Globalna gospodarka – przygotowanie do sprawdzianu

Globalna gospodarka

System obejmujący gospodarki narodowe wszystkich państw, które powiązane są ze sobą poprzez handel, finanse, produkcję i technologię. To ogólnoświatowy proces produkcji i wymiany towarów różnego rodzaju pomiędzy instytucjami i państwami, tworzący międzynarodową sieć powiązań ekonomicznych.

Najważniejsze obszary występujące w globalnej gospodarce 

- rolnictwo

- rybołówstwo

- przemysł

- energia

- komunikacja

- lasy

Rolnictwo stanowi podstawową i najstarszą działalność człowieka, obejmującą uprawę roślin i zwierząt. Dzieli się na rolnictwo intensywne (cechuje się dużą wydajnością, występuje w krajach rozwiniętych) i ekstensywne (mało wydajne, występuje w krajach biednych, słabo rozwiniętych).

Na pozyskiwanie pożywienia z mórz i oceanów nastawione jest rybołówstwo, stanowiące istotną gałąź gospodarki wielu państw posiadających długą linię brzegową.

Z kolei przemysł jest jedną z najważniejszych gałęzi gospodarczych, stanowiących o sile danego państwa. Przemysł to masowa produkcja towarów przy użyciu różnego rodzaju maszyn, możliwa dzięki pozyskiwaniu surowców naturalnych. Rozwój gospodarki i postęp technologiczny wielu państw świata możliwy był dzięki rewolucji przemysłowej, która przebiegała od końca XVIII wieku i przez cały wiek XIX.

Obszar energii to jej źródła odnawialne i nieodnawialne. Do tych pierwszych zalicza się energię słoneczną, wiatrową czy geotermalną. Druga to surowce, których stan po wydobyciu nie odnawia się i nie uzupełnia na nowo: węgiel, ropa, gaz ziemny, pierwiastki promieniotwórcze (np. uran).

W komunikacji ważne są dwa obszary – transport (lądowy, powietrzny, wodny) i łączność (zagadnienie mające kluczowe znaczenie we współczesnym świecie, w gospodarce i kulturze – wyróżniamy tu np. telekomunikację komputerową, telefonię, telewizję, radiofonię). W komunikacji istotną rolę odgrywa globalna turystyka, mogąca być siłą napędową gospodarek niektórych państw, w innych zaś stanowić jej ważną, dochodową część.

Lasy to natomiast obszary będące źródłem energii, surowców i materiału budowlanego, miejsce pracy, ale też rekreacji.

Poziom gospodarczy danego państwa w skali świata zależy od: położenia geograficznego i geopolitycznego, warunków naturalnych oraz stopnia rozwoju ekonomicznego.

Największe gospodarki w skali globalnej i ich PKB (Produkt Krajowy Brutto)

  1. USA (18,5 miliarda dolarów)
  2. Chiny (11,2 miliarda)
  3. Japonia (4,9 miliarda)
  4. Niemcy (3,4 miliarda)
  5. Wielka Brytania (2,6 miliarda)
  6. Francja (2,4 miliarda)
  7. Indie (2,2 miliardy)
  8. Włochy (1,8 miliarda)
  9. Brazylia (1,7 miliarda)
  10. Kanada (1,5 miliarda)

Największymi potęgami gospodarczymi na świecie są Stany Zjednoczone oraz Chiny. Daleko za nimi jest Japonia. Na kontynencie europejskim pierwsze miejsce zajmują Niemcy, przed Wielką Brytanią i Francją. Należy też pamiętać, że wielkość gospodarki niekoniecznie przekłada się na przeciętny poziom życia obywateli. Np. w Kanadzie (10. miejsce) jest on zdecydowanie wyższy niż w Indiach (7. miejsce).

Niektóre międzynarodowe organizacje o charakterze gospodarczym (dawne i obecne)

EWG (Europejska Wspólnota Gospodarcza) – założona w 1957 przez Francję, Niemcy, Włochy, Belgię, Holandię i Luksemburg. Później do państw założycielskich dołączyły inne. Wspólnota przestała istnieć w 2009 roku. Jej celem była współpraca krajów członkowskich zapewniająca rozwój gospodarczy i społeczny.

WTO (World Trade Organization, Światowa Organizacja Handlu) – powstała w 1995 roku, a jej siedzibą jest Genewa. Wśród państw założycielskich była Polska. Jej celem jest liberalizacja międzynarodowego handlu dobrami i usługami, prowadzenie polityki inwestycyjnej wspierającej handel, czy rozstrzyganie sporów dotyczących wymiany handlowej.

OPEC (Organization of Petroleum Exporting Countries) –powstała w 1960 r. w Bagdadzie z inicjatywy Wenezueli. Zrzesza eksporterów ropy naftowej, ustala limity wydobycia dla poszczególnych krajów, a więc dyktuje ceny surowca na rynku. Do OPEC należą: Arabia Saudyjska, Algieria, Irak, Kuwejt, Katar, Libia, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Indonezja, Nigeria, Iran, Gabon i Wenezuela.

OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju) – należą do niej kraje Europy Zachodniej, Ameryki Północnej, a także m.in. Japonia, Korea Południowa, Turcja, Czechy i Polska. Organizacja uzgadnia politykę gospodarczą, działa na rzecz ograniczania bezrobocia i wzrostu stopy życiowej społeczeństw. 

WNP (Wspólnota Niepodległych Państw) - powstała 21 grudnia 1991 roku i zrzesza niektóre państwa dawnego Związku Radzieckiego. Prowadzi wspólną politykę zagraniczną państw, tworzy wspólną przestrzeń gospodarczą i system komunikacyjny, a także wspólną politykę ochrony środowiska.

MFW (Międzynarodowy Fundusz Walutowy) – największa instytucja finansowa świata. Należy do niej 178 państw. Celem jest koordynacja międzynarodowej współpracy walutowej i gospodarczej oraz pomoc krajom członkowskim w utrzymaniu równowagi ekonomicznej.

Bank Światowy – powstał na mocy ustaleń z 1944 roku, jako instytucja mająca odbudować zniszczoną po II wojnie światowej Europę. Podstawą jego działalności jest udzielanie państwom członkowskim pożyczek długoterminowych na cele inwestycyjne. Jego siedzibą jest Waszyngton.

Sprawdzian – wybrane zagadnienia do sprawdzianu z gospodarki globalnej

Globalna gospodarka – definicja

Największe gospodarki na świecie

Gospodarcze organizacje międzynarodowe

Rolnictwo ekstensywne i intensywne

Transport lądowy, powietrzny, wodny

Łączność międzynarodowa i telekomunikacja

Najwięksi eksporterzy ropy naftowej

Rewolucja przemysłowa