1. ŚRODOWISKO GEOGRAFICZNE

Wieka Brytania zajmuje stosunkowo niewielki obszar, charakteryzujący się znacznym zróżnicowaniem pod względem krajobrazu i geologii. Krajobraz jest lekko pofałdowany na obszarze południowego i środkowego terytorium Anglii, kontrastując z surowym i górzystym krajobrazem północnej części Anglii, Szkocji, Walii oraz Irlandii Północnej.

  • Ukształtowanie powierzchni

Szkocja i zlokalizowane na jej wybrzeżu wyspy - Hebrydy, Orkady i Szetlandy - są najbardziej w kierunku północnym wysuniętym obszarem Wielkiej Brytanii. Na obszarze Szkocji możemy wydzielić 3 wielkie krainy: Góry Kaledońskie z północy, obszar nizin w części środkowej i Wyżynę Południowoszkocką z południa. Najwyższy szczyt Szkocji, a jednocześnie całej Wielkiej Brytanii to Ben Nevis, położony w paśmie gór Cairngorm, wznosząc się na wysokość 1344 m n.p.m. Wzgórza Cheviot jest to naturalna granica oddzielająca Szkocję i Anglię. Dalej w kierunku południowym góruje łańcuch Gór Pennińskich, biegnąc jako pasmo równoległe do linii wybrzeża przez środkową część Anglii. Na północno - zachodnim terytorium Anglii wznoszą się góry Cumbrian oraz rozciąga się malownicze pojezierze Lake District. Na północno - wschodnim terenie Anglii, w hrabstwie North Yorkshire, występuje obszar torfowisk porośniętych wrzosem. Na południu od pasma Gór Pennińskich rozciąga się falista wyżyna środkowej Anglii, z równinami we wschodniej części terytorium. Najdłuższą rzeką Wielkiej Brytanii jest Tamiza, posiadając swój obszar źródliskowy u podnóża wzgórz Cotswold, przepływając na dalszym odcinku przez centrum Londynu i uchodząc w otchłań wód Morza Północnego.

Z zachodu Anglia graniczy z Walią, którą od północy oblewana jest przez wody Morza Irlandzkiego, a od zachodu - przez wody Kanału Świętego Jerzego, a od południowej strony zaś - przez wody Kanału Bristolskiego. Środkowa część Walii zdominowana jest przez wznoszące się Góry Kambryjskie. Posiada tu swój obszar źródliskowy druga, co do długości rzeka Wielkiej Brytanii, Severn, uchodząc w końcowym odcinku do wód Kanału Bristolskiego.

Morze Irlandzkie jest obszarem granicznym i oddzielającym wyspy: Wielką Brytanię i Irlandię. 5/6 terytorium wyspy Irlandii zajmowane jest przez Republikę Irlandii, natomiast pozostała część, na północny -wschód, przez brytyjską prowincję - Irlandię Północną. Przemieszczając się na północ od Belfastu - miasta będącego stolicą prowincji - natrafiamy na góry Antrim, zbudowanych ze skał kredowo- bazaltowych. Ich stoki są bardzo strome i stanowią przedłużenie południowo - zachodnich wybrzeży Szkocji.

  • Klimat

Mimo że Wielka Brytania położona jest w wysokich szerokościach geograficznych, klimat tam panujący należy do klimatów stosunkowo łagodnych. Jest to obszar, na którym dochodzi do zetknięcia się ciepłego i suchego powietrza, napływającego z południa, niesionego z Prądem Północnoatlantyckim, z zimnymi i wilgotnymi masami powietrza znad Islandii i północnych obszarów arktycznych. Są to dogodne warunki do powstawania silnych wiatrów i obfitych opadów deszczu.

Można zauważyć zjawisko regionalnego zróżnicowania klimatu. W górach na zachodnim terytorium Szkocji często spotykanym zjawiskiem są intensywne opady śniegu. Irlandia Północna leży pod panowaniem klimatu wilgotnego, z niewielką tylko sumą opadów zwłaszcza śniegu w zimowej porze roku. Klimat Walii charakteryzuje chłodne lata i łagodne zimy, ze znacznymi sumami opadów na terenach wyżynnych. Na południowym terytorium Anglii notowanymi są często najwyższe temperatury powietrza w letniej porze roku przy jednoczesnych największych amplitudach temperaturach powietrza w cyklu rocznym; zimą występują tu niskie temperatury i długotrwałe przymrozki.

  • Roślinność i zwierzęta

Około 5000 lat temu większa część Wielkiej Brytanii pokryta była gęstymi lasami liściastymi. Do dziś zachowaniu uległy niewielkie obszary takich kompleksów lasu a charakterystyczną cecha jest dominacja innych zbiorowisk roślinnych. W Szkocji, Irlandii Północnej i na wyżynach północnej Anglii i Walii charakterystycznym zjawiskiem są fioletowe i purpurowe wrzosowiska. Ogromna liczba obszarów dolinnych i terenów leśnych uległa przekształceniu w użytki rolne, powszechnie spotykane są tu plantacje drzew o przeznaczeniu handlowym. Dużych rozmiarów gatunki ssaków, m.in. wilka, uległy wybiciu w wyniku tradycyjnych polowań i nagonek lub uległy wyginięciu z powodu zdewastowania ich naturalnego środowiska życia i bytowania. Największy zachowany ssak to jeleń, mieszkający w górach Szkocji. Wśród mniejszych gatunków często spotykanymi okazami są lisy, borsuki, wydry i gronostaje. Świat ptaków reprezentuje rozliczna ilość gatunków, rzeki zaś są przepełnione rybami, oferując dogodne dla wędkarzy łowiska rzeczne.

  1. SPOŁECZEŃSTWO

Wielka Brytania były państwem, gdzie zrodziła się współczesna demokracja parlamentarna i swój początek miała pierwsza rewolucja przemysłowa. Tu też językiem narodowym jest jeden z najczęściej używanych języków na świecie, język angielski. Jest to język narodowy, którym posługuje się w sumie 350 milionów ludzi na Ziemi, a dalszy miliard używa go jako drugi język urzędowy.

  • Ustrój

Wielka Brytania to monarchia, podstawa rządów to demokracja parlamentarna, która nie ma podstaw w napisanej konstytucji. Prawo opiera się na statutach parlamentarnych, ich interpretacja zajmują się sądy oraz ( z wyjątkiem Szkocji) prawo powszechne. Parlament złożony jest 2 izb: z Izby Gmin i Izby Lordów. Członków pierwszej wybiera społeczeństwo na drodze wyborów powszechnych, a z kolei drugiej - fotel w tej izbie jest dziedziczony lub nadawany poprzez mianowanie. Zgłoszenie weta wyborczego przez króla nie zostało wykorzystane od XVIII w.

Na poziomach lokalnych hrabstw okręgi mają swe własne, autonomiczne, wybierane w wolnych wyborach powszechnych lokalnie rady. Krainy Szkocja i Walia, w których ciągle obserwuje się tendencję wzrostową własnego poczucia tożsamości narodowej posiadają własną administrację, która podlega bezpośrednio parlamentowi. Szkocja posiada również swój własny, autonomiczny system karno - prawny. Od 1972 roku terytorium Irlandii Północnej jest pod panowaniem bezpośrednio władz w Londynie, do czego dołożyła się eskalacja przemocy z podtekstem religijnym.

  • Ludność

Obywatele Anglii, Irlandii, Szkocji i Walii w przeciągu wieków ulegli wymieszaniu, przy czym większością nadal są Anglicy. Język angielski jest to dla wszystkich języki urzędowy, ale w niektórych regionach północnego terytorium Szkocji zwłaszcza na terenach górzystych ludzie nadal rozmawiają w języku etnicznych kultur. W Walii posługują się językiem walijskim zwłaszcza, że zarządzono wprowadzenie go do szkół i innych placówek oświatowych. Od 1945 nastąpił okres wzmożonej imigracji z państw podlegających brytyjskiej Wspólnocie Narodów zwłaszcza z terenów Indii Zachodnich ( z terytorium Morza Karaibskiego), Indii i Pakistanu, wywołała powstanie wielonarodowej i wielokulturowej społeczności. Chrześcijanie tworzą 90% całkowitej liczby ludności, ale jedynie nieliczni dalej praktykują obrzędy religijne. Obserwuje się tendencję wzrostu liczby muzułmanów i wyznawców innych, odmiennych religii i innych ruchów wyznaniowych, zwłaszcza hinduistów i sikhów. Na obszarze wiejskim mieszka około 10% ludności Wielkiej Brytanii.

  1. GOSPODARKA

W XX w. nastąpił okres zmniejszenia się gospodarczej przewagi Wielkiej Brytanii w stosunku do innych państw. Wpłynął na to głównie wzrost konkurencyjności międzynarodowej, jak również fakt rozpadu imperium kolonialnego oraz poniesione zniszczenia w wyniku wojen.

Po 1945 gospodarka kraju uległa istotnemu przekształceniu, których przyczyna leżała w eksploatacji złóż ropy naftowej i gazu ziemnego z dna Morza Północnego, przystąpieniu w szeregi Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (dziś zwanej Unią Europejską) oraz podyktowane zmianami struktury zatrudnienia.

  • Rolnictwo i rybołówstwo

Rolnictwo, to dziedzina gospodarki, którą trudni się jedynie 2% ludności, ten niewielki procent pracujących w rolnictwie jest zdolny do zaspokojenia około 50% potrzeb żywnościowych mieszkańców kraju. We wschodniej części w przewadze są grunty orne, w zachodniej części zaś - tereny pastwiskowe. Uprawiana jest głównie pszenica, jęczmień, ziemniaki jak również buraki cukrowe. Rolnictwo ulega coraz większemu zmechanizowaniu. Główne zwierzęta hodowlane to: owce, bydło, trzoda chlewna oraz drób.

Rybołówstwo brytyjskie stoi na arenie międzynarodowej na wysokim poziomem, pomimo zubożenia łowisk jak również coraz silniejszej konkurencji zagranicznej powodującej postępujący upadek rybołówstwa morskiego. Ostatnie lata były okresem licznych sporów dotyczących wód terytorialnych ze stronami: Islandią i Danią. Wzrost natomiast zanotowało znaczenie hodowania ryb i organizowania sztucznych łowisk, zwłaszcza łososia - ryby tak samo smacznej jak wymagającej pielęgnacji. Wykorzystanie gospodarcze zwłaszcza obszarów leśnych jest wysokie - obecnie tereny te zajmują około 5% terytorium kraju. Obszary lasów państwowych są zarządzane nie tyle przez władze państwowe, ale również przez rady, złożone z właścicieli prywatnych.

  • Przemysł

Bogactwa mineralne i kopalne Wielkiej Brytanii, którego wydobywanie rozpoczęto na masową skalę u schyłku XVIII w. w znacznej mierze do dzisiejszych czasów wykorzystano. Do 1990 uległy zamknięciu niemalże wszystkie kopalnie, w których wydobywano węgiel kamienny - kopalnie w południowej Walii - historycznym głównym okręgu wydobywczym. Dziś przeważająca większość zasobów węgla kamiennego w państwie jest sprowadzana z zagranicy, co jest tańszym sposobem aniżeli eksploatowanie własnych i tak już bardzo ubogich złóż.

W 1962 rozpoczęto wydobywanie gazu ziemnego, a w 1975 ropy naftowej z dna Morza Północnego. Wielka Brytania jest jednym z głównych eksporterów tych surowców i jednocześnie gwarantuje sobie samej jako potędze gospodarczej samowystarczalność w produkowaniu energii. Znaczna liczba elektrowni jądrowych dostarcza 1/5 energii potrzebnej Wielkiej Brytanii. Szkocja, na niewielką skalę dziś jeszcze skalę wytwarza jest energię elektryczną w elektrowniach wodnych.

Główne gałęzie przemysłu przetwórczego to dziś: produkcja stali, samochodów, maszyn i urządzeń, sprzętu lotniczego, wyrobów ze skóry, wyrobów włókienniczych i odzieży. Nowymi gałęziami przemysłu są: przemysł chemiczny i elektroniczny wypierając w coraz większym stopniu tradycyjne gałęzie przemysłowe, reprezentowane przykładowo przez przemysł stoczniowy.

  • Transport

Okres rewolucji przemysłowej, która miał miejsce w XIX w. zaowocował budową w Anglii wielu kanałów i linii kolejowych. Po 1947 całkowita sieć kolejowa uległa upaństwowieniu. Nowoczesne inwestycje nakierowane były przede wszystkim na rozbudowę licznych połączeń międzymiastowych oraz przestawieniem przewozów towarowych na kontenery, rozwinęła się również sieć połączeń z Londynem jego terenami podmiejskimi. Od 1960 rozpoczęto budowę sieci autostrad. Pomimo rozbudowy nowych odcinków tras drogowych, autostrady są niestety w dalszym ciągu zakorkowane, zwłaszcza na obszarze gęsto zaludnionej południowo - wschodniej części Wielkiej Brytanii. Otwarto liczne połączenia autobusowe na relacjach lokalnych, krajowych i międzynarodowych, dziś są one zorganizowane na bardzo wysokim poziomie.

British Airways to sprywatyzowane linie lotnicze, stanowią jedne z najbardziej znaczących na arenie międzynarodowej przedsiębiorstw lotniczych pochodzenia brytyjskiego. Na terenie Wielkiej Brytanii zlokalizowano największe międzynarodowe porty lotnicze w Londynie: Heathrow i Gatwick, jak również liczne lotniska krajowe.

Z końcem lat 80. zaczęto budowę tunelu dla samochodów, prowadzący pod kanałem La Manche, budowę zakończono w 1994. Otwarty tunel umożliwił połączenia kolejowe pomiędzy Wielką Brytanią a Francją i pozostałą częścią Europy.

  • Łączność i środki masowego przekazu

Przemysł telekomunikacyjny uległ sprywatyzowaniu już w latach 80 XX wieku. Ogół brytyjskich gazet pozostaje w rękach prywatnych przedsiębiorców. Brak formalnej cenzury. Brytyjska rozgłośnia radiowa British Broadcasting Corporation (BBC) zorganizowana jest w postaci niezależnej publicznej organizacji, która skupia większość lokalnych i ogólnokrajowych rozgłośni radiowych jak również stacji telewizyjnych o zasięgu krajowym i zagranicznym. Przedsiębiorstwo Independent Broadcasting Authority (IBA) posiada całkowitą kontrolę nad koncesjami telewizji komercyjnych i rozgłośni radiowych, działających na terytorium Wielkiej Brytanii. Jako usługi specjalne można zaliczyć audycje, które są emitowane w języku walijskim, innowacja jest również sieć telewizji satelitarnej i wciąż przybierająca na znaczeniu krajowa telewizja kablowa.

  • Opieka zdrowotna i społeczna, oświata

Brytyjska służba zdrowia jest upaństwowiona od 1948, oferując pakiet bezpłatnej opieki zdrowotnej oraz bezpłatnego leczenia szpitalnego. Całkowity koszt, jaki trzeba ponieść na badania okulistyczne i leczenie stomatologiczne jest pokrywany z kasy państwa w przypadku dzieci do 16 roku życia, osób starszych po 60 roku życia i obywateli o niskiej stopie dochodów. Na terytorium Wielkiej Brytanii prosperuje 2500 szpitali państwowych oraz znaczna liczba płatnych placówek prywatnych.

Edukacja w Wielkiej Brytanii jest bezpłatna i obowiązuje wszystkich młodych obywateli w przedziale wieku 5-16 lat. Współczesny "państwowy program edukacyjny" został sprecyzowany u schyłku lat 80. Oprócz licznych szkół państwowych istnieje około 450 płatnych placówek edukacyjnych o statusie szkół prywatnych. Około 1/3 całkowitej liczby uczniów poszerza swoją wiedzę na uniwersytetach i w różnorodnych szkołach wyższych.

  1. TURYSTYKA

Wielka Brytania nie jest atrakcyjna dla turystów jedynie ze względu na przepiękny krajobraz naturalny, ale również dzięki obecności na jej terytorium wspaniałych miast przesiąkniętych historią i kulturą, uroczych parków narodowych, w których bez jakiejkolwiek trudności można spotkać miejsca o niezwykłych walorach przyrodniczych, ogrodów miejskich i przepięknych atlantyckich plaż. Wielka Brytania to państwo wielonarodowościowe. Odzwierciedleniem tego faktu jest zróżnicowanie kulturowe i obyczajowe na terenie poszczególnych regionów.

Duża popularność na miarę ogólnoświatową charakteryzuje okręg angielski pod nazwą Lake District. Ten obszar zaledwie 50 km mieści 16 dużych jezior, położonych między stromymi zboczami najwyższych gór na terytorium kraju. Czarowi całej okolicy dodaje czarujący obraz wsi, zbudowanych z kamienia oraz kompleks przepięknych wodospadów.

Warto po pierwsze zwiedzić Stonehenge, tajemnicza budowle z kamieni liczącą 5 tysięcy lat, która jest najsłynniejszym prehistorycznym obiektem na kontynencie europejskim, jako wciąż nierozwikłana zagadka, a jednocześnie ogromna atrakcja turystyczna.

Anglia jest skarbnicą dzieł sztuki, które pochodzą ze wszystkich stuleci i prawie wszystkich kontynentów świata. Odwiedzający Anglię turyści będą na pewno zachwyceni licznymi pałacami, dworami i rezydencjami arystokratycznymi oraz przeróżną kolekcją zamków, kościołów i katedr. Największe osiągnięcia artystyczne Anglia odniosła na płaszczyźnie: teatru, literatury i architektury.

Turyści przyjeżdżający do Wielkiej Brytanii najczęściej skupiają się w Londynie. I nie można się temu w żaden sposób dziwić, gdyż miasto to stanowi przepiękną metropolię, z licznymi zabytkami w postaci budowli oraz muzeami, skrywającymi w swych ogromnych i tajemniczych komnatach fascynujące eksponaty. Londyn to stolica Anglii i Wielkiej Brytanii zarazem, jednocześnie jedno z największych metropolii kontynentu europejskiego, rocznie miasto odwiedza około 25 mln turystów, przybywających gremialnie z całego świata. Miasto stanowi również jedno z największych, finansowych gigantów Europy, stanowi ogromny ośrodek gospodarczy, a także światowe centrum kulturalno - turystyczne.

Wielka Brytania posiada jeden z najsłynniejszych uniwersyteckich miast na świecie, jakim jest Oxford. Miasto to jest ciągle bardzo fascynujące dla wszystkich odwiedzających, nie tylko studentów, ale i zwykłych turystów, którzy z największą ciekawością pragną odwiedzić kolebkę wiedzy i nauki. To słynne miasto jest pełne niezwykłych miejsc, dlatego nie wydaje się dziwnym, że turyści zatrzymują się tu na więcej niż kilka dni.

W Anglii nie brakuje tajemniczych, uroczych miejsc idealnych dla zakochanej pary, wybierającej się na romantyczny spacer czy przejażdżkę rowerem z daleka od gwaru miejskiego i tłumów masowych turystów. Wielka Brytania posiada również ofertę turystyczną, skierowana szczególnie dla ambitnych turystów, należą do nich przede wszystkim specjalnie przygotowane i zagospodarowane długodystansowe szlaki, grupy skałek i jaskinie. Na wybrzeżu morskim i w okolicach wielu jezior można uprawiać liczne sporty wodne, takie jak żeglarstwo czy windsurfing lub zwyczajnie rozkoszować się pięknem plaż, położyć się, opalać w słońcu i zanurzyć się w atmosferze ciszy i spokoju.

Wielka Brytania obfituje w imponujące budowle, zapierające dech w piersi krajobrazy, ogrody, umożliwiające relaksujące spacery wśród zieleni i świeżego powietrza, gwarantuje również atmosferę historycznych, pełnych tajemnic i starych obyczajów miast, jak również odpoczynek wśród majestatycznych gór, jezior i piaszczystych plaż.