Do czasu pojawienia się człowieka przyroda rządziła się swoimi prawami. Środowisko naturalne zachowywało odpowiednią równowagę i porządek. Człowiek pierwotny korzystał z natury nie powodując w niej większych zmian, ale człowiek XX wieku wyrządził tyle szkód, że zapobieganie lub chociaż minimalizowanie ich skutków jest bardzo utrudnione, a czasem wręcz niemożliwe. Aby nie pogłębiać dalszej degradacji środowiska człowiek powinien racjonalnie wykorzystywać środowisko kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.

Samo pojęcie "zrównoważony rozwój" (ang. sustainable development) zostało po raz pierwszy zdefiniowane w dokumencie "Nasza wspólna przyszłość" z 1987 roku opracowanego przez Światową Komisję Środowiska i Rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych. Zrównoważony rozwój został określony, jako proces mający na celu zaspokojenie aspiracji rozwojowych obecnego pokolenia w sposób umożliwiający realizację tych samych dążeń następnym pokoleniom. Ze względu na wielość i różnorodność czynników, wpływających na to zjawisko, wyodrębniono trzy główne obszary na których należy skoncentrować się przy planowaniu skutecznej strategii osiągnięcia zrównoważonego rozwoju. Są to: ochrona środowiska i racjonalna gospodarka zasobami naturalnymi (ograniczanie zanieczyszczenia środowiska, ochrona zagrożonych wyginięciem gatunków zwierząt i roślin, promocja odnawialnych źródeł energii), wzrost gospodarczy i sprawiedliwy podział korzyści z niego wynikających (ułatwienie dostępu do rynków dla państw rozwijających się, finansowanie rozwoju, zmiana nieracjonalnych wzorców konsumpcji i produkcji) oraz rozwój społeczny (walka z ubóstwem, dostęp do edukacji, ochrony zdrowia).

Zasoby Ziemi dzielimy na: zasoby niewyczerpywalne, wyczerpywalne - odnawialne i wyczerpywalne - nieodnawialne. Zasoby niewyczerpywalne (powietrze, woda) nie kończą się, ale ich jakość może się obniżać. Przyczyniają się do tego np. zanieczyszczenia emitowane do atmosfery, czy ścieki odprowadzane do rzek. Zasoby wyczerpywalne - odnawialne (lasy, gleba) mają zdolność odtwarzania się, ale wymaga to dłuższego okresu czasu. Zasoby wyczerpywalne - nieodnawialne (węgiel, ropa naftowa) po wykorzystaniu nie mają zdolności do odnowienia. Jednymi z istotniejszych czynników, istotnych dla prawidłowego funkcjonowania społeczności są woda i energia.

Woda, w wielu miejscach na świecie jest jednym z najrzadszych zasobów naturalnych. Szacuje się, że około miliard ludzi jest pozbawionych dostępu do czystej wody pitnej, a kolejnych 2 miliardy ludzi nie ma dostępu do urządzeń sanitarnych. Ponad 2 miliony ludzi w krajach rozwijających się (głównie dzieci) umiera z powodu chorób wynikających z braku dostępu do czystej wody pitnej, źle działających urządzeń sanitarnych lub w wyniku nieodpowiedniej higieny. Wielki odsetek ludzi w krajach rozwijających się cierpi na choroby bezpośrednio lub pośrednio spowodowane piciem skażonej wody lub spożywaniem zatrutej żywności. Także niektóre organizmy żyjące w wodzie, które przenoszą choroby, mogą uczynić ją nie nadającą się do picia. Brak czystej wody pitnej wynika głównie z niewystarczających inwestycji w instalowanie systemów wodnych, ale także z nieodpowiedniego utrzymania już istniejących systemów. Najwięcej słodkiej wody - około 70 % - zużywa rolnictwo. Większość systemów nawadniania jest niewydajnych, ponieważ ok. 60 % wody marnuje się np. poprzez wyparowanie. Niewydajne nawadnianie prowadzi nie tylko do marnowania wody, ale również zagraża zdrowiu ludzi i środowisku naturalnemu.

Energia, jest nie tylko czynnikiem umożliwiającym rozwój, ale także główną przyczyną zanieczyszczenia powietrza. Szacuje się, że 2 miliardy ludzi, czyli ponad 30 % ogółu ludności świata nie mają dostępu do nowoczesnych usług energetycznych. Usługi takie, które zdominowane są przez spalanie paliw kopalnych, stwarzają szerokie możliwości na drodze postępu gospodarczego. Energię wykorzystuje się m.in. do zasilania samochodów, samolotów, zaopatruje się w nią fabryki i domy. Nieracjonalne i lekkomyślne jej zużywanie powoduje jednak emisję gazów cieplarnianych, które przyczyniają się do globalnego ocieplenia i zmian klimatycznych. Problem nie polega na tym, że zasoby paliw kopalnych są niewystarczające, ale na tym, że są one nieodpowiednio wykorzystywane. Poza tym, należy również uświadomić ludziom, że współczesne usługi energetyczne nie są powszechnie dostępne.

Kolejną ważną kwestią jest racjonalne wykorzystywanie rolnictwa. Na świecie produkuje się więcej pożywienia niż jest potrzebne do wyżywienia ludzkości. Dla ponad miliarda ludzi jedynym dochodem jest przychód z uprawy produktów rolnych. Jeżeli zbiory są nieudane, rolnicy pozostają bez środków na zakup pożywienia. W wielu rejonach wiejskich, które zamieszkuje najbiedniejsza ludność świata, wydajność rolnictwa gwałtownie spada. Poprawa wydajności rolnictwa jest koniecznym warunkiem osiągnięcia jednych z celów zrównoważonego rozwoju, czyli ograniczenia ubóstwa i poprawy stanu środowiska. Kraje rozwijające się mają wiele trudności związanych z rolnictwem. Konieczność liberalizacji handlu zmusiła je do redukcji ceł, a to spowodowało zwiększenie taniego importu. Jednocześnie wysokie cła i subsydia dla rolników w krajach rozwiniętych sprawiają, że produkty rolne pochodzące z krajów rozwijających się są niekonkurencyjne. W listopadzie 2001 roku został przyjęty Międzynarodowy Traktat na temat Zasobów Genów Roślin dla Rolnictwa i Żywności, który ma na celu ochronę zasobów genów roślin, racjonalne ich wykorzystanie oraz sprawiedliwy podział korzyści płynących z ich wykorzystania, w tym korzyści finansowe związane z wprowadzaniem produktów na rynek.

Jednym z działań podejmowanych przez społeczność międzynarodową w celu zapewnienia racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych była Karta Ziemi, podpisana w trakcie trwania Szczytu Ziemi w Rio de Janeiro. Karta zawierała 27 podstawowych zasad zrównoważonego rozwoju, wśród których prawa i obowiązki państw oraz obywateli wobec środowiska naturalnego odgrywały naczelną rolę. Zapisy Deklaracji nawiązywały do przyjętej w 1982 roku Światowej Karty Przyrody i Raportu Brundland z 1987 roku. W Polsce, w trosce o środowisko naturalne i odpowiednie wykorzystywanie zasobów przyrodniczych, przyjęto 27 kwietnia 2001 "Prawo ochrony środowiska", gdzie w artykule 3. rozwój zrównoważony został zdefiniowany jako: "rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń". Wprowadzaniu wyżej wymienionych zasad podstawową rolę przypisano Agendzie 21. Uznano ją za najbardziej uniwersalne i w dalszym ciągu aktualne narzędzie zarządzania zrównoważonym rozwojem. Na poziomie regionalnym dokument ten stanowi najważniejszy sposób wprowadzania w życie koncepcji zrównoważonego rozwoju.

Każda niemal działalność gospodarcza człowieka wymaga korzystania z zasobów naturalnych. Nadmierne wykorzystywanie surowców naturalnych spowodowało, że wiele ekosystemów zostało zakłóconych i nie są w stanie zregenerować się. Ludzie często nie są świadomi zgubnych dla środowiska konsekwencji swojej działalności. Często przyczyn poszukuje się daleko od źródła problemu, np. coraz większa emisja gazów cieplarnianych w krajach uprzemysłowionych może stać się główną przyczyną podwyższenia poziomu morza w rejonie południowego Pacyfiku.