Wychowanie.

Wychowanie jest to całokształt oddziaływań tak zamierzonych jak też niezamierzonych, jakie zmierzają do kształtowania się osobowości według przyjętych norm i wzorów. To pewien proces, który młodym ludziom pozwala budować taki obraz siebie samych, aby w przyszłości poradzili sobie ze zmieniającymi się kolejami losu, poważnymi problemami, trudnymi sytuacjami.

Dzieci wychowywane w atmosferze bardzo bliskich związków ze swoimi rodzicami są dużo lepiej przygotowane do późniejszego współżycia z innymi w dorosłym już życiu. Dziecko również przyswaja rozmaite wartości oraz normy społeczne.

Zauważa się powszechne zjawisko zmiany moralnych wartości. Dawniej rodzina spędzała więcej czasu ze sobą, dzisiaj stali się gośćmi we własnym domu. A to przecież rodzina ma uczyć społecznych zachowań, funkcjonowania w pewnej grupie, posłuszeństwa, jak również wpaja dziecku kulturowe dziedzictwo. Rodzina nowoczesna, często zaś rozbita teraz jest niejako " na czasie", gdzie dom nie kojarzy się dzieciom z czymś wyjątkowym, nie postrzegają go, jako miejsca odpoczynku, spokoju albo rodzinnej radości.

Wychowanie celowe - to zaplanowane przez rodzinę, instytucje wychowawcze.

Wychowanie niezamierzone - to towarzystwo, wszelkie instytucje pozaszkolne, lokalne środowisko, grupy rówieśnicze.

Zasady właściwego wychowania:

  • wychowując należy się odwoływać do motywów aktualnych, jakie posiada dziecko albo jest to w stanie przeżyć, zrozumieć;
  • nagradzać konstruktywne, dobre zachowania, karać zaś złe;
  • wskazywać nieatrakcyjność zachowań złych;
  • dobierać właściwe metody, sposoby w taki sposób aby trafiały do określonej osoby oraz do jej konkretnych potrzeb;
  • zachęcać lub też pozwolić na samodzielność, zezwolić na ponoszenie odpowiednich konsekwencji swoich działań;
  • starać się przekazywać dziecku w sposób atrakcyjny np. mycie zębów ciekawą szczoteczką;
  • aby wychowywać samemu trzeba być wzorem, bowiem dziecko naśladuje oraz ocenia zachowania dorosłych;
  • wychowawca zawsze występuje z życzliwej pozycji w stosunku do wychowanka;

Dziedziny wychowania:

    • wychowanie poprzez naukę, kulturę, sztukę, pracę;
    • przez sport oraz odpoczynek;
    • przez daną grupę;

Metody wychowania:

    • metoda wpływu osobistego
    • metoda wpływu sytuacyjnego
  • metoda organizowania społecznego środowiska wychowanków
  • metoda samowychowania

Metoda wpływu osobistego.

Postać wychowawcy jest tutaj traktowana jako prawdziwy wzór, wychowawca to osoba znacząca, stosuje odpowiednie metody:

  • oddziaływanie osobistym przykładem
  • perswazja, tłumaczenie
  • system nagród i kar

Metoda wpływu sytuacyjnego.

Wykorzystujemy w niej przydarzające się sytuacje ale też prowokujemy takie sytuacje. Stosowane tutaj metody:

  • słowne ( instruujemy dziecko, że czegoś zrobić mu nie wolno)
  • nagrody oraz kary
  • ćwiczenia i doświadczenia
  • przydzielenie jakichś ról czy też funkcji w pewnych grupach
  • techniki socjodramatyczne czyli inscenizacje oraz scenki

Metoda organizowania społecznego środowiska wychowanków.

Przyjęte tutaj metody to:

  • kształtowanie oraz ustalanie norm obowiązujących w określonym zespole
  • przekształcanie wewnętrznej struktury
  • modyfikowanie celów danej grupy

Metoda samowychowania.

- Inaczej autorefleksja. Celem jej jest dokonanie analizy określonych predyspozycji, jest to w jakimś sensie samoocena, bowiem dziecko powtarza głoszone przez innych opinie o sobie, jakie usłyszało, nie posiada własnej oceny, z czasem dojrzewania dopiero dochodzi do tej samooceny.

- Określamy pewne priorytety, co mamy zamiar osiągnąć, tworzymy plan postępowania, następnie porównujemy założenia z osiągnięciami, wyciągamy odpowiednie wnioski.

WYCHOWANIE WEDŁUG PLATONA:

- Działalność jego przypada na wiek IV/V.

- Był uczniem Sokratesa.

-Założył filozoficzną szkołę tzw. Akademię Platońską.

-Głosił, że najlepiej jest uczyć zadając pytania.

-Napisał takie dzieła jak : " O państwie", " O prawach".

-Uważał, że idealne państwo powinno się składać z trzech społecznych warstw: filozofów (rządcy), strażników (wojownicy), żywicieli (kupcy, chłopi).

-System wychowawczy winien być dopasowany do odpowiedniej struktury państwa idealnego.

- Platona nie interesowała warstwa żywicieli.

-Wychowaniem objęte mają być wszystkie dzieci (czyli zarówno chłopcy jak i dziewczęta).

-Celem wychowania jest: odkrywanie oraz wydobywanie dobra, jakie znajduje się w każdym człowieku a także wychowywanie jednostki, która będzie potrzebna społeczeństwu.

-Każdy człowiek gdy się rodzi jest dobry.

-Człowiek odpowiadać ma przed Bogiem i sobą.

-Nie akceptuje się indywidualności.

-Państwo dobierać powinno pary małżeńskie (kobieta 20-40 lat, mężczyzna 30-90 lat)

-Opieką winna być otoczona kobieta ciężarna.

-Dzieci wychowywać od lat najmłodszych np. w żłobkach.

-Od 6-10 roku życia razem we wspólnej grupie mają się uczyć tak dziewczynki jak i chłopcy, uczyć się mają elementów rytmiki, ruchu na powietrzu, elementów muzyki oraz nauk moralnych lub etycznych.

-10 rok życia należy zacząć od czytania.

-Do roku 13 pisanie oraz kształcenie literackie.

-Od 15 roku życia mają wstępować do palestry.

-Od 18-20 roku tzw. efebia czyli wojskowa służba.

-Zdolniejsi kształcić się mieli dalej, zaś mniej zdolni wypełnili zadania strażników albo kupców.

-Pierwsze 10 lat to mają być nauki matematyczne (ok. 20-30 rok życia), muzyka, astronomia, geometria.

-Przez dalsze 5 lat studia filozoficzne.

-W wieku lat 35 człowiek szedł na praktykę, na lat 15 do państwowych instytucji.

-Potem robił karierę polityczną.

- Te poglądy jednak nie weszły nigdy w życie.

-Kara cielesna dopuszczalna jako metoda wychowawcza, ale stosować ją można tylko w wypadkach szczególnych.

-Kara fizyczna była dla nieposłusznych oraz przy zachowaniu niewłaściwym wobec osób starszych.

WYCHOWANIE W RZYMIE STAROŻYTNYM.

Rzym wzorował się na greckiej kulturze. Widać tutaj zjawisko dominacji obcej kultury nad własną. Starożytni Rzymianie wyznawali takie zasady, że dziadowie ich, ojcowie bez wiedzy, nauki, potrafili tak wielkich podbojów dokonać, wobec tego wiedza zupełnie im nie jest potrzebna. Podbiwszy Grecję spróbowali nieco przejąć grecką kulturę. Sami uczyli się wojennej sztuki. Nauka oraz wykształcenie opierała się na autorach greckich (Homer) i greckiej literaturze. Kult ciała, naukę, śpiew uważali oni za coś, co człowiekowi nie przystoi. Początkowo za wychowanie w Rzymie odpowiedzialna była rodzina, zaś najważniejszy w niej był ojciec. Dzieci do 7 roku życia podporządkowane oraz wychowywane były tylko przez matkę. Ukończywszy 7 rok życia szedł pod ojcowską opiekę, dotyczyło to głównie synów. Matka natomiast nadal uczyła swe córki szycia, muzyki i gospodarstwa domowego. Zaś ojciec kształcił swych synów. Wykształcenie to obejmowało niezbędne wiadomości w życiu publicznym, prywatnym i wojskowym. Uczył ich prowadzenia własnego gospodarstwa rolnego a także czytania oraz pisania. Szczególnie wiele uwagi było poświęcane grom oraz fizycznym ćwiczeniom na świeżym powietrzu. Chłopcy byli uczeni posługiwania się bronią, konnej jazdy, znoszenia wszelkich niewygód a także głodu. Ok. 16-17 roku młody Rzymianin zakładał togę jako znak osiągnięcia wreszcie pełnoletności. Opuszczał wówczas rodzinę, aby pod opieką jakiegoś przyjaciela ojca móc się wprawiać w udziale w politycznym życiu. Ok. 18 roku życia nadchodziła służba wojskowa. Rok pierwszy spędzał jak zwykły żołnierz w szeregach zaś w drugim roku pracował już w sztabie, w którym uczył się konkretnych zasad dowodzenia oraz poznawał różnego rodzaju tajemnice wojskowe. Takie wychowanie mogło zapewnić Rzymowi doskonałych obywateli i żołnierzy. Jednak pod moralnym względem czyniło z rzymskiej młodzieży ludzi egoistycznych, wyrachowanych często wręcz okrutnych oraz chciwych. Takie wychowanie dotyczy pierwszego okresu Dziejów Rzymu. Dominowało do IV wieku p.n.e.

Jednak pod wpływem greckiej kultury uległo to zmianie. Istnieje szczebel elementarny (odpowiada rodzinie). Początkowo jest też szczebel gramatykalny oraz retoryczny. Funkcjonuje najpierw jako jeden zaś później jako oddzielne dwa.

Szczebel gramatykalny uznawany był za szkołę średnią, 12-15 rok życia, uczono: języka łacińskiego, greckiego, gramatyki, literatury.

Zaś szczebel retoryczny obejmował grecką literaturę piękną, prawo oraz sztukę a także krasomówstwo (czyli sztukę wypowiadania się, nazywano ją retoryka, była też określana sztuką dla sztuki; umiejętność odpowiedniego wypowiadania się była szczególnie ważna podczas wojen, ale z czasem ta sztuka właściwego wypowiadania się zaczęła służyć ćwiczeniu, nie zaś przynosić jakieś korzyści) oraz wiadomości podstawowe z dziedziny historii, geografii i elementy dialektyki.

Państwo W Rzymie organizowało kształcenie. Te obydwa szczeble pozostawały pod nadzorem a także opieką państwa. Wszystkim nauczycielom wypłacana była pensja, byli oni zwalniani np. od podatków. Najlepiej zaś opłacani byli nauczyciele retoryki. Wybudowano ATENEUM - było ono szkołą. Nauczycielami natomiast byli obcokrajowcy, przede wszystkim Grecy.

WYCHOWANIE W PIERWOTNYM SPOŁECZEŃSTWIE.

Celem głównym było tutaj przeżycie.

Było to bardzo prymitywne społeczeństwo.

Młode pokolenie obserwowało zachowania dorosłych.

Kiedy pojawiły się wspólnoty nastąpił podział czynności oraz obowiązków.

Zadaniem wszystkich mężczyzn stała się obrona oraz polowanie, pozostałą resztę wykonywać miały kobiety.

Na czele danej grupy stał najstarszy czyli wódz.

Występuje również Rada Starszych. To właśnie ona wraz z przywódca podejmować miała wszelkie decyzje.

Funkcjonował czarownik, szaman czyli przywódca duchowy.

Nad procesem wychowywania młodego pokolenia czuwała Rada Starszych.

Chłopcy przeważnie towarzyszyli w łowach mężczyznom, dziewczęta pomagały w domowych pracach.

Za początki pierwotnych wychowawczych instytucji należy uznać obrzędy wtajemniczenia, które polegać miały na poddawaniu młodzieży pewnym próbom jak: wytrzymałość na ból, sprawdziany fizyczne, czasami też młodzi do tych prób podchodzili kilkakrotnie, zanim Rada Starszych wreszcie ich uznała za całkowicie pełnoprawnych obywateli.

WYCHOWANIE W GRECJI STAROŻYTNEJ - SPARTA.

  • Na czele państwa stał król.
  • Ustrój był dyktatorski.
  • Społeczeństwo składało się ze: Spartan, chłopów (bez jakichkolwiek praw) oraz niewolników (byli własnością państwa).
  • Chłopcy byli przyzwyczajani od dziecka do znoszenia wszelkiego rodzaju cierpień oraz życia w wyjątkowo ciężkich warunkach.
  • Dzieci do 7 roku życia były wychowywane przez rodziców.
  • Dzieci chore na przykład z skrzywionym kręgosłupem skazywano na śmierć.
  • Dziewczyny również się uczyły ćwiczeń fizycznych (skoki, biegi, zapasy itp.).
  • Dziewczęta starsze przechodziły także szkolenie wojskowe.
  • Natomiast chłopcy aż do 18 roku życia przebywali w szkołach koszarowego typu, otrzymywali dość mało jedzenia, byli skąpo ubrani, musieli spać na pryczach, byli co roku poddawani chłoście, uczono ich czytania, pisania, historii oraz sportu, a także o bohaterach i bogach greckich.
  • Po ukończeniu 20 lat trafiali oni do koszar - byli w wojsku, przez 10 lat uczyli się posługiwania bronią oraz musztry.
  • Czas trwania tych wychowawczych zabiegów: zabawy na wolnym powietrzu (8-12 lat), bardzo surowa dyscyplina, militarne ćwiczenia, lekkoatletyka, nie opuszczanie koszar (12-16 lat), przygotowanie do wojskowej służby, ćwiczenia w posługiwaniu się bronią, rzut oszczepem i dyskiem, zapasy, ten etap zwano EFEBIA (17-20 lat).
  • Pełnoprawny spartański obywatel musiał bezwzględnie się ożenić (30 lat)
  • Prowadzone było wychowanie wojskowe.
  • Uczono czytać oraz pisać.
  • Uczono tzw. lakonicznych wypowiedzi.
  • Prowadzono wychowanie obywatelskie.
  • Młodzi poddawani byli sprawdzianom takim jak np. udział podczas tłumienia buntów.
  • Ideał człowieka to: odważny, silny, patriota, oddany swemu państwu.
  • Obcokrajowcy byli nieżyczliwie traktowani.

WYCHOWANIE W EPOCE ODRODZENIA.

Odrodzenie, humanizm, renesans rozpoczęło się po średniowieczu (XIV w.), we Włoszech. Jego rozkwit przypada na XV wiek. Pierwsze odrodzeniowe cechy pojawiają się już w dziełach Petrarki. Hasło główne tej epoki to "Człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce". Najważniejszy prąd tej epoki to humanizm. Głoszono powrót do antycznej kultury. Było wielkie zainteresowanie człowiekiem oraz otaczającym światem. Rozwijała się nauka. Odrzucono ideał ascety. Kościół coraz bardziej traci swą polityczną pozycję. Następuje wówczas próba zerwania ze scholastyczną metodą. Rezygnuje się z cielesnych kar, motywuje do pracy poprzez nagrody. Uważano, że należy rozpoznawać uzdolnienia oraz dostosowywać do nich odpowiedni system wychowawczy.

Należy szczególnie dbać o fizyczne zdrowie.

Za najważniejsze uważano - historię, filozofię, naukę moralną, retorykę. Istniał nakaz, aby uczniów nie przeciążać nadmiarem pracy. Przedstawicielem odrodzenia był Erazm z Rotterdamu.

Poglądy Erazma z Rotterdamu:

Najważniejsze są: wyrozumiałość, życzliwość, troskliwość, serdeczność.

Wypowiadał się przeciw karom fizycznym, podkreślał poszanowanie dziecka będącego istotą ludzką

Krytykował treści nauczania, krytykował gramatykę, dialektykę oraz metodę scholastyczną.

Nauka według niego winna opierać się na klasycznych językach (łacina, greka), historii, literaturze, geografii oraz matematyce.

Podkreślał dużą wagę wychowania w dziedzinie kultury współżycia oraz dobrych obyczajów.

Podkreślał, że zabawa oraz rozrywka pełnią ważną rolę w kwestii wychowania.

Dziewczęta uczyć się powinny pracy ręcznej.

Domagał się umysłowego wykształcenia.

Dziewczęta winny tak jak chłopcy odbywać studia klasyczne.

Tomasz Morus.

Jego główne dzieło to "Utopia".

Ustrój państwowy oparty jest na wspólnocie materialnych dóbr.

Występuje tutaj ustrój absolutnej społecznej sprawiedliwości.

Machiavelli.

Jego główne dzieło to "Książe".

W Polsce głównymi przedstawicielami odrodzenia są: Andrzej Frycz - Modrzewski a także Mikołaj Rej.

Poglądy głoszone przez Modrzewskiego:

Był on politykiem.

Jego najważniejsze dzieło to "O poprawie Rzeczpospolitej" - jeden tom poświecony został szkole.

Wychowanie jako sprawa państwa.

Kościelne dobra powinny być finansowym zabezpieczeniem dla oświaty.

Należy wprowadzić język ojczysty przynajmniej w wychowaniu w zakresie elementarnego szkolnictwa.

Kadra nauczycieli powinna być odpowiednio przygotowana oraz wykształcona a także odpowiednio wynagrodzona.

Proponował wprowadzenie pewnego rodzaju kształcenia niezależnie od społecznego stanu, niejako dla wszystkich.

Wszystkie dzieci mieć mają dostęp do szkolnictwa.

WYCHOWANIE W GRECJI STAROŻYTNEJ - ATENY.

  • Demokratyczny ustrój z bardzo szerokimi prawami dla ludzi wolnych.
  • Społeczeństwo dzieliło się na ludzi bardzo bogatych oraz bardzo biednych.
  • Istnieje własność prywatna.
  • Niewolnicy mają pewne prawa, nie są bowiem własnością państwa.
  • Wiara w licznych olimpijskich bogów, m.in. w Zeusa.
  • Budują świątynie swym bogom.
  • Rozwijała się filozofia.
  • Prawo nakładania obowiązku wychowywania swych dzieci na rodziców (tzw. wychowanie prywatne).
  • Panuje demokracja, w której obywatele uczestniczą w publicznym życiu.
  • Rozwija się zarówno handel jak i rzemiosło (handlują najczęściej z Egiptem, Macedonią, Persją).
  • Obcokrajowcy traktowani byli z przyjaźnią.

System wychowawczy obejmuje chłopców.

  • Chłopiec od 7 roku życia oddawany był pod opiekę określonego pedagoga.
  • Dziewczynki zaś w domu uczyły się różnych domowych czynności.
  • W szkole greckiej był nauczyciel tzw. lutnista, który uczył grać na lutni (10 rok życia), a także gramatysta, który uczył pisania oraz czytania. Na początku uczono rozpoznawania alfabetu, liter, potem też czytania (10 rok życia).
  • Nie było obowiązku nauki.
  • Istniała zasada powszechności.
  • Palestra była to szkoła, jak również miejsce gimnastycznych ćwiczeń, uczono tam także wychowania obywatelskiego. Edukacja tutaj kończyła się w 18 roku życia.

Efebia to znaczy służba wojskowa (18-20 lat)

  • Kończąc 20 lat Ateńczyk stawał się pełnoprawnym obywatelem.
  • Podstawowym celem wychowania miało być przygotowanie chłopców do uczestnictwa w publicznym życiu.
  • Duży nacisk był kładziony na patriotyzm, historię, zasady etyczne, przysposobienie wojskowe.
  • Funkcjonowały dwa ideały: dobry oraz piękny i sprawny.
  • Zaczął się pojawiać ideał wszechstronnego wychowania to znaczy, że należy dbać zarówno o duszę jak też o ciało.
  • Dwa rodzaje wychowywania: fizyczne i muzyczne.
  • Duży nacisk na grację i elegancję.
  • Istniało wyższe szkolnictwo, młodzi ludzie tam spotykali się z filozofami. Spotkania ich odbywały się w tzw. Gaju Akademosa, nauki prowadził tam między innymi Platon.