Podstawą przydatności środowiska przyrodniczego do lecznictwa i profilaktyki zdrowotnej jest występowanie określonych walorów krajobrazowych jak również naturalnych czynników leczniczych, ze współwystępowaniem korzystnych właściwości bioklimatycznych. Podstawą rozwoju funkcji uzdrowiskowych określonych miejscowości jest więc występowanie wód mineralnych, torfów leczniczych zwanych borowinami jak również leczniczych właściwości klimatycznych. Największym jednakże znaczeniem dla lecznictwa uzdrowiskowego odznaczają się źródła wód mineralnych. Ich rozkład na terytorium naszego kraju jest współcześnie dobrze znane. Według A. Achmatowicz - Otokowej (1974) można je podzielić na 5 grup:

  • szczawy, posiadają co najmniej 100 mg wolnego dwutlenku węgla /CO2/ na litr wody,
  • wody siarczkowe, posiadające wolny siarkowodór (H2S) lub rozpuszczony w wodzie wodorosiarczek (HS),
  • solanki, zawierające prócz NaCl pewne domieszki żelaza, jodu,
  • pozostałe wody mineralne o słabym zmineralizowaniu. Mają one przeważnie w składzie kationy sodu (Na), wapnia (Ca), magnezu (Mg) lub aniony chloru (Cl), wodorowęglanu, siarczanu,
  • wody radoczynne zawierające śladowe ilości radu.

Dodatkowo wyróżniamy również tzw. wody termalne - cieplice, posiadające temperaturę przekraczającą 20°C u źródła.

Szczawy spotykane są na terenie Polski na obszarze Sudetów i Karpat. Zależnie od obecności pozostałych domieszek wyróżniamy szczawy alkaliczne ( w Szczawnie Zdroju, Kudowie Zdroju, Jedlinie Zdroju), żelaziste ( w Dusznikach Zdroju, Kudowie Zdroju, Długopolu Zdroju,. Krynicy Zdroju, Żegiestowie Zdroju, Nałęczowie Zdroju), alkaliczno-ziemno-żelaziste ( w Czerniawie Zdroju, Świeradowie Zdroju, Długopolu Zdroju, Kudowie Zdroju, Polanicy Zdroju, Krynicy Zdroju), alkaliczno-słone ( w Szczawnie Zdroju, Krościenku, Szczawnicy Zdroju, Iwoniczu Zdroju, Rymanowie Zdroju). Pewne szczawy żelaziste (w Świeradowie Zdroju) są również wodami radoczynnymi, z kolei źródła w Dusznikach Zdroju oraz Kudowie Zdroju posiadają ważne w lecznictwie śladowe ilości kwasu arsenowego.

Wody siarczanowe i siarczano - słone pochodzeniem związane są z występowaniem osadów morza mioceńskiego a spotykane są w rejonie Buska Zdroju, Solca Zdroju, Swoszowic oraz Krzeszowic. Solanki zaś spotykane są na obszarze Podkarpacia ( w Rabce Zdroju, Jastrzębiu Zdroju, Goczałkowicach, rejonie Bochni) a ich występowanie wiąże się złożami soli mioceńskich; bądź występują w rejonie niżu (w Ciechocinku, Inowrocławie, Wieńcu Zdroju, Konstancinie - Jeziornej, Połczynie Zdroju, Kamieniu Pomorskim, Kołobrzegu), gdzie występują wysady solne z okresu cechsztyńskiego. Niektóre solanki bogate są w domieszki pierwiastków jodu i bromu, pozostałe są wodami termalnymi - tak jak w Ciechocinku Zdroju, gdzie temperatura wód u źródła wynosi 30 -36 stopni Celsjusza).

Główne prowincje balneologiczne w Polsce występują w Sudetach, Karpatach, Niecce Nidziańskiej, Wale Kujawsko-Pomorskim oraz na terenach nadmorskich. Wszystkie 77 złoża wód mineralnych uznane zostały za lecznicze a szacowana wielkość zasobów oscyluje wokół 2260 m3/h, z tego około 900 m3/h to wody termalne. W celach leczniczych stosowanych jest dziś jedynie 36% zasobów rozpoznanych i zarejestrowanych. Rozpoznano również 10 złóż borowin ( zwanych również peloidami) na obszarach: Hali Izerskiej, Jakuszycach (w województwie dolnośląskim), Kamieniu Pomorskim, Kołobrzegu, Ludzicku (województwo zachodniopomorskie), na Podemszczyźnie ( w podkarpackim), Podlasiu, Radułtowicach (w województwie śląskim), Wieńcu Zdroju.

Ostatnie lata przyniosły odkrycie ponad 20 następnych potencjalnych złóż borowin, z których największe powierzchniowo obszary mieszczą się na terenie województw: lubelskiego, zachodniopomorskiego, warmińsko-mazurskiego oraz wielkopolskiego. W oparciu o przedstawione zasoby wód mineralnych przeprowadzono rozbudowę sieci uzdrowisk Polski. Kilka z nich ( m.in.: Szczawnica, Ustroń, Ciechocinek) charakteryzują się pradawną tradycją lecznictwa uzdrowiskowego.

Polska posiada 62 zarejestrowanych uzdrowisk. Przeważająca ich część znajduje się na terytorium południowej Polski ( są to rodzaje uzdrowisk górskich i podgórskich), dziesięć uzdrowisk mieści się na obszarze wybrzeża Morza Bałtyckiego. Całkowitą sieć uzdrowisk dopełniana jest przez kurorty zlokalizowane na terenie pasa nizin. Na terenie Polski występuje również 60 podobnych miejscowości, które wypełniają warunki uzdrowiskowe - są terenami potencjalnie uzdrowiskowymi.

Określone źródła wód mineralnych wraz z leczniczymi właściwościami klimatu dają możliwość rozróżnienia pod względem specjalizacji terapeutycznej uzdrowisk w Polsce. Oto zestawienia niektórych spośród wszystkich polskich uzdrowisk wraz z profilami specjalizacji leczniczej:

  • Busko Zdrój - leczone są tam choroby gośćca, nerwów obwodowych, choroby kobiece, choroby skóry,
  • Ciechocinek Zdrój - wspomaganie leczenia chorób układu krążenia, rehabilitacja narządów ruchu, chorób gośćcowych, kobiecych, górnych dróg oddechowych,
  • Cieplice Śląskie Zdrój - rehabilitacja układu ruchu, leczenie chorób gośćcowych, układu nerwowego obwodowego, dróg moczowych oraz nerek,
  • Czerniawa Zdrój - leczenie chorób układu krążenia, kobiecych, układów oddechowego oraz krwiotwórczego,
  • Długopole Zdrój - leczenie stanów po przebytej żółtaczce zakaźnej,
  • Duszniki Zdrój - leczenie chorób układu krążenia, kobiecych, górnych dróg oddechowych, układu krwionośnego oraz niektórych chorób zawodowych,
  • Inowrocław Zdrój - leczenie chorób gośćcowych, układu nerwowego, górnych dróg oddechowych, układu krążenia,
  • Iwonicz Zdrój - przeprowadzana jest tutaj rehabilitacja narządów ruchu, leczenie chorób nerwów obwodowych, gośćcowych, układu dokrewnego, układu oddechowego, niektórych chorób narządów trawienia jak również cukrzycy,
  • Jastrzębie Zdrój - leczenie chorób gośćcowych i układu nerwowego obwodowego,
  • Jedlina Zdrój- leczenie nieżytów dróg oddechowych, astmy, zaburzeń nerwicowych,
  • Kamień Pomorski - leczenie chorób układu oddechowego, nerwowego obwodowego, gośćcowego, układu krążenia, krwiotwórczego oraz chorób skóry,
  • Kołobrzeg - leczenie chorób układu oddechowego, krążeniowego oraz dokrewnego,
  • Krynica Zdrój - leczenie chorób układu trawienia, cukrzycy, chorób dróg moczowych, krążenia, kobiecych, układu dokrewnego oraz krwiotwórczego,
  • Kudowa Zdrój - leczenie chorób układu krążenia, prowadzona jest też rehabilitacja po przebytych operacjach serca, chorób układu dokrewnego oraz krwiotwórczego,
  • Lądek Zdrój - leczenie chorób gośćcowych, prowadzona jest rehabilitacja narządów ruchu, chorób układu nerwowego obwodowego, tętnic obwodowych, chorób kobiecych oraz skórnych,
  • Nałęczów Zdrój - leczenie chorób układu krążenia, prowadzona jest rehabilitacja po przebytych operacjach serca, chorób zawodowych ludności wiejskiej,
  • Polanica Zdrój - leczenie chorób układu krążenia, trawienia, dokrewnego,
  • Połczyn Zdrój - leczenie chorób gośćcowych, układu nerwowego obwodowego, kobiecych,
  • Przerzeczyn Zdrój - leczenie chorób gośćcowych oraz układu nerwowego obwodowego,
  • Rabka Zdrój - leczenie lżejszych postaci chorób układu krążenia, oddechowego, przemiany materii oraz zaburzeń czynności tarczycy,
  • Solec Zdrój - leczenie chorób gośćcowych i układów nerwowego obwodowego,
  • Sopot - (uzdrowisko uzyskało statut 28.01.1999 r.) - leczenie chorób reumatycznych, dróg oddechowych, kobiecych,
  • Swoszowice - leczenie chorób gośćcowych i nerwów obwodowych,
  • Szczawnica Zdrój - leczenie chorób układu oddechowego, alergii, pylicy jako choroby zawodowej,
  • Szczawno Zdrój - leczenie chorób układu trawienia, oddechowego, dróg moczowych oraz niektórych chorób zawodowych,
  • Świeradów Zdrój - leczenie chorób gośćcowych, układu nerwowego, obwodowego, krążenia oraz układu dokrewnego,
  • Świnoujście - leczenie chorób układu krążenia, kobiecych, układu dokrewnego, oddechowego jak również chorób skóry,
  • Ustroń Śląski - leczenie chorób gośćcowych, stanów pourazowych, nerwów obwodowych,
  • Żegiestów Zdrój - leczenie chorób układu krążenia, trawienia oraz układu krwiotwórczego.

Zanieczyszczenie środowiska zagraża również obszarom uzdrowiskowym. Współcześnie 23 uzdrowiska mogą z tego powodu utracić walory lecznicze. Stwierdzono silne zanieczyszczenie złóż wód mineralnych występujących w Nałęczowie, Szczawnie Zdroju, Rymanowie Zdroju, Iwoniczu Zdroju i Busku Zdroju, jak również w Krynicy Zdroju. We wszystkich polskich uzdrowiskach zanotowano znaczne i szkodliwe przekroczenie dopuszczalnych norm zapylenia oraz zasiarczenia powietrza. Największe zagrożenie środowiska występuje na obszarze uzdrowisk górnośląskich jak również niektórych uzdrowisk sudeckich, postępuje zagrożenie uzdrowisk kujawskich, krakowskich oraz nadmorskich. Pomijając to zanieczyszczenie uzdrowiska polskie charakteryzują się złym stanem sanitarno-higienicznym i niewłaściwym zagospodarowaniem w przestrzeni. Ponadto funkcja uzdrowiskowa miejscowości kłóci się z coraz szybciej wzbierającą na sile funkcją turystyczna w miejscowościach również atrakcyjnych turystycznie. Stają się one centrami koncentracji zmasowanego ruchu turystycznego a ta sytuacja nie przyczynia się w żadnym stopniu do ochrony unikatowych walorów środowiskowych.