INFORMACJE PRAKTYCZNE

Stolica: Madryt

Powierzchnia: 504 750 km2

Podział administracyjny: autonomiczne prowincje

Ludność: 39 470 000

Język urzędowy: hiszpański ( także język kastylijski)

Skład etniczny: Hiszpanie (72,3%) , Katalończycy (16,3%), Galicyjczycy (8,1%) , Baskowie (2,3%), inni 1,0%

Wyznanie: katolicy (97,0%) , bezwyznaniowcy (2,6%), protestanci (0,4% )

Jednostka monetarna: euro; wcześniej - 1 peseta = 100 centimos

PKB: 14 250 USD na osobę

Średnia długość życia: mężczyzn - 73,6 roku; kobiet - 79,7 roku

Surowce mineralne: węgiel, uran, rtęć, piryt, cyna, srebro, złoto, ropa naftowa

Wyroby przemysłowe: papier, wyroby tekstylne, cement, nawozy sztuczne, wyroby stoczniowe

Uprawy: jęczmień, pszenica, rośliny strączkowe, ryż, tytoń, bawełna, oliwki, winorośl

Siły zbrojne: armia lądowa (201 200), marynarka wojenna (39 500), lotnictwo (33 800)

Ustrój: monarchia konstytucyjna

Władza ustawodawcza: Kortezy, dwuizbowy parlament, złożony z Kongresu Deputowanych oraz Senatu

Władza wykonawcza: rząd mianowany przez króla, odpowiedzialny politycznie przed parlamentem

Konstytucja: z 29 grudnia 1978 roku

Głowa państwa: król Juan Carlos de Borbon y Borbon

Premier: Jose Maria Aznar , obecnie - José Luis Rodríguez Zapatero

Półwysep Iberyjski zamieszkiwali ludzie już ponad 500 000 lat temu. Malowidła widniejące na ścianach jaskiń obrazujące tury, konie oraz inne zwierzęta, wraz z najbardziej znanymi obrazkami z jaskini Altamira (Góry Kantabryjskie), liczą sobie od 25 000 do 10 000 lat.

Przodków mieszkańców Hiszpanii należy bez wątpienia szukać w Azji Mniejszej oraz w Egipcie, skąd podejmowane były morskie podróże w celu zdobycia nowych rynków zbytu. Pierwsza osada, jaka została założona na tym obszarze nosiła znajdowała się u wybrzeży Almerii. W Los Milares, w pobliżu współczesnej miejscowości Santa Fe De Mondjar (prowincja Almería) zbudowano domy z kamienia oraz gliny, które otoczono pasem murów obronnych, istniał tam też akwedukt oraz własna nekropolia.

Następnie owe ludy zasiedliły Andaluzję oraz Lewant. W Antaquera, która znajduje się w połowie drogi pomiędzy Almerią i Tartessos (gdzie w tym drugim z miast nie brakuje kopalni), odkryty został megalityczny grobowiec.

Kontakty handlowe pomiędzy miastami założonymi przez Fenicjan -Tyrem i Sydonem, ulokowanymi na wybrzeżu Azji Mniejszej oraz Tartessos zawiązały się blisko 1000 roku p.n.e. Nieopodal Tartessos Fenicjanie utworzyli swoją osadę, której nadali nazwę "Gadir". Jest to nazwa współczesnego Kadyksu, będącego najstarszym miastem w Europie. Do kolejnych miasteczek Fenicjan położonych nad Morzem Śródziemnym należą: Malaca (Málaga), Abdera (Adra), oraz Kartagina, której przypadła niemała rola w późniejszych dziejach historycznych. Tartessos zostało pod zwierzchnictwem Fenicjan do 575 roku p.n.e., a więc do momentu panowania Nabuchodonozora - władcy Babilonii, który dokonał zniszczenia Tyru. Takiej sytuacji nie zmarnowali Grecy, którzy zdobyli fenickie kolonie na terenie Hiszpanii. Ci natomiast , w celu ugruntowania swych związków gospodarczych, stali się założycielami następnych miast, takich jak: Mainake, Hemeroscopeion, Akra Leuca, Sagundo, Emporion. W tym samym czasie grupa Celtów, a więc indoeuropejskiego ludu koczowniczego , zamieszkała w środkowym pasie Półwyspu Iberyjskiego. Z kolei Iberowie pojawili się w Hiszpanii z kontynentu afrykańskiego i osiedlili się na terenach południowych oraz wschodnich. W pasie środkowym doszło do zmieszania się Celtów z Iberami, co zapoczątkowało istnienie ludów celtyberyjskich. Wybrzeża w dalszym ciągu opanowane były przez ludy helleńskie. Iberowie trudnili się rolnictwem oraz pasterstwem, zaś ich osady ( takie jak Kordoba czy Mataró) otoczone były pasem murów obronnych.

Kiedy Kartagina urosła do potęgi porównywalnej z dawnym Tyrem, poczęła umacniać i poszerzać swoje wpływy w basenie Morza Śródziemnego. Wyrazem tego było zniszczenie Tartessos, przejęcie kontrolę nad cieśniną Gibraltarską, założenie miasta Ibizy, zajęcie Sycylii i Korsyki, a wkrótce potem - Sardynii, która stanowiła punkt zaczepny do prowadzenia kolejnych działań. Niedługo potem zmierzyły się ze sobą Rzym i Kartagina, a więc dwie potęgi handlowe. Trzy wojny punickie należały do największych konfliktów starożytnego świata. W pierwszej - Kartagińczycy utracili kolonie na Sycylii, Korsyce oraz Sardynii. Wtedy to przywódcy puniccy wyprawili się w stronę Andaluzji, gdzie doszło do założenia nowej Kartaginy, a więc obecnie istniejącej Cartageny. Z tego miasta wyruszyli w kierunku północnym, ale -niestety -ludność grecka, która miała tam własne osady, opowiedziała się po stronie Rzymian. W 219 roku p.n.e. doszło do wybuchu drugiej wojny punickiej. Wódz Hannibal, będący synem Hamilkara, przystąpił do legendarnego marszu na Rzym.

W czasie, kiedy Hannibal kierował działaniami zbrojnymi na terenie Italii, wojska rzymskie zaatakowały oddziały kartagińskie, które pozostały w Hiszpanii. W 210 roku p.n.e. upadł ostatni już bastion Kartaginy położony na terenie Półwyspu Iberyjskiego - mowa tu o antycznej osadzie Gadir. Zdobywcy zadecydowali o dalszym wykorzystywaniu rozwiniętego tu rolnictwa oraz prowadzeniu eksploatacji licznych kopalń, które były bogatym źródłem cennych surowców mineralnych. Na potrzeby kopalni pracowało ponad 40 000 niewolników, zaś uprawę roli powierzono przysłanym z Italii rzymskim osadnikom. Niebawem zawitali tutaj kupcy, którzy założyli osady handlowe przedrze wszystkim w pobliżu kopalń. Rzymianie założyli większość dzisiaj istniejących na terenie Hiszpanii miast . Zakłada;li je ze względu na potrzeby wojskowe oraz handlowe, a przy tym cechowała je jedność kulturowa, której nie można było zauważyć wcześniej na terenie Hiszpanii. Tworzone wcześniej osady stopniowo nabierały cech miast rzymskich, przyjmowały też wzorzec rzymskiego życia.

Za czasów cesarza Augusta można było wyróżnić trzy prowincje, a były to: Provincja Beatica (stolica w Kordobie) , Provincia Tarraconensis (stolica- Tarragona), a także Luzytania ze stolicą w Meridzie. Pierwszy konsul nie posiadający rzymskich korzeni nazywał się Lucjusz Korneliusz Balbo (w późniejszym czasie byli to; cesarze Trajan, Hadrian oraz Teodezjusz). Wybitnymi myślicielami tego okresu byli: Retor, Seneka Starszy, a także jego syn - Seneka Młodszy (wszyscy pochodzili z Kordoby). Chrześcijaństwo pojawiło się na terenie Hiszpanii w III wieku. Najprawdopodobniej za sprawą przybywających tu kupców i żołnierzy. Nowa religia zdobywała wyznawców w takim tempie , iż Wizygoci przybyli do kraju już niemal w całości chrześcijańskiego.

KUCHNIA HISZPAŃSKA

Hiszpanie napawają się dumą z tego powodu, iż ich kuchnia stała się spadkobierczynią tego wszystkiego, co najlepsze w ludach osiadłym przez wieki na Półwyspie Iberyjskim.

Poszczególne regiony państwa hiszpańskiego odznaczają się swoją własną i odrębną kuchnią, która bazuje na miejscowych wpływach, a także lokalnie dostępnych i cieszących się popularnością produktach.

Tak więc krainy położone nad morzem polecają i stosują owoce morza. Katalonia jest natomiast słynna z oryginalnego przepisu na potrawkę z langusty, pomidorowej bouillabaise.

Typowe śniadanie w Hiszpanii złożone jest z cafe solo albo też cafe cortado (czyli kawy czarnej albo z dodatkiem mleka), chociaż do najbardziej popularnych należy cafe con leche - czyli kawa ze śmietanką, a następnie: bollos, a więc bułeczki oraz churros - racuszki smażone w taki sposób, by zachowały dosyć jasne kolor.

Na tradycyjny obiad składa się: zupa, danie główne - mięsne lub rybne - a także dosyć interesujący kawowy deser, złożony z owoców oraz sera. Surówka jako dodatek do dania głównego nierzadko należy zamawiać oddzielnie.

Kolację spożywa się , zwłaszcza w Katalonii, o wiele później aniżeli w Polsce. Na ogól jest to lekki posiłek - większość restauracji serwuje wyłącznie lekkostrawne kolacje, na które składają się... trzy dania.

WARUNKI NATURALNE

" ?Una piel de toro? " ?( skóra byka ?) takie pytanie takie skojarzenie przychodzi na myśl Hiszpanom, kiedy rozmyślają nad konturami Półwyspu Iberyjskiego. Pięciokąt o nieregularnych kształtach ,wklejony w wody Zatoki Biskajskiej, Atlantyku oraz Morza Śródziemnego obrysowuje słabo rozwinięta linia brzegowa. Dosyć urozmaicone jest wybrzeże północno-zachodnie (Galicja), gdzie dużo lejkowatych ujść rzecznych stwarza doskonałe warunki naturalne, aby powstawały tu liczne porty. Na obszarach południowych i wschodnich warunki te nie są już tak bardzo sprzyjające. Długość morskich wybrzeży państwa hiszpańskiego sięga 3286 kilometrów. Granica lądowa, która oddziela Hiszpanię od Francji oraz niewielkiego państewka Andory, wynosi 663 kilometry, zaś 1075 kilometrów przypada na granicę z Portugalią oraz angielskim Gibraltarem. Krańcowe miejsca tworzą: na północy - przylądek Estaca de Bares (43047 szerokości północnej), zaś na południu jest to przylądek Marroqui (360 szerokości północnej), na wschodzie - przylądek Creus (3019? długości wschodniej), a na zachodzie - przylądek Torinana (9018? długości zachodniej). Rozciągłość w kierunku północ - południe to 815 kilometrów, a wschód - zachód to 1055 kilometrów. Hiszpania zajmuje 5/6 całego obszaru Półwyspu Iberyjskiego i zajmuje 492 592 kilometrów kwadratowych powierzchni. Jeśli uwzględni się Baleary oraz Wyspy Kanaryjskie obejmuje wówczas obszar 504 748 kilometrów kwadratowych. Na kontynencie europejskim większą powierzchnię mają tylko Rosja oraz Francja. Pod zwierzchnictwem hiszpańskim znajdują się również należące do metropolii obszary na terenie Afryki Północnej (są to : Ceuta, Melilla, Wyspy Chafarinas, Alhucemas i Penon de Valez de la Gomera), a także teren o charakterze kolonialnym w postaci Sahary Hiszpańskiej. Niezwykle pouczający charakter ma objęcie Hiszpanii tylko jednym spojrzeniem. Możan wówczas dostrzec, iż jest to kraj górzysty , gdzie przeciętna wysokość wynosi 600 metrów nad poziomem morza. Zbytnio monotonna równina manczańska, która posłużyła za tło dla przygód Don Kichota i jego wiernego giermka - Sancza Pansy, uznać należy za charakterystyczny hiszpański krajobraz. Element spajający ukształtowanie terenu stanowi meseta, a więc rozległy płaskowyż Kastylii. Wokól tego swoistego "stolika", a więc mesety, ulokowały się potężne postacie górskich olbrzymów. Na północy są to Góry Kantabryjskie (2642 m), które stanowią zachodnie przedłużenie Pirenejów, zaś na południowym zachodzie - Sierra Morena (1323 m), na południowym wschodzie - olbrzymi masyw Gór Betyckich (3478 m), na północnym wschodzie - Góry Iberyjskie (2313 m). Na płaskowzgórzu, w jego północno-zachodniej części znajdują się góry Leon obok krystalicznego masywu galicyjskiego. Na północ od stolicy państwa mesetę przebija z północnego wschodu na południowy zachód Kordyliera Centralna, na którą składa się system pasm górskich, są to: Sierra de Guadarrama (2430 m), Sierra de Gredos (2592 m), Sierra de Gata (1367 m). Dolina rzeki Tag odgradza łańcuchy tych gór od Gór Toledańskich (1448 m) oraz Sierra de Guadelupe (1443 m), a tą natomiast oddziela od Sierra Morena dolina rzeki Gwadiany.

Roczna suma opadów waha się od 300 do 500 mm, na północnym-zachodzie wynosi przeszło 1000 mm, zaś w rejonach górskich sięga nawet 2000 mm. Największa z hiszpańskich rzek - Ebro uchodzi do Morza Śródziemnego, zaś inne rzeki, takie jak: Duero, Tag, Gwadiana, Gwadalkiwir trafiają do Atlantyku. Na większości rzek występują znaczne wahania stanów wód. Rzeki wykorzystuje się w celach sztucznego nawadniania oraz celach energetycznych.

W południowej oraz środkowej części Hiszpanii dominuje roślinność śródziemnomorska, Zachowały się, ale szczątkowo, wiecznie zielone lasy z dębem korkowym, oliwką, pinią. Istnieją też zbiorowiska wtórne, do których zaliczamy: zarośla typu makia, na wyżynach - suche murawy; natomiast na terenach górskich wykształciła się roślinność piętrowa. Lasy (nierzadko trawione przez ogień) zajmują 31% powierzchni Hiszpanii.

GOSPODARKA

Hiszpania, nie tak dawno jeszcze była krajem zacofanym , o profilu rolniczo-przemysłowym. Za sprawą gwałtownego rozwoju gospodarczego, jaki dokonał się w latach sześćdziesiątych, stopniowo zaczęła wkraczać na drogę gospodarki przemysłowo-rolniczej. Jeszcze w latach pięćdziesiątych XX wieku gospodarka hiszpańska opierała się na niewiele rozwiniętym przemyśle, który koncentrował się jedynie w trzech okręgach ( były to: Asturia, Kraj Basków oraz Katalonia), a także bardzo opóźnione w rozwoju rolnictwo, w którym stopień bezrobocia o sezonowym charakterze obejmował kilka milionów Hiszpanów. Druga wojna światowa i związana z tym izolacja w czasach powojennych, wymusiły na Hiszpanii prowadzenie polityki autarkii gospodarczej. Aby sytuacja ekonomiczna została opanowana, niezbędna była ingerencja państwa sektorach gospodarki o kluczowym znaczeniu. W 1941 roku powołano do życia Krajowy Instytut Przemysłu, którego zadanie miało polegać na stymulowaniu oraz ukierunkowywaniu rozwoju gospodarki, zwłaszcza za sprawa tworzenia przedsiębiorstw państwowych. INI w sposób bezpośredni podlegał Ministerstwu Przemysłu, w jego posiadaniu były rozbudowane zespoły badawcze oraz 10 -procentowy udział w Banku Zagranicznym Hiszpanii. Do 1969 roku INI zakończyło okres swojej działalności istnieniem 57 ogromnymi przedsiębiorstwami, które zatrudniały blisko 170 tysięcy pracowników. Wśród nich wymienić można: elektrownie, stocznie, kombinaty metalurgiczne , SEAT w Barcelonie, kopalnie węgla i rudy przeważnie z kopalni w Asturii oraz fosfaty na Saharze Hiszpańskiej, zakłady petrochemiczne " Escombreras" w pobliżu Kartageny.

KULTURA

Cywilizacja Hiszpanii owi syntezę przeróżnych kultur, których twórcami były rozmaite ludy napływające na obszary położone na Półwyspie Pirenejski, co dokonywało się na przestrzeni dziejów. Niemniej u jej źródeł leży kultura starożytnego Rzymu przyjęta na podłożu celtycko-iberyjskim, przeplatana przy tym naleciałościami germańsko-wizygockimi oraz przesiąknięta w niemałym zakresie wpływami arabsko-berberyjskimi. Nie dziwi więc fakt, iż Hiszpanię określa się mianem "pani czterech kultur".

W kraju tym, zanim nastąpił najazd rzymski, wybrzeże śródziemnomorskie będące pod wpływem fenickich kupców, Greków oraz Kartagińczyków wyróżniało się na tle prymitywnego środka kraju. Zdanie na temat kultury interioru powoli jednak ulega zmianie , ponieważ badania archeologów wciąż przynoszą niemałe niespodzianki. Istotne wydarzenie wiązało się z odkryciem w 1897 roku (w okolicach Elche) iberyjskiej rzeźby przedstawiającej kobiece popiersie. W miejscowościach Tarragon oraz Sagunto można podziwiać fragmenty murów celtycko-iberyjskich.

Spuścizny cywilizacji rzymskiej nie można nie docenić. Do czasów obecnych Hiszpanie mogą korzystać z mostów zbudowanych przez starożytnych Rzymian (są to : Caceres, Merida, Salamanca, Cangos de Onis) oraz z latarni morskich (na przykład - w La Coruna). Można też podziwiać konstrukcję wspaniałych akweduktów (takich jak: Segovia czy Tarragona), amfiteatrów (Sagunto, Sewilla), łuków tryumfalnych (Tarragona, Merida). Począwszy od I do IV wieku Hiszpania była krajem wielu wybitnych umysłów (można tu wymienić: filozofa Lucjusza Senekę, agronoma Lucjusza Columela czy geografa Pomponiusza Melę).

Wizygoci nie zamierzali przed agresją muzułmańską osiągnąć takiego poziomu, który umożliwiłby utworzenie trwałych wartości kultury. Jedynymi pamiątkami są nieliczne zabytki, takie jak kościół św. Jana w Banos. W okresie panowania Wizygotów żył święty Izydor z Sewilli, który propagował zasady głoszone przez scholastyków. Był on też autorem prac teologicznych , które zniekształcały idee greckich oraz rzymskich myślicieli, będących jednocześnie sformułowaniem feudalnego światopoglądu.

Niezwykle istotny okres w rozwoju cywilizacji na Półwyspie Iberyjskim wiąże się z dominacją Maurów. Hiszpania pod rządami Arabów swój wspaniały rozkwit mogła odnotować za sprawą późniejszych związków z państwami muzułmańskimi, które na skutek podbojów odziedziczyły tradycje kulturowe Persji, Azji Środkowej oraz Bizancjum.

W ciągu trzech wieków Półwysep Iberyjski balansował pomiędzy kulturą chrześcijańską, a tradycją mahometańską, a dopiero wraz z upadkiem Kalifatu Kordowańskiego Hiszpania powróciła do sfery oddziaływań kultury europejskiej. Nie było by jednak nic dziwnego w tym, gdybyśmy usłyszeli Hiszpanów mówiących po arabsku. Do dnia dzisiejszego w języku hiszpańskim funkcjonuje prawie 3 tysiące słów arabskich. Działalność naukowa, jaką prowadził król Alfons X stanowiła bodziec do rozwoju nauki w obrębie całego kraju.

LUDNOŚĆ

Hiszpania to państwo wielonarodowościowe: Hiszpanie stanowią73% ogół mieszkańców , Katalończycy - 16% ( zamieszkujący Katalonęa, północno-wschodnią Walencję oraz Baleary), Galicyjczycy (północno-zachodnie tereny Hiszpanii ), Baskowie (Kraj Basków oraz Nawarra). Wyznawcy religii rzymskokatolickiej stanowią niezaprzeczalną większość - 98%. Przyrost naturalny cechuje tendencja spadkowa ( z 12, 5 w roku 1965 do 0, 3 w roku 1995). Średnia gęstość zaludnienia wynosi 77 mieszkańców na 1 kilometr kwadratowy. Rozmieszczenie ludności jest nierównomiernie, skupia się ona na wybrzeżach (i tak na przykład prowincja Vizcaya liczy 519 osób na 1 kilometr kwadratowy), przeważnie śródziemnomorskim. Sukcesywnie postępuje wyludnianie się środkowej części kraju (prowincja Soria liczy sobie 9 osób na 1 kilometr kwadratowy ). Spada emigracja, natomiast można odnotować wzrost imigracji, szczególnie z sąsiedniej Portugalii i z krajów afrykańskich. W ośrodkach miejskich żyje 64% ludności, a do największych z nich należą: Madryt (stolica), Barcelona, Walencja, Sewilla, Saragossa, Málaga i Bilbao. Struktura zatrudnienia wygląda następująco: sektor usług - 61% ludności zawodowo czynnej, sektor przemysłowy - 30%, rolnictwo - 9%.

GOSOPDARKA

Hiszpanię zalicza się tych państw, które są wysoko rozwinięte. Odnotować należy niemały udział kapitału zagranicznego, inwestycje w przemysł oraz turystykę. Jednocześnie zaobserwować można znaczne zróżnicowanie poszczególnych regionów pod względem rozwoju gospodarczego. Najwyższy wskaźnik mają takie regiony jak: Madryt, Katalonia, Baleary, a najniższy - Estremadura i Kastylia-La Mancha. Kluczowe znaczenie w hiszpańskiej gospodarce ma rynek turystyczny (w roku 1993 odnotowano 57 mln osób, a wpływy osiągnęły sumę 19 mld dolarów amerykańskich).Regiony o szczególnych walorach turystycznych stanowią: wybrzeże Morza Śródziemnego (czyli: Costa Brava, Costa Dorada, Costa del Sol) oraz Zatoki Biskajskiej, Baleary, Wybrzeże Kanaryjskie, a dalej: Sierra Nevada jak również Madryt, Barcelona, Sewilla i Grenada. Hiszpania może się pochwalić jedną z najokazalszych i najliczniejszych baz hotelowych w skali świata. Przemysł związany ze środkami transportu, przemysł maszynowy i metalowy stanowi 31% wartości przemysłu przetwórczego. Do głównych gałęzi przemysłu należą: przemysł samochodowy (Barcelona, Valladolid), stoczniowy (Kadyks, El Ferro, Vigo), chemiczny (łącznie z petrochemicznym - Tarragona, Huelva), hutnictwo żelaza (największa huta w miejscowości w Avilés) oraz metali nieżelaznych, włókienniczy (przede wszystkim -bawełniany, który skupia się w rejonie Katalonii).

Niemałą rolę spełnia także przemysł spożywczy (winiarski, olejarski, rybny, przetwórstwo owoców i warzyw) który pokrywa cały kraj , z największymi ośrodkami w Madrycie, Barcelonie i Walencji. Aż 34% energii elektrycznej produkowana jest w elektrowniach jądrowych. Rola górnictwa staje się coraz bardziej marginalna (likwidacji podlegają nierentowne kopalnie).Do najważniejszych surowców mineralnych tego kraju zaliczamy: węgiel kamienny (przede wszystkim w Górach Kantabryjskich), sole potasowe (w Katalonii), rudy żelaza (w Baskonii), rtęć (Almadén w Sierra Morena), cynk i ołów (Sierra Morena i Góry Kantabryjskie). Aż 2/3 wszystkich użytków rolnych to grunty orne oraz sady. Powszechnie stosowany jest system dzierżawy ziemi. Powstałe w ten sposób latyfundia stanowią przeszło połowę powierzchni ogólnej gospodarstw i znajdują się przede wszystkim na Mesecie Iberyjskiej oraz w Andaluzji. Najwięcej drobnych gospodarstw (minifundiów) występuje w południowej części Hiszpanii (głównie w Galicji i Baskonii). Rolnictwo hiszpańskie wyspecjalizowało się w produkcji roślin. Pośród upraw trwałych dominującą pozycję zajmują oliwki (druga pozycja w świecie, rok 1995) w południowej części Hiszpanii, winorośl ( Katalonia,Walencja oraz Andaluzja), drzewka cytrusowe ( Murcja z Walencją).Największa powierzchnia gruntów ornych przypada na zboża: pszenicę, zwłaszcza na Mesecie Iberyjskiej, żyto i kukurydzę na północy kraju i ryż na południu, a poza tym : warzywa, ziemniaki, buraki cukrowe.

W południowej części kraju zbiera się korę z dębu korkowego; na Wyspach Kanaryjskich uprawia się banany oraz trzcinę cukrową. Hiszpanie trudną się też hodowlą owiec (Meseta Iberyjska), bydła (północna część Hiszpani). Rozwinięte jest także rybołówstwo morskie (przede wszystkim tuńczyków i sardynek). Do głównych portów rybackich należą: Vigo, La Coruna i Huelva. Duże znaczenie ma też transport samochodowy, kolejowy ( nie wyłączając linii szybkiej kolei na odcinku Madryt- Sewilla), lotniczy (z 23 międzynarodowymi portami lotniczymi). Do głównych portów morskich zalicza się: Bilbao, Barcelonę, Algeciras, La Línea i Tarragona. Eksportuję się maszyny, środki transportu, artykuły spożywcze, owoce cytrusowe. Importuje się z kolei urządzenia oraz sprzęt transportowy oraz paliwa. Kontakty handlowe prowadzi w dużym stopniu z Francją, Niemcami, Włochami oraz Anglią.

USTRÓJ POLITYCZNY

Hiszpania stanowi dziedziczną monarchię parlamentarną. Obowiązująca konstytucja została uchwalona w 1978 roku. Głowę państwa stanowi król, a pełnia władzy ustawodawczej znajduje się w rękach Kortezów Generalnych, na które składają się dwie izby: Kongres Deputowanych oraz Senat, które obowiązuje 4-letnia kadencja (mogą ulec rozwiązaniu przed upływem 4 lat). Kongres (złożony z 350 członków) pochodzi z wyborów powszechnych. Z kolei Senat, który stanowi izbę reprezentacji terytorialnej częściowo (208 członków) z wyborów powszechnych zgodnie z zasadą równej reprezentacji prowincji, a po części (48 członków) wybierany jest przez parlamenty wspólnot autonomicznych. Władza wykonawcza należy do rządu i premiera ,który ponosi odpowiedzialność polityczną przed Kongresem.Na to stanowisko mianuje go król. Szefem Rady Ministrów zostaje przewodniczący partii (albo też koalicji) która posiada większość w Kongresie. Wszystkie 17 wspólnot autonomicznych (czyli regionów) posiadają własny statut, parlament, a także rząd.

FLAMENCO

Flamenco to najbardziej popularna ,a zarazem najbardziej lubiana muzyka etniczna na całym globie ziemskim. Narodziny tej muzyki należy wiązać z Andaluzją - czyli krainą znajdująca się w południowej części Hiszpanii. To w Andaluzji przez wiele setek lat dochodziło do wymiany odmiennych kultur z różnych krajów oraz nacji. Andaluzja to kraina związana z działalnością Fenicjan oraz Kartagińczyków.Stanowiła także kolonię grecką oraz rzymską, cesarstwa wizygockiego oraz arabskiego kalifatu. Miała też związki z sefardyjskimi Żydami oraz hinduskimi Cyganami. Każda z tych cywilizacji wyróżniała się własnymi zwyczajami, muzyką oraz instrumentami. Po upływie wielu lat, na skutek wzajemnego oddziaływania oraz przemieszania się elementów wszystkich tych kultur, z początkiem XIX wieku wykształciła się tajemnicza i pełna ekspresji muzyka, którą dzisiaj kojarzymy z nazwą "Flamenco".

CORRIDA

"Corrida okrutny balet, teatr, widowisko kostiumowe, a może ceremonia niezwykłej religii, której rytuał wymaga, by jeden z uczestników stracił życie?

Zapytajcie samych Hiszpanów, czym jest corrida, oni wiedzą najlepiej."

W każdej walce byków zaobserwować można przestrzeganie wyraźnie określone zasady. Walka zaczyna się zawsze punktualnie, co w kulturze hiszpańskiej stanowi niebywały ewenement. Bierze w niej udział zwykle trzech matadorów w otoczeniu drużyny (cuardrillas), którzy po kolei mordują sześć byków. Matador albo espada jest tym człowiekiem, który zabija zwierzę (z hiszpańskiego "matar" - zabijać, "espada" - szpada), a w tym wydarzeniu biorą także udział tak zwani banderilleros z banerillas, ( banderillas to haczykowate groty-chorągiewki) poruszający się na koniach picadores z pikami oraz peones, więc pomocnicy z kapami.

Zanim rozpocznie się walka każda z drużyn , ubrana w kolorowe stroje, obchodzi arenę , czemu towarzyszy dźwięk tradycyjnej muzyki w rytmie pasodoble. Wykrzykują pozdrowienia pod adresem władz, które zajmują loże oraz tłumnie zgromadzonych widzów. W każdej walce można wyróżnić trzy etapy, tak zwane "tercios". Kiedy byk pojawia się na arenie, peones próbują zająć jego uwagę przy pomocy kap oraz zmuszają go, aby skręcał w różnych kierunkach, dzięki czemu matador może poddać ocenie jego charakter. Pikadorzy zadają zwierzęciu rany pikami, rozjuszając go, a jednocześnie pozbawiając go sił. Banderilleros wbijają mu w kark chorągiewki, co ma go rozdrażnić. W końcu nadchodzi tercio de muerte, a więc część śmierci. Matador ze szpadą oraz niewielką szkarłatną kapą zbliża się do loży władz i prosi o uzyskanie formalnej zgody na zabicie zwierzęcia. Potem dokonuje eleganckich manewrów kapą tuż przy rogach rozwścieczonego byka. Owe manewry złożone są z określonych gestów i kroków, podobnych do kroków w tańcu.

Jeden ze znanych kroków to pasodoble, który zadomowił się w kulturze hiszpańskiej, a potem iberoamerykańskiej w charakterze tańca noszącego taką nazwę. W tańcu pasodoble mężczyzna gra toreadora a kobieta -rozdrażnionego byka. Ruchy matadora na arenie łudząco przypominają ruchy w tańcu, nie zaś walkę "na śmierć i życie". To pokaz, za pomoca którego matador zdobywa podziw i uznanie publiczności . Nie trwa to jednak długo. Zanim minie 5 minut matador musi stanąć przed rogami byka oraz zabić go dobrym pchnięciem szpady. Nie jest to proste zadanie, gdyż musi wiedzieć, który moment wybrać na pchnięcie. Byk musi wówczas stać na absolutnie prostych kończynach, które mają być ułożone równolegle do siebie. Wtedy to narzędzie zbrodni przeniknie jego ciało aż dotrze do serca i zwierzę momentalnie padnie . Kiedy matador chybi, zmuszony jest natychmiast dobić byka za pomocą specjalnego sztyletu. Martwe już zwierzę jest wyciągane przez muły, także przy radosnych dźwiękach pasodoble. Gdy matador walczy wyjątkowo brawurowo, nagradza się go uchem, a w szczególnych sytuacjach - byczym ogonem . Kiedy to byk walczył niezwykle odważnie, zaszczyca się jego zwłoki poprzez ostatnie okrążenie areny. Widownia głośno komentuje zdarzenie , a następnie na arenie pojawia się następny byk...

BALEARY

Baleary, czyli z hiszpańskiego "Islas Baleares", a angielskiego- "Balearic Islands", są archipelagiem wysp położonych w zachodniej części Morza Śródziemnego. Stanowią one autonomiczny region Hiszpanii. Do głównych wysp tego archipelagu należą: Majorka, Minorka oraz Pitiuzy, na które składają się Ibiza z Formenterą. Ogólna ich powierzchnia wynosi 5014 kilometry kwadratowe i liczą sobie 779 tysięcy mieszkańców ( dane z 1994 roku). Stolicą Balearów jest Palma de Mallorca (położona na wyspie Majorka). Powierzchnia wysp, pod względem geologicznym będących przedłużeniem Gór Betyckich, jest górzysta (wysokość sięga nawet do 1445 metrów nad poziomem morza - Puig Major na wyżej wymienionej wyspie Majorka), wybrzeża są niezwykle skaliste , przez co są trudno dostępne. Panuje tu łagodny, śródziemnomorski klimat.

Owe wyspy stanowią region turystyczny o międzynarodowej sławie. Występuje tu mnogość kąpielisk morskich, a także uzdrowisk klimatycznych. Głownym źródłem dochodów mieszkańców wysp są usługi turystyczne, praca w rolnictwie (uprawiają zboża, drzewa cytrusowe, oliwki, winną latorośl, migdałowce oraz figowce), zajmują się także hodowlą owiec, bydła oraz trzody chlewnej. Trudnia się również rybołówstwem. Rozwija się tu przemysł spożywczy oraz skórzany, kwitnie też rzemiosło artystyczne. Baleray posiadają niezwykle rozbudowaną sieć połączeń lotniczych oraz promowych pomiędzy wyspami i Hiszpanią kontynentalną, jak również z Algierem.

W czasach starożytnych wyspy te zamieszkiwali Iberowie, sukcesywnie opanowywane przez kupców fenickich, Kartagińczyków, Greków oraz Rzymian, którzy zaprowadzili tu swoje rządy w 123 roku p.n.e. i trwały do V wieku (w czasie cesarstwa rzymskiego wyspy stanowiły miejsce zsyłek). W następnej kolejności (począwszy od 425 roku) doświadczyło najazdów i rządów Wandalów, Wizygotów oraz Cesarstwa Bizantyjskiego. Pod koniec VIII wieku, kiedy ich podboju dokonali Maurowie, zostały bazą dla pirackich band żeglujących po Morzu Śródziemnym. W latach 1229-1235 król aragoński, jakim był Jakub I Zdobywca zajął Baleary oraz usunął z tamtych terenów Maurów.Na ich miejsce pojawili się osadnicy z rejonu Katalonii (na wyspie Minorce natomiast aż do 1287 roku istniał emirat arabski w roli wasala). W latach 1262-1344 Baleray przynależały do wydzielonego z Aragonii Królestwa Majorki. Potem po raz kolejny należał do Aragonii, a w XV stuleciu do zjednoczonego już kraju hiszpańskiego.

W latach 1708-1756, 1763-1782 oraz 1798-1802 w posiadaniu Minorki była Wielka Brytania, a w latach 1756 - 1763 znajdowała się w sferze wpływów francuskich. W czasie hiszpańskiej wojny domowej ( z lat 1936-1939) Majorka z Ibiza zostały objęte wpływami wojsk nacjonalistycznych generała Francisco Franco y Bahamonde. Minorka natomiast stanowiła istotną bazę morską strony republikańskiej.

Począwszy od 1983 roku Baleary osiągnęły status regionu autonomicznego Hiszpanii.

UNIA EUROPEJSKA

Plany zjednoczenia Kontynentu europejskiego posiadają wiekową tradycję, a jej początków należy szukać w okresie późnego średniowiecza, co było związane z ówczesnym upadkiem znaczenia cesarstwa i początkiem budowy niezależnych krajów w Europie.

Za ideą zjednoczenia Europy opowiadało się mnóstwo filozofów oraz uczonych, nie wyłączając środowiska prawniczego, jak też wybitnych mężów stanu. W przypadku tych ostatnich, szczególna uwagę warto skupić na pierwszej tego typu osobie, która był król Czech - Jerzy z Podiebradu. Był on autorem projektu ( opracowanego w latach 1462 - 1464 ) zapowiadającego utworzenie związku Krajów Europy , w obrębie którego miał istnieć na przykład obligatoryjny arbitraż celem rozwiązywania spraw konfliktowych pomiędzy europejskimi krajami. Ów projekt Jerzego z Podiebradu zakładał także powołanie zgromadzenia, którego celem byłoby podejmowanie decyzji zwykłą większością głosów.

Kilka stuleci później, już podczas działalności Ligi Narodów, minister spraw zagranicznych Francji, którym był Aristide Briand, którego należy kojarzyć z współautorstwem traktatu o wyrzeczeniu się wojny jako instrumentu rozwiązywania konfliktów ( był to tak zwany Pakt Brianda - Kelloga podpisany w dniu 27 sierpnia 1928 roku). W roku 1930 ów polityk wystąpił z memorandum, w którym zgłosił propozycję utworzenia stowarzyszenia krajów Europy w charakterze federacji, miało to stanowić tak zwany System Europejskiej Unii Federalnej. Unia Federalna miała funkcjonować w ramach Ligi Narodów. Ów projekt przewidywał przestrzeganie suwerenności krajów członkowskich zakładanego stowarzyszenia oraz nie posiadał jakichkolwiek elementów tego, co w dzisiejszych czasach uważa się za ponadnarodowość. Projekt ten był analizowany w ramach Ligi Narodów, ale potem "zginął powolną śmiercią", zduszony przez narastające międzynarodowe tarcia oraz brak poczucia wzajemnego zaufania.

Po zakończeniu drugiej wojny światowej na promotora zjednoczenia Europy wysunął się Winston Churchill, który w Zurychu w 1946 roku zgłosił pomysł powstania Stanów Zjednoczonych Europy, ale bez jego ojczystego kraju , który jego zdaniem miał pełnić rolę łącznika między zjednoczoną Europą a Stanami Zjednoczonymi Ameryki.

Nałożenie się wielu czynników, które stymulowały budowanie zjednoczonej Europy miało szczególny charakter . Niefortunnie owe czynniki przyczyniły się zarazem do tego, iż budowa jednej, wspólnej Europy zawęziła się wyłącznie do jej zachodniej części. Pierwszy, być może podstawowy, stanowił czynnik polityczny - a głownie -podział kontynentu europejskiego oraz nasilający się już niebawem po II wojnie światowej konflikt na linii Wschód -Zachód . Towarzyszyło też temu poczucie zagrożenia społeczeństw Europy Zachodniej ze strony ZSRR. Zarazem Europejczycy z Zachodu mogli sobie uświadomić swoją słabą pozycję gospodarczą oraz uzależnienie pod tym względem od strony amerykańskiej . Należy przy tym uzupełnić, iż niemałe znaczenie było to , iż tendencje wspólnotowe Europy zachodniej były całkiem kompatybilne z zamiarami Ameryki. Niemałe znaczenie pod tym względem miały także dążenia Francuzów związane z odbudowaniem ich pozycji mocarstwa, jak również, niewątpliwie, konieczność rozwiązania problemu odbudowania powojennych Niemiec.

Takie uwarunkowania , tuż po wojnie, towarzyszyły powstawaniu organizacji międzynarodowych krajów Europy.

Unia zachodnia i Unia Zachodnioeuropejska

Dnia 17 marca 1948 roku Belgia, Holandia, Luksemburg, Francja oraz Anglia zawarły pomiędzy sobą tak zwany Pakt Brukselski , który powołał do życia unię Zachodnią. Unia ta miała charakter sojuszu woskowego, jednakowoż ów Pakt Brukselski nie wykluczał też rozwijania współpracy na polu politycznym, gospodarczym oraz kulturalnym pomiędzy wszystkimi sygnatariuszami . w Pakcie Brukselskim znalazł się zapis o możliwości kolejnej agresji ze strony Niemiec. W dniu 23 października 1954 roku w obrębie pakietu tzw. Układów Paryskich doszło do podpisania Protokołu dotyczącego zmiany oraz uzupełnienia Paktu Brukselskiego, w oparciu który do Unii dołączyły: Republika Federalna Niemiec oraz Włochy. Unię Zachodnią została zastąpiła Unia Zachodnioeuropejska (UZE). Taka zmiana na Unię Zachodnioeuropejską wynikała z nieudanego pomysłu o Układzie o Europejskiej Wspólnocie Obronnej z dnia 27 maja 1952 roku. Było to związane z negatywnym zdaniem parlamentu francuskiego, który w roku 1953 nie zgodził się na jego ratyfikowanie. Do UZE należy obecnie dziesięć krajów Europy Zachodniej. Wspomniany powyżej Protokół z dnia 23 października 1954 roku wszedł w życie w dniu 6 maja roku następnego. Pakt Brukselski miał stracić na ważności w 1998 roku, niemniej UZE działa w dalszym ciągu. Zgodnie z wytycznymi Traktatu z Maastricht oraz Traktatu Amsterdamskiego, Rada Europejska z początkiem czerwca 1999 roku zadecydowała , iż struktury UZE przyłączone będą do Unii Europejskiej jako składowa część Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa (II filar WE). Na temat tego zagadnienia będzie mowa w obrębie tematyki instytucjonalnej Unii Europejskiej.

Organizacja Europejskiej Współpracy Gospodarczej (OEEC) i Organizacja Wspólnoty Gospodarczej i Rozwoju (OECD)

Pierwszą z tych organizacji powołano w oparciu o Konwencję z dnia 19 kwietnia 1948 roku, którą podpisało 16 państw Europy Zachodniej. Jej wpływami zostały objęte także zachodnie strefy okupacyjne Niemiec (RFN została jej członkiem w momencie swego powstania w 1949 roku). W 1959 roku Hiszpania jako 18 kraj otrzymała członkostwo. Do zadań tejże organizacji należało utworzenie struktury organizacyjnej celem zrealizowania słynnego planu Marshalla. Opierająć się na tekście Konwencji Paryskiej z dnia 14 grudnia 1960 roku przekształcono ją w Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju. Do pierwszych uczestników OECD należało 20 krajów, a wśród nich Stany Zjednoczone z Kanadą. Dzisiaj liczy sobie 28 członków, a do najmłodszych uczestników należą: Czechy (od 1995 roku) , a także Węgry i Polska (od 1996 roku).

Główne zadania OECD wiążą się z osiąganiem jak najwyższego wzrostu gospodarczego, zatrudniania oraz wysokiej stopy życiowej w państwach członkowskich , jak też rozwój relacji na tle gospodarczym z innymi państwami. OECD skupia swoją działalność na tym ,aby zapewnić swobodny przepływ kapitału oraz ochronę inwestycji zagranicznych.

Pakt Atlantycki (Organizacja Traktatu Północnego Atlantyku - NATO).

Podpisanie Paktu Atlantyckiego nastąpiło Waszyngtonie , a dokładnie w dniu 4 kwietnia 1949 roku. Swoje podpisy na tym dokumencie złożyło 12 krajów, a były to: Francja, Wielka Brytania, Belgia, Holandia, Luksemburg, Dania, Islandia, Norwegia, Włochy, Portugalia, Kanada oraz Stany Zjednoczone. W kolejnych latach do Paktu zaproszono następne kraje, które stały się członkami tej organizacji : Grecja i Turcja (w 1952 roku), Republika Federalna Niemiec (w 1955 roku) i Hiszpania (w 1982 roku).

Pakt Atlantycki stanowi traktat sojuszniczy " o samoobronie zbiorowej" , o czym można przeczytać w artykule 51 Karty Narodów Zjednoczonych. Nawiązujący do tego art. 5 Paktu głosi, że zbrojna agresja na jeden albo kilka krajów w Europie albo Ameryce Północnej uznana zostanie za napaść przeciw wszystkim krajom stowarzyszonym. Jeśli zbrojna agresja stanie się faktem, wszystkie strony realizując prawo do samoobrony indywidualnej oraz zbiorowej wspomoże stronę albo strony tak zaatakowanym, niezwłocznie przystępując indywidualnie do uzgodnienia z pozostałymi stronami takiej akcji, jaka zostanie uznana za niezbędną , nie wykluczając wykorzystania siły zbrojnej.

NATO ma do dyspozycji rozbudowane struktury wojskowe, a także o charakterze politycznym. W lipcu 1997 roku Polska, Czechy oraz Węgry zaproszono do podjęcia starań w celu przystąpienia do Paktu Atlantyckiego. Oficjalnie zostały członkami NATO z dniem 16 marca 1999 roku.

Rada Europy

Organizacja ta została w oparciu o Statut, który podpisano w dniu 5 maja 1949 roku w stolicy Wielkiej Brytanii. Podpisy złożyli przedstawiciele 10 krajów (Francji, Wielkiej Brytanii, Belgii, Holandii, Luksemburga, Danii, Islandii, Włoch, Norwegii oraz Szwecji). Na początku w polskich pismach figurowała ona pod niewłaściwą nazwą - Rada Europejska (właściwa nazwa brzmi: Council of Europe, Conseil de l'Europe, Europarat), do czego należy przywiązywać baczną uwagę dzisiaj ,a więc w sytuacji istnienia Rady Europejskiej, będącej organem Unii Europejskiej. W dzisiejszych czasach w Radzie Europy znajduje się 39 krajów, wśród członków wyróżnić można także kraje Europy Środkowej i Wschodniej, razem z Rosją. Zgodnie ze Statutem, zadanie Rady Europy polega na uzyskaniu większej jednomyślności pomiędzy jej członkami celem ochrony oraz realizacji ideałów i reguł, stanowiących ich wspólną spuściznę i umożliwiających ich postęp w zakresie gospodarczym i społecznym. Rada Europy jest niezwykle znana z racji utworzenia w jej obrębie systemu ochrony praw człowieka w oparciu o Konwencję z dnia 4 listopada 1950 roku "O Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności", która uzupełniana była za pomocą kolejnych protokołów.

Opisane powyżej organizacje międzynarodowe, skupiające kraje zachodnioeuropejskie, które utworzono albo zapoczątkowano jeszcze przed powstaniem Wspólnot Europejskich, zbudowano zgodnie z modelem tradycyjnych organizacji o charakterze międzynarodowym, z taką różnicą, iż NATO będąc euro-atlantycką organizacją sojuszniczą ma do dyspozycji połączone struktury wojskowe.

POWSTANIE WSPÓLNOT EUROPEJSKICH.

Europejska Wspólnota Węgla i Stali

W dniach od 7 do 10 maja 1948 roku w Hadze trwał Kongres Europejski, w którym uczestniczyło blisko 750 uczestników pochodzących z 26 krajów Europy. Na owym kongresie wystąpiono z postulatem sformułowania unii o charakterze politycznym oraz gospodarczym, która otworzyłaby się na wszystkie narody europejskie żyjące w ramach systemów demokratycznych oraz zobowiązujących się do respektowania tworzonej właśnie karty praw człowieka. Duże oczekiwania związane z tworzeniem unii zostały zawiedzione, lecz bezpośrednie następstwo Kongresu stanowiło powołanie do życia Rady Europy. W tym okresie konflikt Wschód - Zachódzaczął powoli przybierać na sile, co spowodowało paraliż Organizacji Narodów Zjednoczonych, której zasadniczy cel polegał na utrzymaniu międzynarodowego pokoju oraz bezpieczeństwa. Ale jednocześnie w Europie Zachodniej zaczął się nasilać spór francusko - niemiecki dotyczący Zagłębia Saary. Francuzi przyznali Saarze specjalny rodzaj autonomii. W końcu Saarę przyłączono do RFN, co nastąpiło w dniu 1 stycznia 1957 roku. W związku z nową sytuacją inicjatywę na rzecz zjednoczenia Europy Zachodniej przejęła Francja, która widziała w tym dwa cele. Po pierwsze Francuzi poszukiwali gwarancji, iż odbudowane Niemcy (RFN) będą państwem o pokojowych zamiarach. W związku z tym dążenie do ścisłego powiązania przemysłu węglowego i stalowego Francji i Niemiec (jak również innych krajów Europy Zachodniej) miało w przyszłości zlikwidować ewentualność wybuchu nowego konfliktu pomiędzy Francuzami a Niemcami. W dalszej kolejności, Francja rozpoczęła odbudowę własnego przemysłu ciężkiego (tzw. Plan Monneta), a planowany rozwój przemysłu węglowo - stalowego w znacznym stopniu przewyższał potrzeby rynku wewnętrznego Francjii i dlatego też państwo to poszukiwało nowego rynku celem sprzedaży produktów z tego sektora.

W obliczu przyjaznej takim zamiarom atmosfery w Europie Zachodniej, minister spraw zagranicznych Francji- jakim był Robert Schuman, w dniu 9 maja 1950 roku wygłosił oświadczenie, w którym zaproponował zespolenie francuskiego i niemieckiego przemysłu węgla i stali (jak również innych krajów Europy Zachodniej), a także podporządkowanie ich organowi o charakterze międzynarodowym ( tzw. Plan Schumana).

Dnia 18 kwietnia 1951 roku w Paryżu doszło do podpisania Traktatu, który wprowadzał Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (European Coal and Steel Community - ECSC, Communaute europeenne du Carbon et de I Acier C.E.C.A., Europaische Gemeinschaft fur Kohle und Stahl EGKS). Traktat ów podpisało sześć krajów: Francja, Belgia, Holandia, Luksemburg, RFN oraz Włochy, a został ratyfikowany z dniem 23 lipca 1952 roku. Podpisano go na 50 lat od momentu dnia jego ratyfikowania. Oznaczało to, iż będzie on miał moc prawną do roku 2002. W 1991 roku Komisja Wspólnot opowiedziała się za jego wygaśnięciem w tym określonym czasie (co było równoznaczne z brakiem prolongaty w dalszej perspektywie czasowej). Czas, do momentu do jego wygaśnięcia należy wykorzystać, aby przygotować przejęcia roli EWWiS przez Wspólnotę Europejską.

Europejska Wspólnota Gospodarcza I Europejska Wspólnota Energii Atomowej.

Wraz z utworzeniem EWWiS podjęto szereg prób celem odbudowania jej za sprawą ustanowienia Europejskiej Wspólnoty Obronnej i Europejskiej Wspólnoty politycznej. Ponieważ plany te nie powiodły się, kraje Europy Zachodniej zdecydowały się skupić na procesach zjednoczeniowych w sektorze gospodarczym, ale głownie - na liberalizacji handlu pomiędzy poszczególnymi państwami.

Dnia 5 sierpnia 1955 roku w Messynie miała miejsce konferencja ministrów zagranicznych państw członkowskich EWWiS. Doszło tam do podjęcia decyzji o powołaniu Komitetu, któremu przewodniczyć miał minister spraw zagranicznych Belgii - Paul Spaak, którego zadanie miało polegać na przygotowaniu projektu stworzenia wspólnego rynku oraz wspólnoty energii atomowej. Plany autorstwa tego polityka (Raport Spaaka) przedstawiono w dniu21 kwietnia 1956 roku. W oparciu o Raport Spaaka uzupełniony opinią "Trzech Mędrców" w kwestii wspólnoty atomowej doszło do kolejnych rokowań, podczas których opracowano treść właściwych traktatów.

Dnia 25 marca 1957 roku , na konferencji rzymskiej , podpisano następujące dokumenty: Traktat powołujący Europejską Wspólnotę Gospodarczą - EWG (European Economic Community EEC, Communaute economique europeenne C.E.E., Europaische Wirtschaftgemeinschaft EWG) a także Traktat powołujący Europejską Wspólnotę Energii Atomowej - EWEA (European Atomic Energy Community EAEC, Europaische Atomgemeinschaft EAG, Communaute europeenne de l energie atomique C.E.E.A.). EWG w języku potocznym określano mianem wspólnego rynku (Common Market, Marche commun, Gemeinsamer Market), zaś EWEA Euratomem (Euratom w brzmiący tak samo e trzech językach ). Jak powiedziane zostało już wcześniej , traktaty założycielskie potocznie określano mianem Traktatów Rzymskich.

Traktaty, które ustanawiały istnienie EWG i EWEA podpisało sześć krajów członkowskich i zostały ratyfikowane z dniem 1 stycznia 1958 roku. Tak jeden jak i drugi traktat został zawarty na czas nieokreślony ( o czym mowa w artykule 208 Traktatu EWEA).

Traktat ustanawiający EWG stanowił akt złożony z 248 artykułów, 4 aneksów oraz 9 protokołów. Towarzyszyła mu też Konwencja w sprawie stowarzyszenia ze Wspólnotą państw i obszarów zamorskich.

Traktat powołujący do życia Euratom składał się z 225 artykułów, 5 aneksów oraz 1 protokołu.

Jednolity Akt Europejski

Pierwszy od wielu już lat istotny krok w kierunku Unii Europejskiej związany był z podpisaniem Jednolitego Aktu Europejskiego, co nastąpiło w dniach 17 i 28 lutego 1986 roku. (trzy kraje ówczesnej "dwunastki", czyli Włochy, Grecja oraz Dania złożyły podpisy w innym czasie). Ów dokument został ratyfikowany w dniu 1 lipca 1987 roku. Traktat JAE stanowi umowę o charakterze międzynarodowym, zaś swą nazwę ma stąd, iż znajdują się w nim zarówno postanowienia wprowadzające zmiany do Traktatów założycielskich Wspólnot, ale też postanowienia stanowiące podwalinę pod istniejący dziś "drugi filar" Unii Europejskiej.

Preambuła Aktu zawiera sformułowanie, iż kraje - strony wyraziły wolę, aby kontynuować dzieło zainicjowane za sprawą Traktatów ustanawiających Wspólnoty oraz przekształcenia ogółu realcji między ich krajami członkowskimi w Unię Europejską ( w Akcie tym odnaleźć można nawiązanie do Uroczystej Deklaracji Rady Europejskiej, którą ogłoszono w Stuttgarcie w dniu19 czerwca 1983 roku). Unia Europejska miała być konstruowana na bazie istniejących Wspólnot oraz sformalizowanej przez Akt, Europejskiej Wspólnoty Politycznej . Ta ostatnia stanowiła rodzaj kooperacji krajów członkowskich istniejącej w praktyce od 1970 roku. JAE ukształtował ją organizacyjnie pod względem formalnym ( Tytuł III tegoż Aktu). Od tej pory Wspólnoty Europejskie oraz Europejska Współpraca Polityczna miały, przy zachowaniu odrębności organizacyjnej wobec siebie, razem podejmować działania mające na celu nadawanie Unii Europejskiej realnych kształtów (art. 1).

JAE powołał Radę Europejską. W Radzie Europejskiej zasiadają szefowie państw albo rządów krajów członkowskich, a także osoba przewodnicząca Komisji Wspólnot, który posiłkuje się też ministrami spraw zagranicznych oraz jednym członkiem Komisji. Spotakania Rady Europejskiej odbywają się dwa razy w ciągu roku. W taki oto sposób JAE sformalizował istniejące już jakiś czas konferencje "na szczycie" głów państw albo też rządów krajów członkowskich.

JAE w zasadniczym zakresie rozwinął ,a także dokonał pogłębienia prawa instytucjonalnego oraz materialnego Wspólnot Europejskich. W obszarze prawa instytucjonalnego nie można pominąć kwestii umocnienia pozycji Parlamentu Europejskiego (taka nazwa wprowadzona została oficjalnie przez JAE), co wyrażało się we wprowadzeniu postępowania współpracy w ramach stanowienia prawa. JAE zakładał też powołanie Sądu Pierwszej Instancji.

W obrębie prawa materialnego do zakresu działalności Wspólnot została wprowadzona "nowe polityka". Zadecydowano też o ustanowieniu "Rynku Wewnętrznego" wraz z upływem dnia 31 grudnia 1992 roku.

Decyzje odnośnie zmiany Traktatów wprowadzających Wspólnoty ( Tytuł II, artykuł 4 i 27) zostały uwzględnione w tych traktatach , czyli zostały elementem prawa pierwotnego wspólnotowego. Reszta postanowień JAE wprowadziła regulację tradycyjnych form międzynarodowego współdziałania (Europejska Wspólnota polityczna).

JAE obowiązywała ratyfikacja przez wszystkie jego strony (czyli wszystkie kraje członkowskie Wspólnot) pozostając w zgodzie z konstytucyjnymi wymogami. Wchodził on w życie w pierwszym dniu kolejnego od złożenia ostatniego dokumentu stwierdzającego ratyfikację. Tak więc stało się to w dniu 1 lipca 1987 roku.

Traktat o Unii Europejskiej

Traktat z Maastricht

Podczas obrad w Hanowerze , jakie trwały w czerwcu 1988 roku, Rada Europejska zadecydowała o tym, by przeprowadzić jak najszybsze uzupełnienie Rynku Wewnętrznego o Unię Gospodarczą i Monetarną. Ową unię planowano budować poczynając od dnia 1 lipca 1990 roku (początkowy etap). Na posiedzeniu Rady Europejskiej (czerwiec 1989 roku) , w stolicy Hiszpanii zwołano konferencję rządów krajów członkowskich, zgodnie z artykułem 236 Traktatu ustanawiającego EWG, celem zbudowania unii o charakterze gospodarczym oraz monetarnym. Z racji tego, iż na arenie europejskiej zaistniały zarazem kolejne kłopoty polityczne (w szczególności chodzi tu o kryzys jugosłowiański), na posiedzeniu Rady Europy, które odbyło się w Dublinie (czerwiec 1990 rok) zadecydowano o umocnieniu współpracy w obrębie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Aby zrealizować ten projekt miała odbyć się konferencja rządowa (także w trybie artykułu 236 Traktatu EWG) w kwestii Unii Politycznej.

Konferencje rządowe w kwestii "Unii Gospodarczej i Monetarnej", a także "Unii Politycznej" otwarto w zgodzie z postanowieniami posiedzenia Rady Europejskiej, które odbywało się w stolicy Włoch (14 i15 grudnia 1990 roku). Wypracowane w czasie obu konferencji projekty, połączono dalej na posiedzeniu Rady Europejskiej w Maastricht (w dniach 9 i 10 grudnia 1991 roku) - tworząc jeden wariant Traktatu o Unii Europejskiej, którego podpisanie nastąpiło w Maastricht ( 7 lutego 1992 roku) przez 12 państw wspólnoty.

Traktat o Unii Europejskiej nie tak łatwo wszedł w życie. Zgodnie z odpowiednim artykułem mógł być ratyfikowany przez każdą umawiającą się stronę w oparciu o wymogi konstytucyjne danego kraju Jego wejście w życie miało odbyć się w dniu 1 stycznia 1993 roku, jeśli złoży się wszystkie wymagany pakiet dokumentów ratyfikacyjnych, a kiedy to nie nastanie, to pierwszego dnia miesiąca występującego po złożeniu dokumentów ratyfikacyjnych (na ręce rządu włoskiego) przez ostatni kraj będący sygnatariuszem. Konstytucje duńska i irlandzka przewidywały w tej kwestii obowiązkowe przeprowadzenie referendum.

Referendum w Danii (w dniu 2 czerwca 1992 roku) wydało negatywną odpowiedź i w związku z tym Rada Europejska na posiedzeniu w Edynburgu (grudzień 1992 roku) przyjęła szczególne uregulowanie dla państwa duńskiego, które tyczyło się obywatelstwa Unii Europejskiej, Unii Gospodarczej i Walutowej oraz polityki bezpieczeństwa. W końcu w Republice Federalnej Niemiec oczekiwano na orzeczenie wydane przez Federalny Trybunał Konstytucyjny w sprawie zgodności Traktatu Unii z treścią Konstytucji. Traktat został w końcu ratyfikowany w dniu 1 listopada 1993 roku.

Traktat z Maastricht stanowi umowę o międzynarodowym charakterze. Tworzą ją: preambuła oraz artykuły (od A do S ) zebrane w ramach siedmiu tytułów:

- Tytuł I - postanowienia wspólne

- Tytuł II - obejmuje artykuł G, który zawiera postanowienia tyczące się zmiany Traktatu , który ustanowił Europejską Wspólnotę Gospodarczą ze względu na powołanie Wspólnoty Europejskiej. Ogół postanowień został dołączony do Traktatu o WE

- Tytuł III - postanowienia artykułu H , dokonujące zmian w Traktacie ustanawiającym Europejską Wspólnotę Węgla i Stali. Treść tych postanowień została włączona w ramy EWWiS.

- Tytuł IV - postanowienia artykułu I , które tyczą się korekt w Traktacie powołującym Europejską Wspólnotę Energii Atomowej. Owe postanowienia znalazły się w odnośnym Traktacie.

- Tytuł V - zawiera zespół postanowień artykułów J - J.11 w kwestii Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa.

- Tytuł VI - stanowią postanowienia artykułów K - K.9 , które odnoszą się do Współpracy w zakresie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych.

- Tytuł VII - dotyczy artykułów L - S, będące postanowieniami końcowymi.

Jak odczytać można z powyższego tekstu, postanowienia obejmujące Tytuły I , V, VI, VII odnoszą się do Unii Europejskiej, a dokładnie - jej zadań, struktury, filarów drugiego oraz trzeciego.

W kwestii Wspólnoty Europejskiej, kluczowe znaczenie odgrywa artykuł G. To on wprowadził pojęcie "Wspólnota Europejska" dla istniejącej do tego czasu EWG. Zapowiadaną Unię Gospodarczą i Walutową zintegrowano ze Wspólnotą Europejską. Traktat WE uzupełniają postanowienia odnośnie otrzymania obywatelstwa Unii (część druga traktatu). W części pierwszej traktatu ( Zasady ) znalazła się także zasada subsydiarności. Potem umocniono pozycję Parlamentu przez zastosowanie postępowania współdecydowania w obrębie stanowienia wtórnego prawa wspólnotowego.

Zakres materialny działalności Wspólnot rozszerzono o "nowe polityki" (z wyjątkiem polityki gospodarczej oraz monetarnej)takie jak: polityka społeczna, dotycząca oświaty, kształcenia i młodzieży, kultury, zdrowia, ochrony praw konsumenckich, sieci transeuropejskich oraz przemysłu.

Traktat Amsterdamski.

Począwszy od marca 1996 roku odbywała się konferencja międzynarodowa krajów będących członkami Unii Europejskiej. Jej cel sprowadzał się do przygotowania reformy instytucjonalnej Wspólnot Europejskich oraz Unii Europejskiej. Projekt traktatu, będący wynikiem prac na konferencji, przyjęto na posiedzeniu Rady Europejskiej, które miało miejsce w Amsterdamie (15 - 18 czerwca 1997 roku). Traktat Amsterdamski jest odnowioną wersją Traktatu o Unii Europejskiej. Ów traktat - podobnie jak wcześniejsze dokumenty tego typu- podlegał procedurom ratyfikacyjnym i został ratyfikowany w dniu 1 maja 1999 roku.

Struktura Traktatu jest nadzwyczaj skomplikowana. Składaja się na ten dokument szereg protokołów, załączników oraz deklaracji. Traktat dokonuje nowej numeracji artykułów. Fragment dotyczący samej Unii Europejskiej zamiast literowych oznaczeń artykułów, przyjął oznaczenia cyfrowe. Traktat o Wspólnocie Europejskiej liczy dzisiaj 314 artykułów (wcześniej zaś były to 248 artykuły, brakuje oznaczeń artykułów, np. artykuł 130a, 130b, 130c....130q itd.).

Założenia reformy instytucjonalnej ( będącej na poziomie planów) nie zostały całkowicie zrealizowane. Przede wszystkim nie wypracowano porozumienia w przypadku dwóch istotnych kwestii: składu Komisji, a także systemu większości kwalifikowanej w ramach Rady.

Co więc można zaliczyć do osiągnięć?

Przede wszystkim doszło do ustalenia wyraźnych reguł, na których bazowała Unia. Były to więc zasady: wolności, demokracji, poszanowania praw człowieka i podstawowych swobód oraz rządów prawa. W związku z powyższym przewidziano ewentualność zawieszenia w niektórych prawach kraju członkowskiego, który naruszał ewidentnie owe reguły. Zakres funkcjonowania filaru trzeciego Unii obejmował Umowę z Schengen. Wdrożone rezolucje, który tyczyły się "ścisłej współpracy", tak na szczeblu Wspólnoty (co zostało już wcześniej przybliżone i sprecyzowane), jak również na pułapie Unii Europejskiej, co ma niezwykle ogromne znaczenie, szczególnie w zakresie filaru trzeciego, któremu nadano nową nazwę (Współpraca Policyjna i Sądowa). W ramach filaru trzeciego w sposób znaczący powiększył się obszar jurysdykcji Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Został także rozszerzony zakres podejmowania decyzji większością kwalifikowaną w ramach filaru drugiego Unii ? Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa. Jakkolwiek w samej treści Traktu o Unii Europejskiej nie rozstrzygnięto w sposób definitywny sprawy inkorporacji Unii Zachodnioeuropejskiej do Unii Europejskiej pozostawiając tę kwestię do rozstrzygnięcia Radzie Europejskiej, to jak już wiadomo, decyzja ta została podjęta.

Poza wyżej wyszczególnionymi, wprowadzono również modyfikacje o znacznie mniejszym znaczeniu.

Cele i zasady Unii Europejskiej

Cele Unii zostały nakreślone i zawarte w artykule 2 (d. B) TEU. Zalicza się do nich:

- wspieranie i propagowanie progresu ekonomicznego oraz społecznego, osiągnięcie wysokiego stopnia zatrudnienia, osiągnięcie zbalansowanego i ciągłego postępu, a zwłaszcza za pośrednictwem wykreowanie obszaru nie posiadającego granic wewnętrznych, umocnienie spoistości i jedności ekonomicznej oraz społecznej, a także ustanowienie unii gospodarczej i monetarnej, ostatecznie z jedną walutą, podług postanowień Traktatu;

  • potwierdzenie swej tożsamości w obszarze internacjonalnym, a w szczególności za pośrednictwem urzeczywistniania wspólnej polityki zagranicznej i strefy bezpieczeństwa, wraz z programowaniem wspólnej polityki defensywnej, która mogłaby zmierzać ku wspólnej obronie.
  • umacnianie ochrony praw oraz interesów obywatelskich krajów członkowskich za pośrednictwem wdrożenia obywatelstwa Unii.
  • podtrzymanie oraz kształtowanie Unii jako pewnej przestrzeni wolnościowej, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, w której nieskrępowany przepływ osób zostaje zagwarantowany w połączeniu z odpowiednimi środkami tyczącymi się nadzoru na granicach zewnętrznych, azylu, imigracji, a także profilaktyki i zwalczania przestępczości i agresji;

- całkowite zachowanie oraz dalsze kształtowanie "acquis communautaire", przy uwzględnieniu tego, w jakim obszarze polityki i formy kooperacji wdrożone przez Traktat wymagają działań rewizjonistycznych w celu zagwarantowania wydajności działania mechanizmów i instytucji Wspólnoty.

Cele Unii mają być sukcesywnie osiągane podług warunków ustalonych w Traktacie i określonych w nich programu, z jednoczesnym uszanowaniem subsydiarności, tak jak została ona sprecyzowana w artykule 5 "Traktatu o Wspólnocie Europejskiej".

Poza zasadami powyższymi artykuł 6 TEU formuje jeszcze następne:

  • Unia szanuje prawa zasadnicze i elementarne zagwarantowane w Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności sygnowanej w Rzymie w dniu 4 listopada 1950 roku,

- Unia szanuje tożsamość narodową państw członkowskich,

- Unia gwarantuje sobie środki niezbędne do osiągnięcia wytyczonych celów i prowadzenia obranego kierunku politycznego.

Państwa członkowskie Unii

Traktat o unii Europejskiej wdrożył nieróżnorodne, lecz jednolite członkostwo Unii jako jedności (art. O, obecnie art. 51). Odmienne rezolucje Traktatów założycielskich Wspólnot, które tyczyły się przystąpienia do nich, zostały uchybione. Jest to jednoznaczne z tym, iż aktualnie państwa trzecie przystąpić mogą wyłącznie do Unii Europejskiej, nie zaś do trzech Wspólnot, jak to przebiegało w okresie wcześniejszym. Jako że Unia bazuje na trzech filarach, a zatem nie wolno partycypować wyłącznie w filarze drugim, bądź też trzecim.

Zagadnienie tyczące się sprecyzowanych okoliczności i procedury rekrutowania nowych członków omówione zostały w innym miejscu. W tej sferze chodzi wyłącznie o przekazanie informacji o tym, w jaki sposób rozszerzał się krąg Wspólnot i Unii. Kiedy jednak idzie o warunki, jakie musi spełnić kraj ubiegający się o członkostwo, wystarczy tutaj ogólnikowo dojść do stwierdzenia, iż powinno być ono państwem należącym do kontynentu europejskiego.

Jak już zostało tu wspomniane, Traktaty ustanawiające Wspólnoty zostały macierzyście zawarte przez sześć krajów: Belgię, Holandię, Luksemburg, Francję, Włochy i RFN.

W dniu 22 stycznia 1972 roku został sygnowany Traktat w kwestii przystąpienia do Wspólnot krajów następujących : Danii, Irlandii, Norwegii oraz Wielkiej Brytanii. Negatywny rezultat referendum w Norwegii wywołał to, iż państwo owo nie ratyfikowało Traktatu. Jego wdrożenie w życie miało miejsce w dniu 1 stycznia 1973 roku i wraz z tym dniem "szóstka" przekształciła się w "dziewiątkę".

W dniu 28 maja 1979 roku został sygnowany "Traktat w sprawie przystąpienia Grecji". Po wdrożeniu w życie z dniem 1 stycznia 1981 roku, państwo owo zostało dziesiątym członkiem Wspólnoty.

W dniu 12 czerwca 1985 roku zostały sygnowane "Traktaty o przystąpieniu Hiszpanii i Portugalii", które zostały wdrożone w życie w dniu 1 stycznia 1986 roku. W takim przypadku mamy już do czynienia ze "wspólnotową dwunastką".

I w końcu, w dniu 24 czerwca 1994 roku został sygnowany "Traktat o przystąpieniu do Unii Europejskiej (już podług wytycznych art. 0 Traktatu o Unii) Austrii, Norwegii, Szwecji i Finlandii". Referendum w Norwegii kolejny raz zakończyło się negatywnym wynikiem i jedynie trzy spośród wyszczególnionych krajów stały się członkami Unii wraz z dniem 1 stycznia 1995 roku. W taki sposób mamy w chwili obecnej do czynienia ze wspólnotowo unijną "piętnastką".

Wnioski o przyjęcie do Wspólnoty Europejskiej (albo wcześniej do Wspólnot) złożyły takie oto państwa: Turcja (1987), Maroko (1987), Malta (1990), Cypr (1990), Szwajcaria (1992), Węgry (1994), Polska (8 kwietnia 1994), Rumunia (1995), Słowacja (1995), Estonia (1995), Czechy (1995), Słowenia (1996), a także Litwa, Łotwa i Bułgaria.

Istne kuriozum w tej grupie tanowi rzecz jasna wniosek Maroka, które nie jest krajem europejskim i do jego przyjęcia potrzebna byłaby modyfikacja w art. 51 "Traktatu o Unii". Kiedy idzie o Turcję, to takiego problemu istotnie nie ma, bowiem kraj ten postrzegane jest jako państwo europejskie, zaś "Traktat o stowarzyszeniu Turcji ze Wspólnotami z 1963 roku" klarownie i przejrzyście przewiduje następne jej do nich przystąpienie.

W lipcu 1997 roku Komisja wskazała pięć krajów Europy środkowej, z którymi trzeba w pierwszej kolejności podjąć rozmowy w kwestii przystąpienia do Unii. A zalicza się do nich: Estonia, Polska, Czechy, Węgry oraz Słowenia. Rozmowy te podjęte będą także z Cyprem, którego wniosek napotkał we wcześniejszym okresie odmowną odpowiedź. Owe państwa zostały przyjęte w dniu 1 maja 2004 roku.

Flaga Europy

Każdy wie jak wygląda flaga europejska, jest to okrąg, który składa się z dwunastu złotych gwiazd na błękitnym tle. Znak ów został zaakceptowany w 1955 roku przez Komitet Ministrów na wniosek Zgromadzenia Parlamentarnego. W układzie owym gwiazdy są symbolem związku narodów Europy, zaś ich stała liczba - dwanaście - to symbol doskonałości i pełni. Od maja 1986 roku, flaga europejska stanowi oficjalny symbol Unii Europejskiej.

W kwestii wszelakich informacji tyczących się posługiwania się emblematem europejskim przez osoby indywidualne albo organizacje, trzeba uciekać się do Dyrekcji Prawnej Rady Europy, w Strasburgu, bądź także do Komisji Europejskiej w Brukseli.

Hymn europejski

W 1972 roku, Komitet Ministrów zaakceptował hymn europejski: Preludium "Odę do Radości" z IX Symfonii Ludwika van Beethovena, w aranżacji Herberta von Karajana. Hymn jest odgrywany na różnych uroczystościach europejskich.

Dzień Europy

W 1964 roku, Komitet Ministrów podjął decyzję, iż dzień 5 maja będzie obchodzony i świętowany jako "Dzień Europy", upamiętniający rocznicę stworzenia Rady Europy. Jego cel stanowi szersze włączenie zbiorowości społecznych do procesu integracji europejskiej.

Euro

Euro stało się obowiązującą walutą Unii Europeiskiej z dniem 1 stycznia 1999 roku, niemniej jednak Dania podjęła decyzję o nie wprowadzaniu EURO na terytorium własnego kraju. Zagraniczni przybysze mogą płacić w EURO, w państwie duńskim wyłącznie za pośrednictwem karty kredytowej, albowiem monety oraz banknoty nie były tam w powszechnym obiegu do czasu stycznia 2002 roku.