Masyw Tatrzański zajmuje obszar około 795 kilometrów kwadratowych, z czego w granicach Polski znajduje się około 175 kilometrów kwadratowych. Jest to niestety jedynie czwarta część tego przepięknego masywu. Główną grań rysujemy linią od Przełęczy Dziarskiej na wysokości 1077 m n.p.m. do Przełęczy Huciańskiej na wysokości 904 m n.p.m. Ta łamana posiada długość 75 kilometrów. Najwyższym szczytem Tatr jest Gerlach o wysokości 2655 m n.p.m., leżący po stronie słowackiej. W Polsce zaś najwyższym szczytem są Rysy o wysokości 2499 m n.p.m. oraz Kozi Wierch o wysokości 2291 m n.p.m. Tatry otoczone są pasmem obniżeń(obniżenie Orawsko - Podhalańskie na północy) i zagłębień kotlin (Kotlina Spiska od południowego - wschodu i wschodu oraz Kotlina Liptowska od południowego - zachodu i zachodu).

Tatry nie są jednolitym tworem geologicznym. Pod względem budowy geologicznej, odmiennego ukształtowania i form rzeźby można wyodrębnić 3 części, są to Tatry Bialskie, Tatry Wysokie i Tatry Zachodnie.

  1. Tatry Bialskie to obszar o powierzchni jedynie 64 kilometrów, rozciągający się między Przełęczą Dziarską i Przełęczą pod Kopą. Najwyższy szczyt to Hawrań o wysokości 2152 m.n.p.m. Budują je skały osadowe - wapienie, margle i dolomity. W tych skałach znajduje się jeden z najpiękniejszych systemów jaskiniowych - Jaskinie Bialskie.
  1. Tatry Wysokie są najwyższą częścią pasma. Zajmuje obszar 335 kilometrów pomiędzy Przełęczą pod Kopą a Liliowe. Najwyższym szczytem Tatr Wysokich jest właśnie Gerlach. Charakterystyczną cechą jest występowanie rzeźby typu alpejskiego - strzeliste szczyty i potężne ściany. Pasmo to zbudowane jest ze skał magmowych głębinowych, głównie granodiorytów oraz skał metamorficznych. Uległy one przeobrażeniu w wyniku działania lodowców górskich.
  1. Tatry Zachodnie są najbardziej rozległym pasmem w Tatrach. Zajmują długość 396 kilometrów, ale są niestety niższe niż poprzednie pasma. Najwyższym szczytem jest Bystra o wysokości 2248 m n.p.m. Ciągną się od Przełęczy Liliowe do Przełęczy Huciańskiej. Budują je głównie skały osadowe, magmowe głębinowe jak i metamorficzne. Te ostatnie to głównie gnejsy. Tu tez znajduje się największa liczba jaskiń tatrzańskich.

Aspekt budowy geologicznej:

Tatry są to góry stosunkowo młode, wypiętrzone finalnie podczas fałdowania alpejskiego w trzeciorzędzie. Jednak można znaleźć tu skały o wiele starsze, nawet sprzed 400 milionów lat - budują one teraz goryczkową wyspę krystaliczną. Budowę geologiczna Tatr warunkowały w przeszłości złuskowania warstw skalnych, które odbywało się z południa w kierunku północnym. Epoka lodowa uformowała ostatecznie dzisiejszy kształt i wygląd. Pierwsze zlodowacenie miało miejsce 1,8 miliona lat temu a kolejne pogłębiały coraz bardziej ukształtowaną rzeźbę w formie cyrków i karów polodowcowych w kształcie litery U. Największy lodowiec tatrzański działał w Dolinie Białki o długości 16 kilometrów. Po ustąpieniu lodowców zaczęły tworzyć się jeziorka (około 10 000 lat temu) a teren formowany był przez spływającą wodę. Wtedy na tych terenach a także jeszcze na Podhalu panowała tundra (taka jak współczesna arktyczna). Pierwsze dowody na zlodowacenie Tatr opisał a przede wszystkim odkrył w 1849 roku Ludwik Zejszner na obszarze Doliny Suchej Wody Gąsienicowej. Naukowcy do ostatnich nawet czasów uważali i wierzyli w teorie o tym, że rzeźba tereny była formowana jedynie przez lodowce. Dziś powstaje nowa teoria, mówiąca o tym, że rzeźbę Tatr Zachodnich formowały nie tylko lodowce - owszem miały one również wpływ, ale ze swoimi niewielkimi rozmiarami nie wywarły zbyt znaczącego wpływu. Ważnym zjawiskiem rzeźbotwórczym na obszarze Tatr Zachodnich były zjawiska jeszcze przed zlodowaceniem - w epoce trzeciorzędu w okresie pliocenu.

Aspekt klimatu:

Jest on zaliczany do grupy klimatów wysokogórskich w strefie umiarkowanej. Największe temperatury osiągane są w lipcu - na Kasprowym Wierchu średnia temperatura w lipcu wynosi 7,5 stopnia Celsjusza. W lutym temperatura spada do -8,6 stopnia Celsjusza. Gradientem temperatury nazywamy spadek temperatury wraźże wzrostem wysokości - średnio o 0,6 stopnia na 100 metrów. Zimą częstym zjawiskiem jest inwersja temperatury, czyli niższa temperatura w dolinach a wyższa na szczytach gór. Często zdarza się również atak zimy w ciągu lata. Średnią roczną sumę opadów notujemy w granicach 1200 - 1700 mm, maksymalnie w rejonie Doliny Staroleśnej, gdzie ponad 50 % to opad śniegu. Maksymalna suma opadów notowana jest w czerwcu a minimalna na szczytach wzniesień w okresie od września do października. Okres z pokrywa śniegu waha się w granicach od 115 dni w Zakopanem do około 230 dni w szczytowych partiach gór. Na szczycie Łomnicy na wysokości 2632 m n.p.m. ciśnienie waha się do 72 % ciśnienia nad poziomem morza. Charakterystycznym zjawiskiem w Tatrach są wiejące z dużą prędkością wiatry halne, wiejące długo i silnie z kierunku południowego. Jest to wiatr powodujące nie tylko szkody leśne, ale również niekorzystnie wpływa na ludzi i słabym układzie odpornościowym i z chorobami serca. Ostatnie badania dowiodły, że w okresie wiania wiatru halnego wzrasta drastycznie liczba samobójstw, kłótni, awantur oraz ogólnie wzrasta poziom agresji wśród społeczeństwa.

Aspekt wód:

W Tatrach atrakcją turystyczna nie są jedynie góry, ale również niezliczona jak na warunki górskie liczba jezior nazywanych również stawami oraz niezliczone ciągi strumyków i potoków. Tatry liczą około 200 jezior, z czego około 95 posiada powierzchnię powyżej 0,5 ha. Geneza każdego z nich związana jest z działalnością lodowców, wyjątkiem jest jedynie Cichy Stawek pod Szeroką Jaworzyńską o genezie krasowej. Są one głównie położone piętrze hal i turni. Największym jeziorem jest Morskie Oko o powierzchni 34,54 ha oraz Wielki staw Polski o powierzchni 34,14 ha. Najgłębszym stawem górskim jest Wielki Staw Polski o głębokości maksymalnej 79,3metrów i Czarny Staw pod Rysami o największej głębokości 76,4 metrów. Po słowackiej stronie Tatr te rekordy rozkładają się następująco: najgłębszy i największy staw to Wielki Hinczowy Staw o wymiarach kolejno 53,7 metrów i 22,08 ha. Najwyżej położonymi jeziorami są Lodowy Staw na wysokości 2157 metrach n.p.m. oraz Barani Staw na wysokości 2207 metrów, po polskiej zaś stronie jest nim Zadni mnichowi Staw na wysokości 2070 metrach n.p.m. Największym potokiem w aspekcie analizowanej wielkości zlewni i przepływu jest Białka. Najbardziej znanym a także największym w Tatrach wodospadem jest Siklawa - skarb Doliny Pięciu Stawów Polskich o wysokości 70 metrów.

Aspekt jaskiń:

Tatry obfitują w jaskinie, do teraz poznano około 500 jaskiń a ich największa liczba znajduje się w samej tylko Dolinie Kościeliskiej, bo aż 250. Największe systemy jaskiń znajdują się w:

  • Systemie Wysokiej - Za Siedmioma Progami o długości 10 050 m
  • Systemie Mietusiej o długości 9 615 metrów.

Grupę najgłębszych jaskiń reprezentuje Jaskinia Wielka Śnieżna o głębokości 776 metrów, tworzoną prze system jaskiń: Śnieżnej, Nad Kotlinami i Jasnej Aven. Dla ruchu turystycznego udostępnionych jest obecnie 7 jaskiń:

1. Raptowicka

2. Mylna

3. Obłazkowa

4. Smocza Jama

5. Mroźna

6. Dziura

7. Bielska.

Pierwsze 5 znajduje się w rejonie Doliny Kościeliskiem a ta ostatnia na Słowacji. Większość jaskiń została wydrążona w skale osadowej, jedynie niektóre wydrążone są w granicie, jak to ma miejsce w Nożnych Rysach i w rejonie Gąsienicowej Turni. W Tatrach jeszcze wiele jaskiń jest wypełniona lodem - można tu podać przykład Lodowej Litworowej, Lodowej na Ciemniaku czy Lodowej Mułowej.

Aspekt fauny i flory:

Świat roślin i zwierząt w Tatrach jest nieprzebrany i obfitujący w różnorodne gatunki i rodzaje. Naczyniowców jest około 1300 - 1800 gatunków a wśród nich znaleźć można aż 4 endemity; spotykamy:

  1. wierzuchę tatrzańską
  2. przymiotnika węgierskiego
  3. kostrzewę bezostną
  4. pszonaka Wahlenberga

Roślinność posiada układ piętrowy. W piętrze dolnoreglowym spotykamy las mieszany ze świerkiem, jodłą, bukiem i jaworem, sięgające aż do 1250 metrów n.p.m. W paśmie regla górnego spotykamy świerk do wysokości 1550m. Na tej wysokości kończy się górna granica lasu - spotykamy tu karlejący świerk, limbę, brzozę karpacką czy wierzbę śląską. Powyżej napotykamy piętro zwartej kosodrzewiny aż do 1800 metrów a od 2300 metrów spotykamy piękne i malownicze hale - łąki górskie pełne ziół i kwiatów: sasanki alpejskiej i jałowca skalnego. Nad 2300 metrami mamy piętro turni z typową roślinnością alpejską oraz niezliczone połacie mchu i porostu.

Świat zwierząt również jest przebogaty. Spotkać możemy tu stada jeleni, saren, gronostajów, dzików, lisów, wilków, rysi i żbików oraz potężnych niedźwiedzi. Powyżej granicy lasu spotykamy symbol Tatr, jakim jest kozica- mieszkanka hal i turni, żyjąca w kierdlu po kilkanaście sztuk, nawet do 70 osobników. Świstak żyje na wysokości 1700 - 2200 metrów w piętrze hal, zima zapada w sen, budzi się w kwietniu. Zamieszkuje nory o wielu rozgałęzieniach i jeszcze większej liczbie wyjść. Jako sygnał alarmowy dla swojej gromady poczyna głośno świstać. Endemitami zwierzęcymi są:

  1. darniówka tatrzańska
  2. polnik tatrzański

Rzadkie gatunki ptaków z rodzaju ptaków piętra alpejskiego napotykanymi przez turystów są okazy drozda obrożnego, włochacza halnego, świergotka górskiego i pomurnika oraz bardzo znanego i jednocześnie rzadko spotykanego orła przedniego. Dotychczas pozostał jedynie mała liczba okazów tego gatunku a my mamy szczęście gościć go w polskich Tarach. Ostatnio nawet spotkaną tu parę tych zwierząt, gniazdująca sobie w partiach najwyższych turni Tatr.

Aspekt ochrony przyrody:

Działające od początków XIX wieku hutnictwo, masowe wypasanie owiec na halach i wytrzebianie lasów a także polowanie i kłusownictwo były poważnym zagrożeniem dla zwierząt tatrzańskich a zwłaszcza dla gromad świstaków i stad kozic. To tez zaważyło o rozpoczęciu działalności ochronnej, która rozciągnięto nie tylko na zwierzęta, ale i również na rośliny:

  • zakaz z 1868 roku zakazywał wytępiania kozic i świstaków
  • 1887 - powstanie Towarzystw Ochrony Ptaków
  • 1887 - wykup ziem przez Władysława Zamojskiego
  • 1923 - projekt utworzenia Tatrzańskiego Parku Narodowego
  • 1939 - utworzenie Parku Przyrody w Tatrach
  • 1947- ustanowienie jednolitej administracji Lasów Państwowych Parku Tatrzańskiego
  • 1955 - utworzenie Tatrzańskiego Parku Narodowego
  • 1960 - 1978 - ostatecznie wykupienie i wywłaszczenie terenów TPN

Dziś Tatrzańskie Park Narodowy obejmuje swym zasięgiem 21 116 ha - w jego skład wchodzą cały obszar Tatr Polskich oraz tereny przedtatrzańskie. Obszar 2200 ha w rejonie Doliny Chochołowskiej znajduje się w posiadaniu Witowskiej Wspólnoty Leśnej. Sezon letni udostępnia większość szlaków turystycznych w słowackich Tatrach. Po 31 października a przed 1 czerwca ponad schroniskami nie można wędrować. Za to po polskiej stronie Tatr zarząd TPN zastanawia się nad wprowadzeniem limitów jego udostępnienia zwiedzającym.