upadła. W okresie średniowiecza rozwijały się liczne herezje, głównie o zabarwieniu społecznym (waldensi, albigensi, beginki). Szerzenie się sekt i herezji godziło w pozycję Kościoła. Dlatego Grzegorz IX stworzył inkwizycję, której zadaniem było strzeżenie czystości wiary i jej obrona przed heretykami i herezjami. Postulat ubóstwa był także popularny w nowych organizacjach zakonnych. Do tak zwanych zakonów żebrzących zalicza się franciszkanów, dominikanów i karmelitów. Dominikanie zaangażowali się w działalność inkwizycji.

XII wiek to rozkwit miast, a wraz z nim powstawanie uniwersytetów. Najwybitniejszymi teologami tego okresu byli św. Albert Wielki i św. Tomasz z Akwinu. Św. W XIII w. tomizm zastąpił augustianizm jako oficjalną doktrynę kościelna. Oprócz rozwoju teologii i filozofii chrześcijańskiej, następuje także rozkwit sztuki chrześcijańskiej. Powstają kościoły, początkowo w stylu romańskim, a od XII w. w stylu gotyckim.

XIV wiek to ponowny okres upadku autorytetu Kościoła. W wyniku tzw. Wielkiej Schizmy papieże przenieśli się do Awinionu. Polityka papieży wywoływała niezadowolenie, a przeciwko Kościołowi wystąpił Jan Hus. Stworzony przez niego ruch religijny, husytyzm, rozwijał się w Czechach na przełomie XIV/XV wieku. Jan Hus został spalony na stosie jako heretyk (1415 r., na soborze w Konstancji). Po jego śmierci wybuchło w Czechach powstanie przeciwko królowi i Kościołowi.

Pod koniec XIV wieku we Włoszech rodzi się renesans. W coraz większym stopniu zmienia się światopogląd, a w centrum zainteresowania znajduje się człowiek. Tymczasem Kościół okazuje się niezdolny do przeprowadzenia reformy. W roku 1517 Marcin Luter ogłasza w Wittenberdze 95 tez przeciwko odpustom. Rozpoczyna to okres tzw. reformacji. W Szwajcarii działali reformatorzy: Urlich Zwingli i Jan Kalwin. Reformacja szerzy się w Niemczech, Szwajcarii i Francji. W 1534 r. Kościół w Anglii prawnie oddzielił się od Rzymu (tzw. akt supremacji). Reformacja dotarła także do Niderlandów, krajów skandynawskich, Polski i Czech.

W reakcji na reformacje narodziła się kontrreformacja. W 1534 r. zostało założone Towarzystwo Jezusowe (Societas Jesu). Na czele jezuitów stanął Ignacy Loyola. Jezuici mieli zajmować się walką ideologiczną z przedstawicielami reformacji. Mieli zahamować jej rozwój. Mieli też organizować powszechną edukację na wszystkich szczeblach nauczania oraz podejmować pracę misyjną w nowo powstających koloniach w Ameryce i Azji. Bowiem osłabiony w Europie Kościół katolicki szukał nowych terenów ekspansji w koloniach zamorskich, powstałych w wyniku odkryć geograficznych. Ewangelizowano posiadłości hiszpańskie i francuskie, misjonarze chrześcijańscy dotarli do Indii a nawet do Japonii. W latach 1545 - 1563 obradował sobór trydencki, na którym przeprowadzono reformę Kościoła katolickiego. Ustalono katolickie wyznanie wiary, potwierdzono liczbę siedmiu sakramentów, na biskupów i kardynałów nałożono obowiązek wizytowania swoich diecezji, przy parafiach nakazano prowadzenie ksiąg metrykalnych. Polecono też zakładanie seminariów duchownych, w celu poprawienia wykształcenia duchownych. W 1542 r. została zreorganizowana instytucja inkwizycji - utworzono Święte Oficjum. Pojawił się też "Indeks ksiąg zakazanych", lista książek zagrażających chrześcijańskiej nauce. Listę tę regularnie uzupełniano o nowe pozycje, aż do roku 1948. Czasy nowożytne to okres polowań na czarownice i wojen religijnych. Do Kościoła katolickiego ludzi przyciągać miał też nowy styl w architekturze i sztuce - barok. Ostatecznie postępy rewolucji udało się zahamować na Półwyspie Iberyjskim, we Włoszech i Francji, a także częściowo w Niemczech, Czechach i w Polsce.

Wiek XVIII to stulecie rozumu, czasy Oświecenia, w którym króluje filozofia i próby logicznego wyjaśniania świata. Powszechny staje się ateizm, czyli światopogląd odrzucający istnienie Boga. Przeciwko Kościołowi obróciła się Wielka Rewolucja Francuska. W XIX wieku Kościół nie potrafił się przystosować do zmian społecznych, a zwłaszcza do stale zwiększającej się warstwy robotniczej. W dużym stopniu Kościół zajmuje się pomocą ubogim. Rozwija się ruch chrześcijańsko - społeczny. W XIX wieku od religii całkowicie oddzieliła się filozofia, która zaczęła z czasem podawać krytyce chrześcijaństwo i Kościół Prawdziwy przełom zapoczątkowała ogłoszona przez Karola Darwina w 1859 r. teoria ewolucji. Nieprzygotowany na nią Kościół zareagował krytyką. W 1864 r. papież Pius IX ogłosił encyklikę "Quanta cura", w której zawarł spis "błędów czasów współczesnych", w którym potępił m.in. socjalizm, modernizm i racjonalizm. W 1870 r. w trakcie I soboru watykańskiego Pius IX ogłosił dogmat o nieomylności papieża w sprawach wiary i obyczajów. W ten sposób przyczynił się on do umocnienia duchowej władzy Rzymu w Kościele. Jednak papieża tego uważa się za "przeciwnika nowożytności". W 1870 r. oddziały króla Włoch zajęły Rzym, włączając go do Królestwa Włoch. W ten sposób zostało zlikwidowane, istniejące od VIII wieku, Państwo Kościelne. Papież nie uznał tego faktu i ogłosił się więźniem Watykanu. W 1891 r. papież Leon XIII ogłosił encyklikę "Rerum Novarum", w której dał podwaliny pod społeczną naukę Kościoła. XIX wiek to gwałtowny rozwój działalności misyjnej. Rozwija się ona dzięki wzmożonej kolonizacji, prowadzonej przez kraje zachodnie. To właśnie w tym wieku chrześcijaństwo stało się religią światową.

W XX wieku Kościół musiał ustosunkować się do dwóch wielkich konfliktów zbrojnych oraz zająć stanowisko wobec nacjonalizmu i komunizmu. Walka z ideologiami XX wieku (nazizm, stalinizm) nie była łatwa. Papież Pius X odciął się od nowych prądów naukowych i społecznych. Starał się zapobiec wybuchowi I wojny światowej. Tymczasem w wyniku rewolucji w Rosji do władzy doszli bolszewicy, którzy rozpoczęli prześladowania chrześcijan, kontynuowane przez Stalina. W 1929 r. Watykan stał się państwem - miastem, papież odzyskał władzę świecką w Watykanie. W 1931 r. sformułowana została nowa polityka społeczna. Papież Pius XI przedstawił ideę zgodnego współdziałania grup zawodowych. Miała ona zastąpić ideę walki klasowej. XX wiek to okres usamodzielnienia się kościołów misyjnych. W Ameryce, Azji i Afryce i powstały samodzielne Kościoły. Znakiem tego był fakt, że w 1926 roku Pius XI wyświęcił sześciu chińskich biskupów. Był to też wiek ekumenizmu, czyli dialogu z innymi religiami (z inicjatywy Jana Pawła II w Asyżu w roku 1986 zebrali się przedstawiciele kościołów i religii na wspólnej modlitwie o pokój). Sobór watykański II, odbywający się w latach 1962 - 1965, całkowicie zmienił oblicze Kościoła. Przeprowadzono na nim reformę liturgii. Liturgia miała stać się dla wiernych bardziej zrozumiała (na miejsce łaciny do liturgii wprowadzono języki narodowe). Na soborze odrzucono antyjudaizm i ogłoszono wolność religii. W ten sposób otwarta została droga do ekumenizmu.

W roku 1978 papieżem został Karol Wojtyła, arcybiskup krakowski. Papież - Polak przyjął imię Jan Paweł II. W trakcie swojego długiego pontyfikatu (trwającego do 2005 r.) Jan Paweł II wprowadził chrześcijaństwo w XXI wiek. W powszechnej świadomości zasłynął on jako papież - pielgrzym, szukający bliskiego kontaktu z wiernymi. Nieocenione są zasługi Jana Pawła II dla ekumenizmu. Jako pierwszy papież przekroczył on próg synagogi. Nawoływał do wzajemnej tolerancji i odrzucenia antysemityzmu. Do historii przeszły jego spotkania z młodymi. Przypisuje mu się przyspieszenie procesu upadku komunizmu w krajach Europy Wschodniej. Jan Paweł II zmarł 2 kwietnia 2005 r.

Od 2005 roku na czele Kościoła katolickiego stoi Niemiec Benedykt XVI (Joseph Ratzinger). Chrześcijaństwo jest największą religią monoteistyczną. Szacuje się, że obecnie na świecie żyje ponad 1 900 milionów chrześcijan (około 30 % ludności świata to chrześcijanie), z czego ponad 900 milionów to katolicy.