1) Kres monarchii Ludwika XVI Burbona.

a. czas panowania Ludwika XVI (lata 1774-92) były to chude lata dla francuskiej gospodarki

b. przyczyny gospodarczego kryzysu we Francji:

  • deflacja powiązana ze znacznym spadkiem produkcji
  • w wyniku zmniejszających się dochodów panowie feudalni nakładają na swoich poddanych coraz to większe podatki
  • częste klęski żywiołowe
  • ogromne wydatki ( m.in. na utrzymanie wojska, floty oraz dyplomacji, na toczenie wojny z Anglikami, na publiczne cele a także na utrzymanie królewskiego dworu), wzrastające w związku z tym długi państwa, powstaje znaczny deficyt budżetowy
  • nie przeprowadzanie gruntownych gospodarczych reform

Społeczeństwo Francji.

a. dzieliło się na 3 warstwy, dwie pierwsze z nich stanowiły 4% ludności, natomiast trzecia aż 96%

b. stanem pierwszym było duchowieństwo:

  • zróżnicowana wewnętrznie warstwa zarówno co do pochodzenia jak i majątku
  • znaczną jego część zajmuje biedny niższy kler,
  • kler wyższy tworzy kilkuset duchownych, korzystał on z dochodów aż 10% ziemi całego państwa
  • jako całość kler zachował dawną władzę feudalną oraz przywileje (tj. własne sądownictwo, ogromne majątki ziemskie, zwolnienie z płacenia stałych podatków)

c. stan drugi stanowiła szlachta:

        • przywileje:
        • ekonomiczne - czyli zwolnienie od tzw. podatku "taille"
        • sądowe - to znaczy nie podleganie żadnym niższym sądom, możliwość zwolnienia od hańbiących kar
        • honorowe - czyli prawo noszenia szpady, a także pierwszeństwo przed mieszczanami w publicznych miejscach
      • rodowa arystokracja - była to najbogatsza szlachecka warstwa, gotowa popierać ustrój absolutnej monarchii za cenę jednak nowych synekur czyli hojnie opłacanych stanowisk urzędniczych
      • szlachta prowincjonalna - dosyć zamożna, nie miała dostępu do królewskiego dworu, pierwsza ze szlacheckich warstw poparła rewolucję
      • szlachta zubożała - to ona właśnie obok najbiedniejszego chłopskiego elementu i części ubogiego kleru w przyszłości będzie stanowić podporę kontrrewolucji
      • szlachta urzędnicza - to stan, który tworzyła uszlachcona burżuazja przez kupno urzędów albo z tytułu piastowanych w rządzie stanowisk

d. stan trzeci - wchodziły tu takie grupy jak: burżuazja, chłopi, lud miejski

      • burżuazja - było to bogate mieszczaństwo; dzieliła się na: burżuazję finansową, handlową oraz przemysłową (byli tu kupcy, armatorzy, bankierzy)
      • drobnomieszczaństwo - to najliczniejsza grupa wśród burżuazji; stanowili ją właściciele warsztatów, zajazdów, sklepów
      • do elity owego stanu trzeciego oprócz burżuazji należeli przedstawiciele wolnych zawodów: lekarze, prawnicy, literaci, dziennikarze, artyści i uczeni
      • pracownicy najemni - była to najliczniejsza warstwa pośród mieszczaństwa; większość stanowili tzw. sankiuloci (czyli "ludzie bez spodni"), oni to zwiążą swój los z rewolucją francuską na śmierć i życie
      • tzw. lumpenproletariat - byli to ludzie nie mający stałego zajęcia, znajdował się tu także element przestępczy oraz prostytutki, stanowili najniższą warstwę w społeczeństwie
      • chłopi - było to 80% francuskiego społeczeństwa; ok. 1/3 z tej grupy żyła w nędzy

1. Wybuch arystokratycznej rewolty (1788 r.).

a. zwołanie oraz rozwiązanie w 1787 roku Zgromadzenia Notablów, opiniodawczego ciała złożonego z wyznaczonych przez monarchę ludzi, a mających podjąć ustalenia co do nowych podatków

b. likwidacja paryskiego parlamentu (instytucji, którą władała szlachta)

c. dochodzi do wybuchu powszechnej "rewolty arystokratycznej" przeciw królowi, bierze w niej udział szlachta oraz burżuazja

d. zakończyła się ona ustępstwami ze strony Ludwika XVI: jedynie Stany Generalne decydować mogą o wprowadzeniu nowych podatków, zaś feudalne prawa są nietykalne

e. francuska rewolucja zaczęła się pod hasłami obrony przywilejów feudalnych

2. Zwołanie Stanów Generalnych.

a. potworne długi oraz wydatki zmuszają monarchę do zwołania w 1789 r. Stanów Generalnych

b. dnia 5 maja 1989 r. zostają otwarte obrady Stanów Generalnych, w momencie kiedy stany nie zamierzają wspólnie obradować, stan trzeci siebie ogłasza Zgromadzeniem Narodowym oraz reprezentantem całego francuskiego narodu

c. pod pretekstem przeprowadzenia remontu władca zamyka salę, w której obradował stan trzeci, wówczas deputowani zebrani tam ogłaszają, iż Zgromadzenie Narodowe dotąd się nie rozejdzie dopóki nie zdoła uchwalić konstytucji (była to tzw. rewolucja adwokatów)

d. w rezultacie Zgromadzenie Narodowe przyjęło nazwę Zgromadzenia Konstytucyjnego czyli Konstytuanty

3. Wybuch rewolucji - 14 lipca 1789 roku.

a. król Ludwik XVI zaczął ściągać wojsko w okolice Wersal aby rozbić Konstytuantę

b. obawa przed użyciem wojska przez monarchę zmusiła Paryżan do szukania broni, początkowo w koszarach inwalidów, później zaś w Bastylii

c. na skutek przypadkowej strzelaniny w Bastylii zostaje ona zdobyta szturmem - jest to początek rewolucji

d. król skapitulował, powstała Gwardia Narodowa z La Fayette'm na czele (był to bohater wojny o uzyskanie niepodległości USA)

e. mieszczaństwo rozpoczyna usuwanie królewskich intendentów z ratuszów, zaś władzę przejmują deputowani Konstytuanty (tzw. "rewolucja municypalna")

f. do rewolucji przyłączają się chłopi, buntujący się przeciw szlachcie oraz klerowi (to tzw. Wielka Trwoga), przyczynia się to do ustrojowych zmian w państwie: m.in. Konstytuanta znosi przywileje podatkowe szlachty, kler zmuszony jest zrezygnować z dziesięcin, również skasowane zostały niektóre miejskie przywileje

g. wszyscy Francuzi odtąd stali się sobie równi wobec panującego prawa, zaś królestwo otrzymało zjednolicony ustrój wewnętrzny

h. także zostały zniesione feudalne powinności chłopstwa, jednak nie naruszono przy tym prawa własności tak szlachty jak i burżuazji wobec ich ziemi, nierzadko prowadziło to do wystąpień przeciw toczącej się rewolucji

i. La Fayett opracowuje Deklarację Praw Człowieka i Obywatela (znajdują się tutaj takie hasła jak: wolność osobista, wolność słowa oraz prasy, tolerancja religijna)

4. Francja jako monarchia konstytucyjna (jesień 1789 - jesień 1791).

a. kolejne ustawy Konstytuanty:

      • zlikwidowanie podziału społeczeństwa według stanów a także przyjęcie majątkowego cenzusu (wysokość podatku jaki płacono miała decydować teraz o tym czy się należało do tzw. "obywateli czynnych", którzy posiadali pełnię praw)
      • nadanie praw obywatelskich Żydom i protestantom
      • niewolnictwo Murzynów we francuskich koloniach nie zostało zniesione
      • odmówiono też politycznych praw posiadającym osobistą wolność Mulatom

b. reformy kościelne z lat 1789 i 1790, podjęte z inicjatywy samego biskupa Talleyranda:

      • sekularyzacja majątków kościelnych, księżom miały być wypłacane pensje
      • biskupi i proboszczowie mieli być wybierani
      • zniesienie zakonów, które niejako miały być sprzeczne z prawami człowieka
      • wprowadzono nakaz składania przysięgi na wierność francuskiemu państwu

c. działające kluby podczas francuskiej rewolucji:

      • jakobini (inaczej Towarzystwo Przyjaciół Konstytucji)- działał tu adwokat Maksymilian Robespierre, który domagał się powszechnych wyborów
      • kordelierzy (inaczej Towarzystwo Przyjaciół Praw Człowieka)- tu działali: Marat, Danton

d. konstytucja francuska z 3 września 1791 roku:

      • władza wykonawcza w rękach króla, który jest zarówno głową państwa jak też szefem rządu, ma również prawo weta, (wprowadzono nazwę "Król Francuzów" nie zaś król Francji)
      • władzę ustawodawczą posiada jednoizbowa Konstytuanta od 1791 roku nazywana Zgromadzeniem Prawodawczym albo Legislatywą;

5. Rządy sprawowane przez żyrondystów.

a. przeważają w parlamencie liberałowie, tzw. felianci, są oni przeciwni dalszym rewolucyjnym krokom

b. radykalną mniejszością są jakobini oraz kordylierzy, zasiadający na lewicy; pojawia się też obok nich trzecia grupa parlamentarzystów, zamierzająca walczyć o demokratyczniejsze stosunki w ówczesnym państwie czyli żyrondyści

c. przywódcą ich był Brissot; dążyli oni do wypowiedzenia Austrii wojny (miało to umocnić rewolucję, zmusić chwiejnych posłów do wypowiedzenia się albo za nią albo też przeciw niej, eksportować rewolucję do innych europejskich krajów)

d. Ludwik XVI zdymisjonował rząd i powołał nowy, który składał się z jakobinów oraz żyrondystów

e. 1792 roku- zaczyna się konflikt zbrojny z Austrią, wkrótce później z Prusami; kompletnie do wojny nie przygotowana francuska armia, którą dowodził Dumouriez ponosiła same klęski

6. Zniesienie monarchii oraz rządy jakobinów.

a. król został uwięziony przez Legislatywę w zamku Temple

b. we wrześniu miały miejsce wybory do ciała ustawodawczego jakim był Konwent Narodowy; na lewicy jego znajdowali się jakobini oraz kordylierzy, zaś żyrondyści na prawicy, natomiast centrum wyraźnie skłaniało się ku żyrondystom, co umożliwiało im kierowanie sprawami kraju

c. dnia 22 wrześnie 1792 roku Francja zostaje ogłoszona republiką

d. w styczniu 1793 roku zostaje ścięty król

e. stracenie Ludwika XVI spowodowało powstanie tzw. I antyfrancuskiej koalicji (Wielka Brytania, Prusy, Austria, Hiszpania, Holandia, Rosja, państwa niemieckie i włoskie)

f. Konwent wprowadził nowy wojskowy pobór, z tego powodu wybuchło w Wandei powstanie chłopów, zostało ono krwawo stłumione przez francuskie wojska (zginęło ok. 200 tysięcy ludzi)

g. to wydarzenie spowodowało, że 22 deputowanych z żyrondy wykluczonych zostało z parlamentu, następnie zaś władzę objęli jakobini

h. żyrondyści na czele z Brissotem skazani zostali na ścięcie

i. wiosną roku 1793 (w kwietniu) powstał drugi, oprócz Komitetu Bezpieczeństwa Powszechnego (czyli organu policyjnego) organ wykonawczej władzy czyli Komitet Ocalenia Publicznego

j. Robespierre wszedł do KOP, rozpoczął się okres stosowania bezwzględnego terroru, podjęto z Kościołem zdecydowaną walka, wprowadzono zmieniony kalendarz, zaczęto szukać wrogów nawet we własnym gronie - ścięcie Dantona

k. stworzona armia odnosi spore sukcesy na wojennym froncie i zmusza nieprzyjaciela do wycofania się za Ren

l. następuje przewrót 9 thermidora (1794 r.) - aresztowany zostaje Robespierre, tym samym obalona zostaje dyktatura jakobinów; przywódcami antyjakobińskiej opozycji byli Fouche i Barras.

8) Rządy tzw. Dyrektoriatu oraz zwycięstwa z antyfrancuską koalicją.

a. we wrześniu 1795 roku uchwalona zostaje nowa konstytucja, była to tak zwana konstytucja Roku III

b. władzę wykonawczą posiada pięcioosobowy Dyrektoriat, który wybierany był na pięć lat

c. władzę ustawodawczą miał w swoich rękach parlament dwuizbowy, który składał się z: Rady Pięciuset oraz Rady Starszych (obowiązywał cenzus majątkowy podczas wyborów)

d. nad koalicją zwycięstwa odnoszą wojska, którymi dowodzili Jourdana i Moreau

e. generałowi Napoleonowi Bonaparte udało się opanować Mediolan oraz północnowłoskie ziemie Habsburgów, jak również Niceę i Sabaudię

f. Dyrektoriat kierował się w zagranicznej polityce koncepcją żyrondy, pragnęła ona otoczyć Francję przez "wieniec siostrzanych republik"

g. dnia 17 października 1797 roku podpisany został pokojowy traktat z Austrią w Campo Formio

h. ustalenia traktatu z Austrią:

  • Lombardię wymieniono na Wenecję
  • niepodległą Genuę przekształcono w podporządkowaną Francji Republikę Liguryjską
  • wcześniej utworzone republiki Cyspadańską i Lombardzką połączono w Republikę Cysalpińską
  • Francja zachowała terytoria Belgii oraz rozciągnęła swoje polityczne wpływy w Holandii
  • Austria wyraziła zgodę na późniejszą aneksję Nadrenii dokonaną przez Francję

i. zawarty pokój ukazał, że republika porzuciła już ideały rewolucji pod wpływem interesów imperialnych

9) Zakończenie rewolucji.

a. gen. Bonaparte podjął plany zagarnięcia Egiptu, a po umocnieniu się na terenach Bliskiego Wschodu także zagrożenia Anglikom w Indiach

b. w roku 1798 Napoleon podjął wyprawę na Egipt; zwyciężył podczas bitwy pod Piramidami, jednak na morzu francuska flota odniosła klęskę w rozprawie z angielską flotą, którą dowodził admirał Nelson (bitwa pod Abukirem)

c. powstaje ostatecznie uformowana druga koalicja: Turcja, Anglia, Austria, Królestwo Neapolu i Rosja

d. w kraju spiskowcy podejmują plany obalenia Dyrektoriatu

e. Sieyes oraz Talleyrand twierdzą, że wobec zaistniałej sytuacji państwa najwłaściwszym ratunkiem może być oparcie się władzy na francuskiej armii

f. Bonaparte chcąc wykorzystać szansę porzuca swoje wojska w Egipcie

g. dochodzi do zamachu stanu 18 brumaire'a roku III (czyli 9 listopada 1799 r.) - przy poparciu brata Lucjana, Napoleonowi udało się sterroryzować obydwie izby parlamentu oraz zmusić do przekazania władzy w ojczyźnie trzem konsulom, tym samym rozpoczęła się dyktatura wojskowa Bonapartego (jest to koniec rewolucji)

10) Znaczenie francuskiej rewolucji.

a. zlikwidowano ustrój feudalny (zniesiono stany oraz stanowe przywileje)

b. chłopi przejęli na własność ziemię

c. władzę objęła burżuazja, która zapoczątkowała wielkie społeczno-gospodarcze przemiany

d. utworzono społeczeństwo obywatelskie

e. wprowadzono Deklarację Praw Człowieka

11) Francja w okresie od konsulatu do cesarstwa.

a. po przeprowadzeniu zamachu stanu powstał konsulat - składał się z 3 konsulów, pierwszy konsul (został nim Napoleon) miał swój urząd sprawować przez okres 10 lat

b. I konsul również otrzymał niekontrolowane niczym zwierzchnictwo nad wykonawczą władzą oraz wyłączność na inicjatywę ustawodawczą

c. władza ustawodawcza podzielona została pomiędzy trzy instytucje: Radę Stanu, Trybunat oraz Ciało Prawodawcze w taki sposób, aby żadna z nich nie mogła samodzielnie działać

d. początkowe reformy wprowadzone przez Napoleona:

  • pewne zbliżenie z Kościołem oraz zawarcie w 1801 roku konkordatu
  • pogodzenie się z arystokracją przez uchwalenie amnestii
  • uspokojenie burżuazji przez przyznanie jej gwarancji nietykalności zagrabionych podczas rewolucji majątków
  • centralizacja państwa i wprowadzenie policyjnego systemu
  • utworzenie hierarchicznego systemu administracji: na czele wprowadzonych departamentów stali prefekci, na czele okręgów podprefekci, zaś na czele gmin merowie

e. w 1802 roku urząd I konsula stał się dożywotni, oraz miał prawo wyznaczenia następcy

f. Napoleon koronuje się na cesarza Francuzów (w 1804 r.)- odtąd Francja jest cesarstwem

12) Legiony Polskie we Włoszech oraz Holandii.

a. powstały w styczniu 1797 roku we Włoszech z inicjatywy Agencji, emigracyjnej organizacji którą kierował między innymi Wybicki

b. uczestniczyły w walkach z Austriakami we Włoszech

c. I Legia dowodzona przez Kniaziewicza zwyciężyła w bitwie pod Civita Castellana

d. pod Magnano i Mantuą Legiony odnoszą klęskę

e. podczas bitwy pod Hohenlinden w roku 1800 znaczący wkład miała Legia Naddunajska (dowodzona przez gen. Kniaziewicza)

f. po zawarciu z Austrią pokoju w Lunevielle (1801 r.) Legiony opuściło wielu legionistów, część pozostała na włoskiej służbie, a część została wysłana do tłumienia powstania Murzynów na Haiti

13. Militarna ekspansja Francji.

a. po zwycięskich bitwach rozegranych z Autrią pod Marengo oraz Hohenlinden (1800 r.) otwarła się droga dla bardzo korzystnego pokoju dla Francji w Luneville (1801 r.), zgodnie z którym powiększona została Republika Cysalpińska

b. Napoleon nazwę owej Republiki zmienił na Republikę Włoską a siebie mianował królem Włoch

c. cesarz Franciszek II przekazał Francji tereny położone na lewym brzegu rzeki Ren

d. w 1802 r. w Amiens zostaje podpisany pokój z Anglią

e. powody wybuchu kolejnej wojny z Anglią:

  • konflikt kolonialny
  • konflikt handlowy
  • potępianie przez Wielką Brytanię rewolucji

f. wojna ta wybucha w roku 1803

g. III koalicja powstaje w 1805 r. - Anglia, Rosja, Królestwo Neapolu, Austria, Prusy i Szwecja przeciwko Francji oraz Hiszpanii

h. w 1805 r.- u przylądka Trafalgar angielska flota zwyciężyła flotę francuską (zginął wówczas zwycięski admirał - Nelson)

i. 1805 -na Morawach pod Austerlitz Napoleon pokonał rosyjsko-austriackie wojska

j. podpisano pokój z Austrią w Bratysławie, Austria utraciła Wenecję oraz część Istrii i Dalmację

k. utworzony został Związek Reński - było to militarne przymierze 14 niemieckich państw z Francją

l. w 1806 r. wojska Fryderyka Wilhelma III (Prusy wspólnie z Anglią tworzyły IV koalicję) opanowały pozostającą w przymierzu z Francją Saksonię, Fryderyk Wilhelm III domagał się wycofania francuskich wojsk za Ren, doszło do wybuchu wojny z Prusami

m.1806 r.- Napoleon pokonał pruskie wojsko pod Jeną i Auerstadt

n. 1807 r.- pod Frylandem Francuzi pobili Rosjan -działania zbrojne się zakończyły

o. 1807 r.- Napoleon spotkał się z carem Aleksandrem I w Tylży, podpisano tam traktaty pokojowe

14. Napoleon w stosunku do sprawy polskiej.

a. tzw. "plan puławski" - był to program Adama Czartoryskiego, według którego Polska miała się odrodzić przy pomocy Rosji

b. Napoleon zgodził się na utworzenie tymczasowego polskiego rządu: Komisji Rządzącej na czele ze Stanisławem Małachowskim

c. książę Józef Poniatowski na czele 30 tysięcznej polskiej armii

d. w myśl postanowień traktatu w Tylży (z lipca 1807 r.) z ziem drugiego i trzeciego zaboru pruskiego (z wyjątkiem Gdańska, który stał się Wolnym Miastem oraz białostockiego okręgu, który został przyłączony do Rosji) utworzone zostało Księstwo Warszawskie

e. w Dreźnie w 1807 roku Napoleon nadał konstytucję Księstwu

f. Księstwo Warszawskie było połączone z Saksonią unią personalną

g. większość władzy wykonawczej a także inicjatywę ustawodawczą posiadał w swych rękach dziedziczny król, był nim Fryderyk August pochodzący z dynastii Wettynów

h. władzę wykonawczą sprawowały także Rada Stanu oraz Rada Ministrów

i. władza ustawodawcza należała do dwuizbowego Sejmu, który składał się z Senatu i Izby Poselskiej

j. wprowadzono cenzus majątkowy podczas wyborów

k. wprowadzony został Kodeks Napoleona, który nadawał chłopom osobistą wolność, ale równocześnie pozostawiał ziemię własnością ziemian

l. Księstwo Warszawskie nie było suwerenne, objawiało się to brakiem ministerstwa spraw zagranicznych a także aparatu dyplomatycznego, natomiast wielką role odgrywał francuski rezydent w Warszawie, jak również militarny sojusz z Francją, który dawał do dyspozycji Napoleonowi 45 tysięczną armię

15. Antynapoleońska opozycja.

a. po rozegranej pod Trafalgarem bitwie Napoleon wydał dekret w Berlinie (1806 r.) dotyczący blokady kontynentalnej - był to zakaz handlu z Anglią, jaki obowiązywał wszystkie państwa pozostające w przymierzu z Francją

b. Napoleon zamierzał opanować półwysep Iberyjski

c. w 1808 r.- usunięty został Ferdynand VII król Hiszpanii, na jego miejscu posadzono Józefa Bonaparte

d. wybuchło antyfrancuskie powstanie, wywołały go masowe rabunki oraz profanacja miejsc kultu; wygnano Józefa Bonaparte z Madrytu

e. w listopadzie 1808 roku- szwoleżerowie francuskiej Gwardii zdobyli wąwóz Somosierra, umożliwiło to powrót Francuzów do Madrytu;

f. w 1809 r. powstaje V koalicja - Anglia, Austria, Hiszpania i Portugalia

g. austriackie wojska zaatakowały Księstwo Warszawskie w roku 1809

h. miała miejsce bitwa pod Raszynem - jednak nie została rozstrzygnięta (dowódca był wówczas ks. Józef Poniatowski)

i. Warszawa poddała się praktycznie bez walki, równocześnie polskie wojska zaatakowały Galicję

j. Napoleon odniósł zwycięstwo pod Wagram, czym zmusił Austriaków do podpisania w 1809 roku, w Schönnbrunn pokoju - odtąd Austria przestała być mocarstwem

16. Wojna z Rosją.

a. w 1811 r.- Rosja oficjalnie zniosła blokadę kontynentalną Anglii

b. dnia 24 czerwca 1812 r.- napoleońskie wojska wkroczyły do Rosji, rosyjskie wojska pod dowództwem gen. Kutuzowa, nie podejmując walki cofały się cały czas w głąb swego kraju

c. pod wsią Borodino rozegrała się nierozstrzygnięta bitwa

d. we wrześniu 1812 r. - wojska napoleońskie zajęły Moskwę

e. zimą 1812/1813 - napoleońska wielka armia poniosła ogromną klęskę w Rosji

17. Bitwa narodów pod Lipskiem oraz abdykacja Napoleona.

a. w dniach 16-19 października 1813 r.- pod Lipskiem doszło do bitwy narodów, Napoleon odniósł druzgocącą klęskę (zginął wówczas ks. Poniatowski)

b. w roku 1814 - wojna przeniosła się na teren Francji -Paryż skapitulował

c. Talleyrand będący sojusznikiem Rosji, radził carowi aby usunąć z francuskiego tronu Napoleona a restaurować rządy Burbonów

d. Wobec zaistniałej sytuacji Napoleon abdykuje

18. I pokój paryski w 1814 roku.

a. Francja zachowała tereny takie same jak wchodziły w skład jej terytorium w 1792 roku

b. królem Francji został Ludwik XVIII Burbon

c. Holandia otrzymała Belgię

d. Napoleon zesłany został na wyspę Elbę, zachował dożywotni tytuł cesarza, posiadał przyboczną gwardię oraz 2 mln franków pensji na rok

19. Ostateczny koniec Napoleona.

a. Ludwik XVIII nadał Francji konstytucję, była to tzw. Karta

b. Napoleon powrócił do Francji a następnie zorganizował armię (tzw. 100 dni Napoleona)

c. zaatakował angielskie i pruskie wojska, które stacjonowały w Belgii

d. poniósł straszliwą klęskę w bitwie z Anglikami po Watreloo (18 Vi 1815 r.) i został jeńcem wojennym, zesłano go na Wyspę Św. Heleny