Narastanie sprzeczności pomiędzy mocarstwami światowymi na przełomie wieków XIX i XX.

Rozwój fabrycznego przemysłu powodował wzrastanie zapotrzebowania tak na surowce jak i na nowe rynki zbytu. Najbardziej uprzemysłowione państwa zwróciły swą uwagę na Afrykę oraz Azję, gdzie to dopatrzyły się jakoby "terenów niczyich" a następnie zaczęły kolonizować te obszary. Największą kolonialną potęgą stała się wówczas Anglia. Posiadała ona na terytorium Afryki: Republikę Południową Afryki, brytyjską Afrykę Wschodnią, Przylądek Dobrej Nadziei oraz Nigerię, zaś po zakupieniu akcji Kanału Sueskiego również zaczęła rozszerzać swe wpływy na terenie Egiptu. W Azji natomiast największą z posiadłości brytyjskich były Indie a także Birma i Półwysep Malajski. Również do brytyjskich posiadłości należała Australia oraz liczne wyspy położone na Oceanie Spokojnym.

Francja zaś posiadała na terenie Afryki kompleks kolonii, które tworzyły tzw. Francuską Afrykę Zachodnią oraz Francuską Afrykę Równikową, miała też Madagaskar, a w Azji Półwysep Indochiński. Pozostałe państwa posiadały dużo mniejsze kolonialne posiadłości. I tak Belgia miała Kongo, Włochy Libię, Portugalia Angolę oraz Mozambik, Holandia Indonezję.

Z końcem XIX wieku ekspansję kolonialną również zaczęła Rosja, która zajęła tereny położone ku Morzu Czarnemu a także azjatyckie obszary leżące na wschód od Morza Kaspijskiego.

Z przełomem wieków XIX i XX pojawiły się kolejne, nowe ekonomiczne potęgi jak: Niemcy, USA oraz Japonia. Te państwa przeszły pewne przeobrażenia wewnętrzne i bardzo szybkim krokiem doganiały stare gospodarcze potęgi.

Niemcy, które w roku 1871 dokonały zjednoczenia, a podczas wojny z Francją przejęły tereny uprzemysłowione jak Alzacja i Lotaryngia, oraz od Francji otrzymały znaczne wojenne odszkodowanie dogoniły Anglię w dziedzinie produkcji przemysłowej, a następnie szybko brakować im zaczęło surowców oraz rynku zbytu. Niemcy wprawdzie posiadały kolonie na obszarze Afryki: Niemiecka Afryka Południowo-zachodnia, Niemiecka Afryka Wschodnia, Kamerun oraz Togo, jednak domagały się przeprowadzenia nowego podziału ówczesnego świata, aby poszerzyć swe posiadłości.

Stany Zjednoczone Ameryki (USA), które zostały utworzone jako państwo niepodległe w drugiej połowie wieku XVIII koncentrowały się początkowo jedynie na podboju amerykańskiego kontynentu głosząc hasła izolacjonizmu, to znaczy nie wtrącania się w europejskie sprawy. Na skutek zakupu albo wojen zostało ukształtowane państwo o teraźniejszym kształcie terytorialnym. Amerykański rząd zakupił Florydę, Luizjanę, Alaskę, zaś po wojnie toczonej z Meksykiem zostały przyłączone nowe stany: Nowy Meksyk, Karolina, Utah. USA w wieku XIX zaczęły się interesować sąsiednim kontynentem, na jakim swe kolonie posiadały europejskie państwa. Władze USA popierały wszelakie niepodległościowe ruchy, które rodziły się w Ameryce Południowej oraz sprzeciwiały się ostro interwencji zbrojnej państw tzw. Świętego Przymierza głosząc słynne hasło: "Ameryka tylko dla Amerykanów". Stany Zjednoczone pod koniec wieku XIX zaczęły się interesować również wschodnimi wybrzeżami Azji. Udało im się opanować Hawaje, zaś po wojnie zwycięskiej z Hiszpanią wręcz ją zmusiły do odsprzedania Filipin. Stany Zjednoczone uważały, iż będą to wypadowe bazy dla penetracji azjatyckiego kontynentu. Ponieważ już nie było "terenów niczyich", europejskie państwa przygotowywały się do podbicia Chin. Stany Zjednoczone wyszły z propozycją prowadzenie na terenie Chin tzw. polityki drzwi otwartych, co oznaczać miało, że każde państwo będzie mogło tutaj prowadzić własne interesy. Na początku USA były jedynie gospodarczą potęgą, nie zaś militarną. Ale posiadanie terenów położonych na Pacyfiku oraz Atlantyku wymusiło na nich zbudowania bardzo silnej floty. Utrzymywanie dwóch flot było dosyć uciążliwe oraz kosztowne. Dlatego też amerykański rząd odkupił od Francji akcje budowania Kanału Pomorskiego, jaki to połączył obydwa oceany, zaś USA z czasem stały się również militarną potęgą i miały wielkie wpływy na terytorium innych państw, ponieważ w następstwie uzależnienia ekonomicznego postępowało również uzależnienie polityczne.

Zainteresowanie europejskich państw oraz USA również budziła Japonia, która to miała zostać kolonią. Zmuszono ją do otwarcia swych portów dla towarów obcego pochodzenia, jednak Japończycy potrafili doskonale wykorzystać ów fakt, aby wiele się nauczyć od najeźdźców a także trochę się zeuropeizować. Wkrótce w Japonii przeprowadzono wiele reform wojskowych, administracyjnych, kulturalnych. Dokonano scentralizowania władzy przekazując ją w całości cesarzowi. Na skutek takowych przeobrażeń stała się Japonia szybko silnym oraz dobrze ekonomicznie rozwiniętym państwem a także zaczęła dla siebie szukać kolonii na azjatyckim kontynencie, gdzie to popadła w znaczny konflikt z Rosją. Ta ostatnia wówczas budowała transsyberyjską kolej, zaś wielu bogatych rosyjskich obywateli zainwestowało swe kapitały na terytorium Mandżurii oraz Korei, które były obiektem zainteresowania Japonii. Dlatego doszło do zbrojnego konfliktu, w którym Rosja straciła Port Artur, pewną część Sachalinu, pół Mandżurii a także wpływy w Korei. Wojna ta ostatecznie obaliła mit mówiący o rosyjskiej potędze.

Sprzeczność w interesach pojawiła się także na Bałkanach. W 70-tych latach Bośnia, Hercegowina, Serbia oraz Bułgaria wystąpiły przeciw Turcji, chcąc się wyzwolić spod jej zwierzchności. Państwa te zyskały sobie poparcie w Rosji, która to miała nadzieje zdobyć czarnomorskie cieśniny a także rozszerzyć swe wpływy na terenie Bałkanów. Taki sam cel posiadały Austro-Węgry, jakie pragnęły sobie podporządkować wyzwalające się z tureckiego panowania narody. Pokój zawarty w San Stefano umocnił pozycję Rosji, jednak Austro-Węgry bardzo ostro zareagowały na to, również zadowolone nie były z takowego obrotu rzeczy inne państwa, szczególnie Francja oraz Anglia. Wobec tego przeprowadzono rewizję pokojowego traktatu oraz sporządzono tak zwany traktat berliński, jaki zmuszał Rosję aby wycofała swoje wojska z Bułgarii. Wówczas Macedonia powróciła pod tureckie panowanie, zaś Bośnia i Hercegowina odtąd pozostawały pod austriackim panowaniem.

Do kolonialnych konfliktów również dochodziło pomiędzy starymi potęgami. Francja była nie zadowolona z faktu, że rosną brytyjskie wpływy w Egipcie a w roku 1898 pomiędzy obydwoma państwami doszło do konfliktu o Faszodę położoną nad Górnym Nilem.

Natomiast między Anglią i Rosją istniał poważny spór o Persję oraz Afganistan. W roku 1879 Austro-Węgry, Niemcy a także Włochy podpisały porozumienie zwane Trójprzymierzem, które skierowane było przeciw Rosji. Faktem tym poczuły się również zagrożone Francja i Anglia. Wobec tego Rosja oraz Francja w roku 1892 zawarły obronny sojusz, do jakiego w roku 1904 dołączyła Anglia mimo zatargu z tymi państwami. W taki sposób zostało utworzone Trójporozumienie zwane też Ententą.

Najbardziej newralgicznym terenem nadal pozostawały Bałkany. W roku 1911 wykorzystując osłabienie Turcji, która prowadziła wojnę o Trypolis z Włochami, Grecja, Serbia, Bułgaria oraz Czarnogóra zawiązały nową koalicję a następnie wystąpiły przeciw Turcji, aby wyzwolić spod tureckiego panowania resztę europejskiego kontynentu. Wkrótce jednak zwycięskie państwa popadły w duży konflikt pomiędzy sobą, gdyż nie potrafiły podzielić się opanowanymi terenami. Więc w roku 1913 wybuchła druga wojna bałkańska, w jakiej przeciw Bułgarii wystąpiły wcześniejsi jej sojusznicy a także Rumunia oraz Turcja. Serbowie ponadto zaczęli głosić powszechnie ideę zjednoczenia Słowian, którzy zamieszkiwali Bałkany, co sprzecznym było z interesami Austro-Węgier, w których państwie wówczas żyło około 7 mln. Słoweńców, Serbów i Chorwatów. Rosja popierała Serbię, Niemcy natomiast naciskały na wiedeński rząd, aby przyjął zdecydowaną postawę w stosunku do Serbii.

Zarzewiem istniejącego konfliktu również było Maroko, do którego Francuzi wprowadzić chcieli swe wojska, jednak na co nie chcieli się zgodzić Niemcy, gdyż w Maroku było wiele banków niemieckich oraz zakładów przemysłowych. Ów konflikt udało się w końcu zażegnać, jednak w kilka lat potem, gdy na terenie Maroka wybuchło powstanie, Francja wprowadziła tam swe wojska, Niemcy zareagowały na to wysłaniem swego wojennego okrętu do portu w Agadirze. Miał to być znak, iż nie będą przyglądać się bezczynnie zajmowaniu Maroka przez Francję. Anglia opowiedziała się po stronie Francji a następnie udało się im przekonać Niemców aby zrezygnowali z Maroka, które odtąd stało się francuskim protektoratem. W ramach udzielonej rekompensaty Niemcy mogły rozszerzyć swe kolonie na terenie Kamerunu.

Przełom wieku XIX oraz XX był okresem coraz bardziej narastającej rywalizacji tak o źródła surowców jak i o rynki zbytu pomiędzy starymi ekonomicznymi potęgami, które wcześniej zdołały już ugruntować swą pozycję, i nowymi, rozwijającymi się dynamicznie państwami, dla jakich zabrakło już terenów do kolonizowania i zmuszone były zdobywać je przez zbrojną walkę. Dlatego również w różnorodnych miejscach ciągle dochodziło do nieustannych konfliktów interesów oraz lokalnych wojennych działań.

Sytuacja coraz bardziej stawała się napięta co groziło wybuchem konfliktu na dużo większą skalę. Więc gdy dnia 28.06.1914 roku nacjonalista serbski dokonał zamachu, w jakim śmierć poniósł arcyksiążę Franciszek Ferdynand, następca tronu w Austro-Węgrzech obawiano się, iż może to stać się bezpośrednią przyczyną doprowadzenia do wybuchu wojny. Wiedeński rząd zażądał zgody od Serbii, aby śledztwo dotyczące zamachu prowadziła komisja austriacka, co byłoby wówczas pogwałceniem suwerenności Serbii. Państwo serbskie mająca poparcie carskiej Rosji odrzuciła ultimatum i dnia 28.07.1914 roku Austro-Węgry wypowiedziały Serbii wojnę. Rosja w wyniku prośby Serbii wszczęła mobilizację oraz odrzuciła niemieckie ultimatum, aby jej zaprzestać. Na skutek tego dnia 1 sierpnia Niemcy wypowiedziały Rosji wojnę oraz Francji-jej sojuszniczce. Anglia 4 sierpnia wypowiedziała wojnę Niemcom, zaś 6 sierpnia Austro-Węgry Rosji. W powyższy sposób w przeciągu kilku dni konflikt lokalny serbsko-austriacki został przekształcony w wojnę o europejskim zasięgu, a potem światowym.