Polscy komuniści po klęsce polski poniesionej w kampanii wrześniowej popartej przez interwencje ZSRR na ziemiach wschodnich znaleźli się w skomplikowanej sytuacji. Jednak mimo oskarżeń o popierania okupanta, jakim był ZSRR próbują odbudować swoje organizacyjne struktury. Pierwsze próby powstawania nawiązek Komorek organizacyjnych skupiających komunisto i lewicowych socjalistów powstały w warszawie na przełomie 1939/40 roku. Takie organizacje jak Stowarzyszenie Przyjaciół ZSRR, czy związek RAD Robotniczo-chłopskich, były pierwszymi zalążkami przyszłych komunistów. Powstała w Krakowie Polska Ludowa kierowana przez Ignacego Fika i Mieczysława Lewińskiego. Komuniści zaczęli organizować opór zbrojny wobec okupanta tworząc w sierpniu 1941 roku w warszaw Związek Walki Wyzwoleńczej.
Jednak nadrzędnym celem było odrodzenie struktur Polskiej partii robotniczej, partii komunistycznej, która mogłaby wywierać wpływ na opinie publiczna w okupowanej Polsce. Jesienią 1940 w ZSRR cześć działaczy komunistycznych postanowiła wysłać na tereny okupowane tzw. Grupę Inicjatywna, której zadaniem było odbudowanie partii robotniczej, w styczniu utworzona została PPR i jej komitet centralny, któremu przewodniczyli: Marceli Nowotko, Paweł Finder i Władysław Gomułka. Stworzyli oni 7 ośrodków regionalnych: Warszawski, kielecko-radomski, Krakowski, Lubelski, Lwowski, Łódzki i śląski.
Wraz ze strukturami partii spragniono stworzyć zbrojny opór niemieckiemu okupantowi tworząc partyzanckie oddziały, które w przyszłości miały Stanowic podwaliny pod Gwardie Ludowa. Okres formowania Gwardii Ludowej zakończył się w marcu 1942, wszyscy członkowie PPR mieli być czynnymi żołnierzami nowo powstającej Gwardii Ludowej
Wobec nowo powstających struktur komunistycznych zając stanowisko musiało polskie podziemie skupione wokół rządu emigracyjnego w Londynie. Jednak zapoczątkowane rozmowy miedzy PPR a Delegatura Rządu na kraju w okresie od stycznia do kwietnia 1943 roku nie przyniosły rezultatów. PPR nie poparła wspólnej akcji na rzecz przygotowań i udziału w powstaniu, bardziej interesowała się wpływem na decyzje polityczne podziemia. A raczej destrukcyjna polityka podważającą wiarygodność i sens decyzji rządu emigracyjnego, dowodem tych działań było opublikowanie deklaracji z 1 marca, w którym PPR przedstawia swoje postulaty walki i podważa wszelkie dotychczasowe decyzje rządu emigracyjnego i domaga się wyłonienia nowych władz krajowych.
