Życiorys

Albert Einstein narodził się w 1879 r. w Ulm w Niemczech. Chodził do szkoły średniej w Szwajcarii, tam został obywatelem szwajcarskim w 1901 r. Uzyskał stopień doktorski cztery lata później na uniwersytecie w Zurychu, wtedy niestety nie udało mu się otrzymać stanowiska na którejś z wyższej uczelni. Tego samego roku wydał swoje prace na temat szczególnej teorii względności, zjawiska fotoelektrycznego oraz teorii ruchów Browna. W czasie kilku lat prace te, a przede wszystkim praca na temat względności, spowodowały, iż zaczął być postrzegany za jednego z najwybitniejszych oraz najbardziej oryginalnych uczonych na świecie. Jego teorie były bardzo kontrowersyjne. Nie było takiego uczonego, może poza Darwinem, który wzbudził tylu sporów co Einstein. Pomimo tego, to w 1913 r. przyjął posadę profesora na uniwersytecie w Berlinie, jak również w tym samym czasie został dyrektorem Instytutu Fizyki Cesarza Wilhelma oraz członkiem Pruskiej Akademii Nauk. Posady te dały mu możliwość poświęcenia dużo czasu na analizę naukową, tyle ile chciał. Rząd niemiecki nie miał żadnych powodów, aby żałować, że tak niezwykle hojnie obdarzył Einsteina posadami. W 1915 roku Einsteinowi udało się napisać ogólną teorię względności, natomiast w 1921 otrzymał nagrodę Nobla. W drugiej połowie funkcjonowania Einstein cieszył się ogromną sławą. Był przypuszczalnie największym uczonym historii. Ze względu na żydowskie pochodzenie Einsteina jego sytuacja w Niemczech po tym jak Hitler doszedł do władzy stała się zagrożona. W 1933 r. przeprowadził się zatem do Princeton w stanie New Jersey, gdzie pracował w Instytucie for Advanced Study, natomiast w 1940 r. został obywatelem USA. Pierwsze małżeństwo Einsteina skończyło się rozwodem, drugie natomiast było bardzo szczęśliwe. Z pierwszą żoną miał dwoje dzieci, dwóch chłopaków. Umarł w 1955 roku w Princeton. Interesowały go zawsze sprawy świata, który go otaczał oraz często wypowiadał się w kwestiach politycznych. Był konsekwentnym przeciwnikiem politycznej tyranii, zagorzałym pacyfistą oraz zdecydowanym stronnikiem syjonizmu. W kwestiach ubioru oraz zwyczajów towarzyskich był przede wszystkim indywidualistą. Posiadał duże poczucie humoru, charakteryzowała go skromność. Był również dość utalentowanym skrzypkiem. Treść tekstu, jaki jest umieszczony na nagrobku Newtona, zapewne w jeszcze większym stopniu pasowałby do Einsteina: "Niech cieszą się śmiertelnicy, że istniała tak wielka ozdoba rasy ludzkiej!". Teoria względności Alberta Einsteina. Określenie to obejmuje właściwie dwie teorie. Pierwsza z nich to szczególna teoria względności, napisana w 1905 r., druga natomiast to ogólna teoria względności, opisana w 1915 r. Ta ostatnia nazywana jest również przez Einsteina prawem grawitacji. Obydwie teorie są ogromnie skomplikowane. Nie będziemy tu ich teraz tłumaczyć, ale poświęcimy parę uwag szczególnej teorii względności. Powszechnie znana jest maksyma, iż "wszystko jest względne". Teoria Einsteina nie jest jednak powtórzeniem tego filozoficznego banału, ale natomiast precyzyjnym matematycznym twierdzeniem, które definiuje względność pomiarów naukowych. Wiadome jest, iż subiektywne postrzeganie czasu oraz przestrzeni uzależnione jest od osoby obserwującej. Ale przed Einsteinem większa część ludzi uważała, iż za tymi subiektywnymi wrażeniami ukryty jest czas absolutny oraz rzeczywiste odległości, które da się mierzyć metodami obiektywny przy pomocy precyzyjnych urządzeń pomiarowych. Einstein odrzucił definicję czasu absolutnego, co doprowadziło do rewolucję w nauce. Poniższy przykład ilustruje, w jak radykalny sposób jego teoria zmieniła nasze pojęcia rewolucji przestrzeni. Jeśli wyobrazimy sobie statek kosmiczny X, który oddala się od naszej planety z szybkością 100 000 kilometrów na sekundę. Szybkość tą mierzą dwaj obserwatorzy, gdzie jeden jest się na statku kosmicznym, natomiast drugi na naszej planecie. Wyniki ich pomiarów są takie same. Drugi statek kosmiczny Y leci dokładnie w takim samym kierunku co statek X, ale z większą szybkością. Gdy zmierzymy prędkość statku Y, osoba obserwująca, która znajduje się na naszej planecie stwierdzi, iż statek ten oddala się od niego z prędkością 180 000 kilometrów na sekundę. Osoba lecąca na statku Y uzyska taki sam wynik. Ponieważ obydwa statki lecą w takim samym kierunku, to wydaje się, iż różnica ich szybkości równa jest 80 000 kilometrów na sekundę oraz szybszy statek oddala się od poruszającego się wolniej z tą właśnie prędkością. Ale z teorii Einsteina wynika również, iż jeżeli pewne pomiary dokonują osoby obserwujące które lecą na statkach kosmicznych X oraz Y, to stwierdzą oni tak samo, iż odległość pomiędzy nimi rośnie razem z prędkością 100 000, a nie 80 000 kilometrów na sekundę. Wydawać by się mógł , iż wynik ten jest w oczywisty sposób nieprawidłowy. Wynik ten nie ma nic wspólnego ze szczegółami konstrukcji obydwu statków, jak również ich silników. Nie jest także wynikiem złej obserwacji albo wady urządzeń pomiarowych. Rzecz nie opiera się także na jakimś triku. W zgodzie ze szczególną teorią względności rezultat ten (który możemy z łatwością wyliczyć ze wzoru Einsteina na składanie prędkości) wynika tylko z zasadniczej natury czasu oraz przestrzeni. Wszystko to może się nam wydawać jedynie teorią - i rzeczywiście, przez lata kilkunastu ludzi nie brało na poważnie teorii względności. Uważali oni ją za oderwaną od życia akademicką teorię bez żadnego praktycznego znaczenia. Po roku 1945, kiedy to zrzucono bomby atomowe na Hirosimę oraz Nagasaki, nikt już nie myślał w ten sposób. Z teorii względności Einsteina wynika przede wszystkim, iż materia oraz energia są w pewnym sensie równoważne, przy czym ich zależność zdefiniowana jest na podstawie wzoru E=mc2 , gdzie E oznacza energię, m- masę, natomiast c- prędkość światła. Skoro c wynosi 300 000 kilometrów na sekundę jest już bardzo ogromną wielkością, wtedy c2 (tzn. c pomnożone przez c) jest wielkością jeszcze większą. Wynika stąd, iż nawet pewna przemiana niewielkiej ilości materii wyzwala dużą ilość energii. Wiadomo, nie można zaprojektować bomby atomowej ani skonstruować elektrowni jądrowej, która opierałaby się tylko na wzorze E=mc2 . Trzeba także zauważyć, iż w działaniach nad zastosowaniem energii atomowej ogromną rolę odegrało kilku innych ludzi, ale wkładu Einsteina jest bezdyskusyjny. A w szczególności list napisany przez Einsteina, który został przekazany prezydentowi Rooseveltowi w 1939 r., wskazywał na możliwość zbudowania broni atomowej oraz podkreślał wagę, jaką ma prześcignięcie Niemców przez USA w konstrukcji tej broni. Wpłynął on także do rozpoczęcia prac nad projektem Manhattan, który doprowadził do skonstruowania pierwszej bomby atomowej. Szczególna teoria względności budziła wśród ludzi duże kontrowersje. Wszyscy jednak zgadzali się z faktem, że jest to najbardziej zdumiewająca teoria naukowa, jaka była oraz będzie kiedykolwiek napisana. Pod tym względem wszyscy byli jednak w błędzie, ponieważ punktem wyjścia ogólnej teorii względności Einsteina było założenie, iż przyciąganie grawitacyjne nie bierze się z wpływu sił fizycznych w normalnym pojmowaniu tego pojęcia. Jest ono natomiast rezultatem zakrzywienia się samej przestrzeni. Trudno o bardziej zdumiewającą ideę!! Przecież nie da się zmierzyć zakrzywienia przestrzeni. Co to znaczy w ogóle, że przestrzeń jest zakrzywiona? Einstein nie tylko przedstawił taką idee, ale również nadał jej przejrzystą formę matematyczną. Spowodowało to, że teoria jego pozwalała wysuwać precyzyjne oraz nadające się do eksperymentalnego sprawdzenia przypuszczenia. Dokonane obserwacje -z których najdonioślejsze zostały dokonane podczas całkowitego zaćmienia Słońca -wiele razy potwierdziły prawidłowość wzoru Einsteina. Ogólna teoria względności pod kilkoma względami są różne od innych idei naukowych. Po pierwsze, Einstein nie oparł swojej idei na precyzyjnych doświadczeniach, ale przy jej pisaniu kierował się przede wszystkimi względami symetrii oraz matematycznej elegancji -a więc zostawił na gruncie rozumowym, racjonalistycznym (racjonalizm pojmowany tutaj jest jako przeciwieństwo empiryzmu). Tak samo jak próbowali to zrobić filozofowie greccy oraz średniowieczni scholastycy. Tak robiąc Einstein przeciwstawił się empirycznemu nastawieniu nowożytnej nauki. Grekom, którzy szukali piękna oraz symetrii nie udało się odnaleźć teorii dynamicznej, która wytrzymałaby decydujący sprawdzian doświadczenia, o tyle teoria Einsteina, jak do tej pory, przechodzi bardzo dobrze wszystkie testy. Na skutek takiego podejścia Einsteinowska ogólna teoria względności jest uznana na całym świecie za najcudowniejszą, najbardziej elegancką oraz intelektualnie zadowalającą ze wszelkich teorii naukowych. Ogólna teoria względności różni się również od innych teorii kilkoma jeszcze względem. Większa część praw naukowych posiada charakter zbliżony, czyli sprawdzają się one w kilku okolicznościach, ale niestety nie we wszystkich. Jak nam jest wiadome, od teorii względności nie ma wyjątków. Nie znamy warunków, teoretycznych ani eksperymentalnych, w których przypuszczenia ogólnej teorii względności sprawdzałyby się jedynie w przybliżeniu. Przyszłe eksperymenty będą może w stanie zepsuć ten świetny bilans, ale jak na razie ze wszelkich teorii naukowych ogólna teoria względności jest najbliższa ostatecznej prawdzie. Pozostałe dokonania Alberta Einsteina Najbardziej znane są nam osiągnięcia Einsteina to dwie teorie względności, a także inne dokonana, które również przyczyniły się do jego ogromnej sławy naukowej. Einstein otrzymał nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki głównie za pracę, która tłumaczyła istotne zjawisko fotoelektryczne. Było ono w tamtych czasach wielką zagadką dla fizyków. W swoim opracowaniu założył, iż są fotony, czyli cząsteczki światła. Jako, że na długo przedtem zbadano w eksperymentach, które poświęcone były interferencji, iż światło złożone jest z fal elektromagnetycznych,. Fale natomiast oraz cząsteczki uważano za pojęcia w sposób oczywisty przeciwstawne, w związku z tym teoria Einsteina była radykalne oraz paradoksalne zaprzeczeniem klasycznej teorii. Okazało się natomiast, iż jego wytłumaczenie efektu fotoelektrycznego ma ogromne znaczenie praktyczne, natomiast hipoteza występowania fotonów wywarła duży wpływ na postęp teorii kwantów oraz jest aktualnie jej integralną część. Przy ocenie znaczenia Einsteina pojawia się porównanie z go Isaakiem Newtonem. Teorie Newtona są w zasadzie bardzo proste do zrozumienia. Jego inteligencja oraz geniusz potwierdzone zostały w momencie, gdy jako pierwszy sformułował swoje zasady. Jeżeli chodzi natomiast o teorie względności Einsteina, to są one trudne do zrozumienia, nawet jeżeli korzysta się z bardzo szczegółowych objaśnień. O ile zatem trudniej było je utworzyć, pewne koncepcje Newtona stały w radykalnej sprzeczności z będącymi wtedy poglądami naukowymi. Ale za to jego teoria nigdy nie wydawała się wewnętrznie sprzeczna. Całkiem inaczej jest w przypadku teorii względności, w której znajdziemy wiele paradoksów. Geniusz Einsteina polegał przede wszystkim na tym, iż na samym początku, kiedy jego koncepcje nadal jeszcze były nie zdefiniowanymi hipotezami początkującego badacza, w obliczu jawnych sprzeczności nie poddał się tylko pracował dalej. Pracował dotąd aż nie udało mu się wykazać, iż sprzeczności są tylko pozorne oraz we wszystkich przypadku są subtelne, ale poprawne metody rozwiązania paradoksu. Dzisiaj już wiemy, iż teoria Einsteina jest bardziej "poprawna" aniżeli teoria Newtona. Dlaczego więc Einstein ulokowany jest niżej na naszej liście? Dzieje się tak ponieważ teorie Newtona położyły podwaliny pod nowożytną naukę oraz technikę. W większej części dziedzin techniki uzyskały aktualnie poziom, który w ogóle by się nie zmienił, gdybyśmy ciągle znali tylko odkrycia Newtona, nie zaś Einsteina. Jest również inny czynnik, który miał wpływ na takie akurat ulokowanie Einsteina na liście. W większej części wypadków do rozwoju którejś z ważnych idei przyczyniło się kilku ludzi. Tak było na pewno z historią socjalizmu albo rozwojem elektromagnetyzmu. Utworzenie teorii względności nie było całkowicie zasługą jedynie Einsteina, ale to on poczynił się do tego w największym stopniu. Trzeba jeszcze powiedzieć, iż teorie względności są dziełem jednego, wybitnego geniusza w znacznym stopniu aniżeli jakiekolwiek inne idee o porównywalnym znaczeniu. Naukowiec ten jest jednym z większych fizyków naszych czasów. Ogromną jego zasługą jest wkład, jaki wniósł w dziedzinie astrofizyki oraz mechaniki nieba. (E = mc2) gdzie c we wzorze to prędkość światła w próżni. Wzór ten pokazuje źródło dużych ilości energii promienistej, która jest wydzielona przez ciała niebieskie kosztem ich masy. Teorie Alberta Einsteina są źródłem dwudziestowiecznej fizyki. Jego szczególna a także ogólna teoria względności są podstawę wytłumaczenia praw natury oraz takich pojęć, jak przestrzeń, czas, masa czy energia. Szczególna teoria względności, została napisana w 1905 r., jest nieodzowna, do zrozumienia oddziaływania cząsteczek elementarnych. Ogólna teoria względności, którą napisano dziesięć lat później, otworzyła drogę do nowej kosmologii.

"Wpływ prac Einsteina na różne dziedziny fizyki jest tak ogromny i różnorodny - napisał Gerard Hol ton - że naukowiec, który starałby się to prześledzić, miałby duże trudności z ustaleniem, od czego zacząć". Prace Einsteina są podstawę odkryć naukowych XX wieku. Podobnie zresztą jak odkrycia Izaaka Newtona, znalazły szerokie wykorzystanie w technologii, co dało możliwość manipulowania zjawiskami środowiska. Tranzystory, mikroskopy elektronowe, komputery, komórki fotoelektryczne - to jedynie parę urządzeń ogromnego skoku w dziedzinie informatyki czy komunikacji, który pojawił się na skutek einsteinowskiej rewolucji.

Albert Einstein narodził się w Ulm, w Niemczech, 14 marca 1879 roku. Był synem Hermanna oraz Pauliny z domu Koch. Gdy miał roczek jego rodzice przeprowadzili się do Monachium. Einstein był cichym dzieckiem; postrzegano go jako dziwnego chłopca a nie utalentowanego. Od dziesiątego roku życia uczył się w Leopold Gymnasium. Nie lubił sztywnej, niemieckiej dyscypliny jaka panowała w szkole, a także bez większego zainteresowania uczył się języka greckiego czy łacińskiego. Jego droga do nauki zaczęła się od matematyki, do której zachęcił go wujek, inżynier Jakub Einstein. Gdy miał 12 lat Einstein sam nauczył się geometrii oraz obiecał, iż któregoś dnia rozwiąże wszystkie zagadki świata. Jego historia to raczej niecodzienny przypadek realizacji dziecięcych marzeń.

Późniejsza kariera szkolna Einsteina była także powikłana, jak jego nauka w szkole podstawowej. W 1894 roku rodzice Einsteinów przeprowadzili się Mediolanu, gdzie po wcześniejszych kłopotach w pracy zamieszkał jego ojciec. Albert został w Monachium, aby skończyć edukację w gimnazjum, ale porzucił je, nie otrzymawszy końcowego świadectwa. Dołączył do rodziców. Gdy miał 17 lat, objął stanowisko na politechnice w Zurychu; rok wcześniej nie zdał egzaminu wstępnego. W szkole doszedł do wniosku, iż jego dziedziną będzie nie matematyka, ale fizyka,. W związku z tym zaczął czytać prace między innymi Hermana von Helmholtza, Jamesa Clarka Maxwella. Nie był wybijającym się studentem, posiadał poczucie, iż uczelnia krępuje go. Potem pisał, że "to cud, że współczesne metody kształcenia nie zdusiły całkowicie świętego zapału i dociekliwości. W 1900 roku uzyskał dyplom.

Z początkiem 1902 roku Einstein otrzymał posadę młodszego inspektora w szwajcarskim urzędzie patentowym. Myślano, iż to ta praca - dokładne analizy oraz wytłumaczenie wykorzystania przeróżnego typu wynalazków - rozbudziła jego ciekawość czasem oraz przestrzenią. Z pewnością był to jedyny okres, kiedy Einstein był w izolacji od środowiska fizyków, ale śledził najnowsze osiągnięcia fizyki.

W roku 1905 - nazywanym często annus mirabilis Einsteina - wydał w XVII tomie Annalen der Physik trzy bardzo ważne prace, gdzie, jak napisał Emilio Segre: "jego geniusz zapłonął z niedościgłą jasnością". Każda praca była poświęcona każdemu zagadnieniu:

1. W artykule na temat ruchów Browna Einstein opracował, zygzakowaty taniec cząsteczek, które są zawieszone w cieczy. Taniec ten spowodowany jest wymiernym oraz przewidywalnym skutkiem kinetyki cząstek. Stwierdzenie to było niepodważalnym dowodem na istnienie cząstek, ciągle jeszcze kwestionowanych w niektórych kręgach naukowców. Parę lat później słuszność wyliczeń Einsteina potwierdziły eksperymenty.

2. W swojej pierwszej pracy na temat teorii kwantów Einstein pokazał, iż założenie matematyczne, które dało możliwość rozwiązywać kłopoty promieniowania "ciała doskonale czarnego", odpowiada pewnemu fundamentalnemu zjawisku fizycznemu. Pokazał, iż światło to strumień cząsteczek, których energię da się wyliczyć gdy skorzystamy z liczby zwanej stała Placka ( "foton" jako definicja cząsteczki światła powstało później ). Eksperymentalne objaśnienie tego twierdzenia w zakresie światła widzialnego otrzymano w ciągu kolejnej dekady. Hipoteza kwantów dała możliwość Einsteinowi wytłumaczyć zjawisko fotoelektryczne, za co w 1921 roku uzyskał Nagrodę Nobla.

3. Obydwie wspomniane prace, głównie druga, posiadały rewolucyjny charakter, ale pod tym względem zwyciężyła jednak trzecia Zur Elektrodynamik bewegter Korper ( O elektrodynamice ciał ruchu ). W pracy tej jako pierwsza omówiona zastała teoria, nazwana potem szczególną teorią względności.

Szczególna teoria względności odwołuje się do całej fizyki, ale pod pewnymi względami przedstawia poważne sprzeczności z intuicyjnym rozumowaniem czasu oraz przestrzeni. Mówiąc inaczej, Einstein, gdy rozważał ruch w przestrzeni, zdefiniował postulat, iż prędkość światła posiada stałą wartość we wszelkich układach odniesienia - niezależnie od ruchu źródła światła albo jego detektora. Mówiąc prościej - wyliczona dużo wcześniej prędkość światła nie uzależniona jest od prędkości ruchu osoby obserwującej. Jeśli jednak taka sytuacja ma miejsce, to dla dwóch osób obserwujących przemieszczających się z różnymi prędkościami równoczesne są różne zdarzenia. Jeżeli przyjmiemy, iż prędkość światła posiada identyczną wartość we wszystkich układach odniesienia, wówczas czas oraz przestrzeń złączą się, razem utworzą arenę zdarzeń fizycznych.

Prosto wytłumaczyć, dlaczego teoria Einsteina stanowiła rewolucję. Doprowadza ona do sytuacji, gdzie zwykły rozsądek oraz koncepcje filozoficzne ustępują miejsca przed nowoczesnymi pojęciami naukowymi - czyli takimi, które w łatwy sposób można udowodnić eksperymentalnie. Możliwe, że trudniej wytłumaczyć, dlaczego teoria ta bardzo łatwo uzyskała uznanie wśród innych fizyków. W momencie gdy Einstein przedstawił szczególną teorię względności, podstawowym celem jego było rozwikłanie głównych pojęć, z jakimi borykała się gwałtownie postępująca elektrodynamika. James Maxwell, fizyk, który należał do wcześniejszego pokolenia, napisał równania, z których wywnioskować się dało, iż fale elektromagnetyczne są w stanie rozchodzić się z prędkością światła. W celu mechanicznego wytłumaczenia tego zjawiska - rozchodzenie się fal w przestrzeni ze stałą, zadaną prędkością - wymyślono teorię niewidzialnego eteru. Ale eteru nigdy nie udało się odkryć, a tym samym ta bardzo znana teoria względności pozwoliła zrezygnować z eteru, co było poważnym uproszczeniem. Teoria Einsteina wytłumaczyła także niektóre wyniki eksperymentalne, takie jak na przykład przyrost masy obiektów przemieszczających się z ogromną prędkością, o czym wcześniej mówił już holenderski fizyk Hendrik Lorentz.

Inny powodem zaakceptowania szczególnej teorii względności było pojawienie się w 1900 roku teorii kwantów. Niektóre zjawiska, jakie zachodzą w jądrze atomu dało się wytłumaczyć przy pomocy teorii względności, fizyka newtonowska jednak nie była w stanie ich wyjaśnić. Max Planck, jeden z twórców teorii kwantów, od razu docenił znaczenie szczególnie teorii względności - przyrównał ją do rewolucji kopernikańskiej. Taką samą ocenę wysunął potem Niels Bohr. Zgodnie z teorią względności - jak twierdził Einstein - "Masa ciała jest miarą jego energii". Niedługo później Einstein wydał bardziej szczegółową pracę, gdzie napisał swoje słynne równanie: energia E jest równa masie ciała m, którą należy pomnożyć przez kwadrat prędkości światła

( E=mc2 )

Po wydaniu prac z 1905 roku Einstein był jednym z bardziej słynnych fizyków w środowisku naukowców. W 1909 roku Einstein zrezygnował z pracy w szwajcarskim urzędzie patentowym, zaczął karierę uniwersytecką. W 1909 roku przyjął stanowisko na uniwersytecie w Pradze, niestety nie czuł się tam dobrze. Powodem były antysemickie nastroje jakie panowały w Austrii. W 1912 roku powrócił do Zurychu. W 1914 roku otrzymał nominację na utworzoną dla niego posadę w Pruskiej Akademii Nauk oraz jednocześnie był profesorem Uniwersytetu Berlińskiego. Od tego czasu był w stanie poświęcić większą część swego czasu na analizy naukowe.

Teoria, która do dzisiaj znana jest jako ogólna teoria względności, jest głównie teorią grawitacji. Einstein pisał ją od roku 1907 do 1916. Teoria ogólna jest poszerzeniem szczególnej teorii. Wykorzystuje się ją do układów przemieszczających się ruchem przyśpieszonym. Ogólna teoria względności jest podstawą całej dwudziestowiecznej kosmologii - tłumaczy na przykład przesunięcie w kierunku czerwieni widma galaktyk, które jest dowodem na to, że kosmos się poszerza, również tłumaczy pojawienie się czarnych dziur.

By zrozumieć ogólną teorię względności, trzeba zacząć od zasady równoważności. Jak dowiódł Galileusz W swoim słynnym eksperymencie, ciała spadające na nasza planetę spadają z takim samym przyspieszeniem, niezależnym od ich masy. Dlatego ciała spadające, ogromne oraz niewielkie, są "nieważkie" - ich masa nie wpływa na to, jak reagują na przyciąganie ziemskie. W rzeczywistości astronauci na orbicie ciągle "spadają" na nasza planetę, zatem są w stanie nieważkości. Gdy natomiast ich statek kosmiczny opuści orbitę i zacznie przyspieszać w stronę daleko będącego ciała niebieskiego, astronauci poczują ciężar. Powodem jest wówczas przyspieszenie, nie natomiast grawitacja. Zasada równoważności Einsteina mówi, iż siły grawitacyjne oraz inercjalne, powiązane są z przyspieszeniem układu, są nieodróżnialne.

Z zasady równoważności wiemy także, iż przyciąganie grawitacyjne nie jest siłą, z jaką przyciągają się wzajemnie wszelkie ciała. Ciążenie trzeba uważać za skutek zakrzywienia czasoprzestrzeni przez masę. Masa sprawia, iż przestrzeń ma geometrię nieeuklidesową. Wprawdzie w warunkach, jakie posiadamy się na co dzień, ogólna teoria względności oraz prawo powszechnego ciążenia Newtona dają nam prawie identyczne wyniki. Jednak przy pomocy teorii Einsteina nie tylko opiszemy eliptyczne orbity planet, ale także wytłumaczymy niektóre anomalia, takie jak precesja orbity Merkurego wokół Słońca.

Parę lat później, jak Einstein wydał swoją ogólną teorię względności, potwierdzono ją przez obserwacje astronomiczne. W 1911 roku Einsteinowi udało się przewidzieć, iż promień światła ciała niebieskiego, przelatując w niedaleko ogromnej masy - na przykład Słońca - ulega ugięciu. Ugięcie da się zobaczyć gdy porównamy ułożenie ciała niebieskiego na niebie, w momencie gdy położone jest ono z dala od Słońca oraz wtedy gdy jej promienie przelatują tuż obok Słońca. Z ogólnej teorii względności wiemy również, iż kąt ugięcia musi być dwa razy większy, aniżeli przewidywała teoria klasyczna, gdzie przestrzeń uważano za płaską.

Przypuszczenia Newtona oraz Einsteina da się porównać, gdy będziemy obserwować położenie ciała niebieskiego w czasie zaćmienia Słońca. Pierwsze próby skończyły się fiaskiem. Natomiast w 1919 roku za namową astronoma Arthura Eddingtona wysłano dwie ekspedycje angielskie, jedną do Brazylii, natomiast drugą na Wyspę Książęcą, u wybrzeży Afryki Zachodniej. Wnioski były jednoznaczne: badania zdjęć dowiodły, iż umiejscowienie ciał niebieskich jest zgodne z przypuszczeniami ogólnej teorii względności. Einstein stawił się z dnia na dzień międzynarodową sławą. 7 listopada 1919 roku londyński "Times" napisał: "Rewolucja w nauce. Nowa teoria wszechświata. Idee Newtona obalone". Dwa dni potem swoją wersję wydarzeń napisał "New York Times". Późniejsze analizy Einsteina - w poszukiwaniu jednolitej teorii pola, która łączyłaby teorię ciążenia z teorią elektromagnetyzmu - nie doprowadziły do konkretnych wyników. Wydawać by się mogło się, iż zachował przekonanie że istnieje jakaś otaczająca rzeczywistość, czemu zaprzeczała teoria kwantów, do której pojawienia się włożył duży wkład swoimi pracami, m.in. na temat fotonów oraz zjawiska fotoelektrycznego. Prowadził kilkuletnie rozmowy z Nielsem Bohrem, wtedy to napisał: "Nadal wierzę w możliwość [ opracowania ] modelu rzeczywistości - to znaczy teorii, która opisuje rzeczy, a nie jedynie prawdopodobieństwo ich wystąpienia". Po 1928 roku, w szczytowym okresie postępu teorii kwantów, czas dominacji Einsteina w jej rozwoju dobiegł końca.

W 1933 roku publikacje Einsteina były pośród publikacji, które zostały spalone w Berlinie przez hitlerowców. Jego cały majątek zagarnięto, a nie długo później Einstein wyjechał z Niemiec. Pojechał do USA. Zaproponowano mu dożywotnią posadę na stanowisku w Instytucie Studiów Zaawansowanych w Princeton. W obliczu rosnącego niebezpieczeństwa porzucił swoje pacyfistyczne przekonania. W 1939 roku, bardzo się ciągając, napisał list do Franklina Roosevelta, gdzie zachęcał do podjęcia prac nad konstrukcją bomby atomowej. Nie brał udziału w pracach przy budowaniu bomby także dlatego, iż uważał, że jego lewicowe sympatie są w stanie zagrozić bezpieczeństwu prac. Po wojnie Einstein był rzecznikiem rozbrojenia nuklearnego. Nigdy nie został jednak patriotą amerykańskim, był przeciwnikiem prowadzonym w latach pięćdziesiątych przesłuchaniom w Kongresie na temat tzw. działalności antyamerykańskiej. W 1952 roku nie przyjął posady prezydenta Izraela, mimo tego, że była to tylko funkcja honorowa.

Późniejsza kariera Einsteina powiązana jest z jego ciągłym prestiżem. Był osobą publiczną, był zapraszany ciągle jako mówca na publiczne zgromadzenia. Out of My Later Years, jedna z jego najpopularniejszych, najczęściej wznawianych książek posiada artykuły na przeróżne tematy, między innymi na takie jak socjalizm, stosunki pomiędzy białoskórymi a czarnoskórymi albo upadek moralny. Einstein tak samo jak Freud, z którym pisał, głosił polityczne oraz społeczne poglądy, które były zgodne z liberalnym duchem tego okresu. Jego eseje ciągle godne są uwagi. Często cytuje się powiedzenie Einsteina: "Bóg nie gra w kości". Tyczy się ono statystyki kwantowej. Einstein był agnostykiem. Na pytanie, czy wierzy w Boga, powiedział: "Nie można o to pytać kogoś, kto z coraz większym zadziwieniem próbuje zbadać i zrozumieć nadrzędny porządek wszechświata".

Bardzo trudno opisać charakter Einsteina, przede wszystkim z lat późniejszych, gdy prowadził na ogół życie samotne. Nie mówił o swoich uczuciach w stosunku do innych ludzi, mimo tego, iż skłonny był do pokazywania swojego głębokiego oddania ludzkości. W czasie największej sławy ogromnym przeżyciem był dla niego rozwód z pierwszą żoną, Milevą Marić, z którą miał dwóch synów. Jeden z nich chory był na schizofrenię. Jego córkę, która narodziła się jeszcze przed małżeństwem, oddano do adopcji. Ożenił się po raz kolejny z Elsą Löwenthal, daleką kuzynką, która umarła w 1936 roku.

11 kwietnia 1953 roku, w proteście przeciwko zbrojeniom jądrowym. Albert Einstein podpisał pacyfistyczny manifest, który rozpowszechniał Bertranda Russella. Parę dni później doznał pęknięcia tętniaka aorty, mimo to jego życiu nie zagrażało niebezpieczeństwo. Nie wyraził zgody na operację, powiedział: "Chcę odejść wtedy, kiedy sam zechcę. Sztuczne przedłużanie życia jest niesmaczne". Umarł w spokoju 18 kwietnia 1955 roku. Albert Einstein był zagorzałym palaczem. Gdy był młody palił przeważnie ogół cygara, bardzo liche. Później zaczął palić fajkę i bardzo się do niej przyzwyczaił. Mówiono iż nie wypuścił jej nawet z rąk wówczas, gdy któregoś razu wywróciła się jego żaglówka i wpadł do wody. Wśród licznych, również dziwnych, wyróżnień oraz honorów Einsteina było dożywotnie członkostwo w Klubie Palaczy Fajek w Montrealu. Gdy przyjmował to wyróżnienie, Einstein miał powiedzieć, iż: Palenie fajki zapewnia spokojny oraz obiektywny osąd spraw ludzkich.

Palenie dużych ilości tytoniu spowodowało iż odbiło mu się to na zdrowiu. Lekarze kazali mu ograniczyć palenia. Einstein natomiast próbował ciągle obchodzić te przykazania. Więc bardzo często w taki sposób rozmawiał ze swoją żoną Elsą:

- Albercie, i znów zapalasz fajkę.

- Ależ to dziś moja pierwsza! - odpowiadał najczęściej Einstein.

- Nie oszukuj, sama widziałam, że to już chyba czwarta!

- Ależ skąd - bronił się Einstein. No, może to nie pierwsza, ale najwyżej druga fajka. Przecież nie powiesz, moja droga, że jesteś ode mnie lepsza w matematyce.

Abraham Pais przypomina bardzo śmieszną sytuację, której był świadkiem. Było to w 1948 roku w Princeton, w momencie gdy przyjechał tam na jakiś czas Niels Bohr. Jego pokój w instytucie był zaraz obok pokoju Einsteina, który od wyjazdu z Niemiec w 1933 roku pracował w tamtejszym Instytucie Studiów Zaawansowanych.

Bohr posiadał zwyczaj głośnego myślenia w towarzystwie swoich bliskich pracowników. Tym razem poprosił zatem Paisa, żeby zapisywał jego myśli. Bardzo często jednak było tak, iż Bohr poruszał się bardzo długo po pokoju, mruczą kilkakrotnie coś pod nosem, w czasie gdy zastanawiał się nad zdefiniowaniem swoich myśli. Tego dnia Bohr wprost biegał po pokoju, mówiąc: Einstein, Einstein.

Wtedy bardzo cicho otworzyły się drzwi i do pokoju na paluszkach wszedł Einstein. Gdy zobaczył Paisa położył palec na ustach, z uśmiechem na ustach skradał się do stolika, gdzie położone było pudełeczko Bohra z jego tytoniem do fajki. W tym czasie stan zdrowia Einsteina był już tak zły, iż lekarze kategorycznie zabronili mu kupować tytoń. Niestety niezdolny do zwalczenia nałogu Einstein doszedł do wniosku, że zakazano mu tytoń kupować, ale nikt nie zakazał mu go ukraść. Właśnie po to przyszedł do pokoju Bohra.

Pais siedział spokojnie nieświadomy niczego. Bohr ciągle mówił: Einstein, Einstein... W pewnym momencie nagle się odwrócił i zamarł ze zdziwienia, gdy stanął twarzą w twarz z Einsteinem. Wyglądało to tak, jakby przywołał go swoim ciągłym powtarzaniem jego nazwiska. Wszyscy zaczęli się śmiać, gdy Einstein wytłumaczył gospodarzowi jaki jest cel jego nie zapowiedzianej wizyty.

>"W lutym 1919 roku uzyskał rozwód, natomiast już w czerwcu wziął ślub z Elsa (...) Jeżeli Elsa myślała, że uda jej się dokonać, by Einstein był częścią jej burżuazyjnego świata, bardzo się rozczarowała (...) Sypialnia Einsteina, na własne życzenie, przypominała cele mnicha: bez dywanu, bez jednego obrazu na ścianie." Żył zgodnie ze swym przekonaniem, iż każda własność stanowi obciążenie, i w związku z tym nie miał niczego, co miało jakakolwiek wartość. (...) Jego kuzynka Alice Steinhard wspomina jedną z podróży pociągiem, którą odbyła razem z Einsteinami. Dzień był chłodny i Albert w pewnym momencie dostał dreszczy. Elsa bardzo szybko wiedziała, gdzie jest przyczyna. Włożyła rękę za pasek u jego spodni, a następnie powiedziała do niego: "Zapomniałeś włożyć bieliznę". O wielkim uczonym napisano prawie czterysta książek, ale jedynie kila w nich o nim powiedziano. Gdy Einstein zmarł w 1955 roku, wykonawca jego testamentu, jego przyjaciel Otto Nathan, razem z Helen Duks, sekretarką, zrobili dosłownie wszystko, co było w ich mocy, by wykreować ta postać na kogoś w rodzaju laickiego świętego. Człowieka, który jest bez skazy, w najgorszym razie pięknie roztargnionego. Niestety sytuacja się zmieniła, gdy w 1987 roku sąd nakazał Nathanowi udostępnienie Einsteinowskich archiwaliów. Tak też się stało, oryginały przeniesiono do Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie, kopie natomiast zostały w USA, w Bostonie oraz Princeton. Mimo ze utajniona zostaje jeszcze cześć korespondencji

Albertaz syn oraz Elsa, jego druga żona, poważni biografowie dysponują już teraz poważnym informacjami do utworzenia dobrego wizerunku człowieka, a może raczej wizerunku pełnego człowieka. Możliwość tą wykorzystał Denis Brian. Sięgnął po nie zastosowane do tej pory źródła, po relacje ludzi bardzo bliskich uczonemu, którzy zadecydowali że będą mówić otwarcie, w przekonaniu, iż ci, których taka otwartość mogłaby się nie spodobać, już nie zmarli. Rezultat jest bardzo dobry, zamiast pomnika z brązu uzyskaliśmy wizerunek człowieka z krwi i kości. Niestety nie był on taki jaki sobie wcześniej wyobrażaliśmy. Okazało się, iż Einstein budził skrajne emocje. Niektórzy uważali go za największego Żyda od czasów Chrystusa, a nawet Mojżesza. Inni natomiast uważali go za największego szalbierza świata, który podkradał idee naukowe pozostałym. Był liberałem, który uznawał konieczność zbudowania rządu światowego oraz z tego powodu władze amerykańskie, jak i nazistowskie Niemcy uważały go jako wroga państwa. Z relacji dwóch jego żon wynika, iż obowiązki męża nie wychodziły mu najlepiej, cokolwiek by to miało znaczyć. Posiadał nieślubną córeczkę. Jego naukowe wywody zrozumiało jedynie nie wiele ludzi na Ziemi, ale jego osoba, paradoksalnie, zainteresowani byli wszyscy. Życie Einsteina płynęło w zgodzie z tym, co sam pewnego dnia powiedział o losie człowieka: "Istnieje zbyt duża dysproporcja pomiędzy tym, kim człowiek jest, a tym, za kogo inni go uważają". Postrzegano go za zagorzałego pacyfistę, a przecież to on właśnie zasłużył się w budowaniu bomby atomowej. Postrzegano go również za największy umysł epoki, a tymczasem jego syn - to trzeba zaznaczyć - chorował na schizofrenie. Zatem był on niezdolny nie tylko do samodzielnego funkcjonowania, jak również i przemieszczania się po ulicy. Einstein jawił się wszystkim jako humanista ogarniający spojrzeniem cala ludzkość, ale nie widział smutnego losu pokrzywdzonych przez niego własnych dzieci. Obnosił się on ze swoim przyzwyczajeniem do samotnego życia, ale w gruncie rzeczy ciągle oraz zawsze znajdował się wśród kobiet: "Małżonkowie bardzo się różnili - czytamy. - Elsa starała się zachowywać pozory, Albert zaś na pozory gwizdał. Był spontaniczny i szczery, ona ostrożna i pojednawcza. Była wierna i kochająca żona, on zaś wskutek pozamałżeńskich romansów zyskał wśród nielicznych osób, które o tym wiedziały, opinie kobieciarza." Uważał, iż nie lubi sławy, ale z udzielonych przez niego wywiadów bylibyśmy w stanie napisać kilka tomów. Cenił skromność ale, nie całkiem żył z nią w zgodzie, często dawał się portretować. Mówił również o sobie, że jest demokratą, niejednokrotnie posądzono go również o komunizm. Nie umilkła jeszcze wrzawa wokół jego osoby. Do tej pory nie wiemy, gdzie rozrzucono jego prochy. Czy publikacja, która stawia takie znaki zapytania może być interesująca, zwłaszcza ze niewiele w niej komentarzy, natomiast bardzo dużo faktów, listów, relacji naocznych świadków. Przy czym, to także trzeba jasno powiedzieć, iż ta publikacja nie zmierza do przedstawienia Einstein w złym świetle, ale tylko w świetle prawdziwym. Prace Denis Brania zakończyła aneks, który zatytułowany był "Mózg Einsteina". Aż trudno uwierzyć, co się działo oraz co się dzieje po śmierci z tym organem autora teorii względności. Przechowywano w słoiku w prywatnym domu, poddawany był sekcji, a wszystko to po to, by po zadaniu uchwycić istotę jego geniuszu. Niestety jak dotąd, nadzieja ta spełza na niczym, natomiast przytaczana publikacja daje możliwość uchwycenia istoty człowieczeństwa. Także i u geniusza. Einstein uważany był zawsze za człowieka bardzo skromnego, pogodnego oraz posiadającego duże poczucie humoru. Na początku jego kariera naukowa była bardzo trudna. Pewnego dnia sekretarz naukowy Towarzystwa Przyrodników w Zurychu poprosił jednego z profesorów, by przeczytał pracę jednego młodszego asystenta. Mówił o niej, że nie jest to nic szczególnie interesującego, "ale chciałbym mu pójść na rękę" - powiedział. Tym młodszym asystentem był właśnie Albert Einstein, natomiast przedstawiona przez niego praca - była pierwszą informacją o teorii względności. Pośród naukowców swojego pokolenia Einsteina uważano bardzo często za człowieka - mówiąc delikatnie - dość oryginalnego w swym postępowaniu, a czasami nawet i dziwnego. Świadczyć może o tym opinia napisana przez dziekana Wydziału Fizyki w Pradze. Kiedy przyjmował do pracy swojego nowego kierownika Katedry Fizyki, którą opuścił Einstein, wymagał od swojego nowego pracownika tylko jednej rzeczy - normalnego zachowania się. Ten zaskoczony był niesamowicie. "Czy to taka rzadka cecha u fizyków?" Na to oburzony trochę dziekan: "Chyba nie zechce pan wmówić we mnie, że pański poprzednik Einstein był człowiekiem normalnym? "No tak, to by się zgadzało. Einstein albowiem uzyskał akurat zdjęcie które pokazywało odchylenie promieni świetlnych na skutek grawitacji, które oglądał z ogromnym zainteresowaniem oraz radością, wołając: "To nadzwyczajne, to po prostu nadzwyczajne!" Wszystkim wydawało się, iż tak bardzo cieszył się ze swojego naukowego zwycięstwa, a to był jedynie zachwyt naukowca nad tak ogromną oraz wspaniałą doskonałością techniczną fotografii. Einstein nie tylko wyróżniał się ogromną skromnością, ale również często był krytycznie nastawiony wobec samego siebie. Dobrze znając zresztą swoje słabości oraz śmiesznostki, z których umiał kpić po swojemu. Pewnego dnia, w czasie pierwszego swojego pobytu w Nowym Jorku, wożono go samochodem po ulicach, witano wielkim transparentem na którym było napisane: "This is the famous professor Einstein", rzucano w niego kwiatami oraz serpentynami. Einstein mówił wówczas uśmiechając się do małżonki: "Mimo wszystko oglądanie słonia czy żyrafy w cyrku musi być bardziej zabawne od widoku starego profesora". O ogromnej skłonności Einsteina może świadczyć również następny kawał. Dwaj amerykańscy studenci założyli się, iż list który będzie jedynie zaadresowany tylko: "Profesor Einstein - Europa" dotrze do rąk adresata. Oczywiście dotarł w normalnym terminie, natomiast Einstein bez cienia chełpliwości po prostu stwierdził: "Poczta funkcjonuje u nas doskonale". Einstein, tak samo jak i kilku jeszcze innych naukowców, pochłonięty pracami naukowymi nie przywiązywał dużej wagi do spraw życia codziennego. Po co np. czyścić buty, gdy cały czas pada deszcz, albo nosić wtedy kapelusz, kiedy schnie on znacznie wolniej aniżeli jego włosy? Na koniec jeszcze przytoczymy jeden kawał. Einstein był na przyjęciu u pewnych Amerykanów. Pani domu chciała się pochwalić się przed nim swoją wiedzą, zaprowadziła go do okna i pokazała pierwszą lepszą gwiazdę, mówiąc: "To jest Wenus. Poznaję ją, bo lśni zawsze tak, jak piękna kobieta." "Przykro mi" - powiedział Einstein - "To nie jest Wenus, lecz Jowisz". "Ach, drogi profesorze - pan jest naprawdę niezwykły! Z tak olbrzymiej odległości potrafi pan odróżnić płeć gwiazdy!"

Twórcę teorii względności, Alberta Einsteina, uznano za najwybitniejszym człowiekiem XX wieku. Einstein nigdy nie zdradził szczegółów swojego życiorysu. Historykom musi wystarczyć jedynie wiadomość, iż się narodziłem - mówił człowiek, którego równanie E=mc2 zrewolucjonizowało naukę. Wspaniały fizyk w 1921 roku otrzymał Nagrodą Nobla.

Kalendarium

1879 14 marca Albert Einstein urodziła się w niemieckim mieście Ulm w domu rodziców: Hermanna Einsteina (1847-1902) oraz Pauliny Einstein z domu Koch (1858-1920).

1880 Rodzice Einsteinów przeprowadzają się do Monachium.

1881 18 listopada - Urodziła się jego siostra, Mai

1884 Albert na piąte urodziny dostał od ojca kompas, który wywarł na nim ogromne wrażenie

1885 Jesienią rozpoczął naukę w Petersschule, katolickiej szkole elementarnej; był w swojej klasie jednym uczniem z pochodzeniem żydowskim; domowe lekcje judaizmu rozbudziły w nim zaciekawienie religią, które ustało gdy miał 12 lat; zaczyna uczyć się gry na skrzypcach.

1888 idzie do gimnazjum Luitpolda w Monachium.

1889-1895 Rozwija zaciekawienie fizyką, matematyką oraz filozofią.

1894 Einsteinowie przeprowadzają się do Włoch, zostawiając Alberta w Monachium, by mógł skoczyć gimnazjum. Pod koniec roku Albert rzuca szkołę, wraca do rodziców.

1895 Jesienią próbuje dostać się na Politechnikę Związkową w Zurychu (ETH - Eidgenössische Technische Hochschule), dwa lata zanim osiągnął normalny wiek rekrutacji na studia, ale nie zdaje egzaminu wstępnego; zapisuje się do Szkoły Kantonalnej Kantonu Aargau w Aarau oraz mieszka w domu jednego z nauczycieli Josta Wintelera.

1896 Gardząc pruską wojskową mentalnością zrzeka się obywatelstwa Niemiec oraz przez kolejne pięć lat zostaje bezpaństwowcem; jesienią zakończył szkołę w Aarau, co spowodowało, że mógł rozpocząć studia na Politechnice Związkowej; pod koniec października przeprowadza się do Zurychu.

1899 Gdy miał 20 lat ubiegał się o obywatelstwo szwajcarskie.

1900 Skończył studia na Politechnice, ale nie udało mu się otrzymać w semestrze zimowym stanowiska asystenta na tej uczelni; latem, ku niezadowoleniu matki mówi, iż chce poślubić znajoma ze studiów, Milevę Marić; pod koniec roku wysyła do "Annalen der Physik" swą pierwszą pracę naukową.

1901 Otrzymuje obywatelstwo Szwajcarskie; szuka pracy; w maju wydaje swoją pierwszą rozprawę naukową "Zjawisko włoskowatości i wynikające zeń wnioski"; latem bierze zastępstwo w Wintherthur, a jesienią staje się korepetytorem na pensji w Schaffausen; cały czas zostaje w kontakcie z Milevą oraz przyjeżdża do niej regularnie; zaczyna przygotowywać rozprawę doktorską o oddziaływaniach cząsteczkowych w gazach, którą w listopadzie składa na Uniwersytecie w Zurychu; stara się o stanowisko w Szwajcarskim Urzędzie Patentowym w Bernie.

1902 Rodzi się Lieserl, nieślubnej córka Einsteina, prawdopodobnie w styczniu; Einstein wycofuje rozprawę doktorską z Uniwersytetu w Zurychu; w czerwcu zostaje przyjęty na okres próbny jako rzeczoznawca trzeciej kategorii w Urzędzie Patentowym w Bernie; w październiku w Mediolanie umiera jego ojciec.

1903 6 stycznia - Żeni się z Milevą Marić w Bernie, gdzie obydwoje mieszkają po ślubie; we wrześniu rejestruje Lieserl jako swoją córkę, co wskazuje, że miał w planach oddać ją do adopcji ponieważ fakt posiadania nieślubnego dziecka zagrażała jego karierze jako urzędnika państwowego; wszystkie wzmianki o Lieserl znikają po tym, jak we wrześniu, w czasie pobytu Milevy w Budapeszcie, dziewczynka rozchorowuje na szkarlatynę. (wygląda na to, że Lieserl nigdy nie zamieszkała z rodzicami, później wszelki słuch po niej zaginął); Mileva jest znowu w ciąży.

1904 14 maja - Einsteinowi urodził się w Bernie syn Hans Albert (zmarły w 1973 roku w Berkeley, Kalifornia); we wrześniu Einstein przyjmuje stanowisko w Urzędzie patentowym.

1905 "Wspaniały rok" w życiu Einsteina na skutek publikacji naukowych; 30 kwietnia złożył do druku rozprawę doktorską "Nowe wyznaczenie rozmiarów cząsteczkowych"; poza tym opublikował trzy ze swoich najisotniejszych artykułów naukowych; są to: "Heurystyczny punkt widzenia w odniesieniu do wytwarzania i transformacji światła"(wydany 9 czerwca), gdzie zajmował się teorią kwantów, pokazując, iż promieniowanie elektromagnetyczne oddziałuje z materią, tak jak gdyby posiadało formę nieciągłą (tak zwane zjawisko fotoelektryczne), "O ruchu drobnych cząsteczek zawieszonych w cieczach stacjonarnych w świetle wymagań kinetycznej teorii ciepła", wydany 18 lipca, pierwsza z jego prac o ruchach Browna, która prowadziła do doświadczeń, które potwierdziły kinetyczną teorię ciepła, i "o elektrodynamice ciał w ruchu" wydany 26 września - pierwsza praca, która dotyczyła szczególnej teorii względności, stanowiła ona kamień milowy w postępie współczesnej fizyki; druga, krótsza praca, którą poświęcił szczególnej teorii względności, wydana została 21 listopada, posiadała słynne równanie E=mc 2 w jego oryginalnej formie.

1906 15 stycznia - otrzymuje oficjalnie stopień doktora Uniwersytetu w Zurychu; 10 marca - uzyskuje w Urzędzie Patentowym awans na rzeczoznawcę drugiej kategorii.

1907 Pracuje ciągle w Urzędzie Patentowym szuka innej pracy między innymi w szkole kantonalnej w Zurychu oraz na Uniwersytecie Berneńskim.

1908 Przyjmuje stanowisko jako "Privatdozent" (wykładowca) na Uniwersytecie Berneńskim; siostra Maja otrzymuje doktorat z romanistyki na tym uniwersytecie.

1909 7 maja zostaje mianowany profesorem nadzwyczajnym w katedrze fizyki teoretycznej Uniwersytetu w Zurychu; rozpoczął pracę 15 października; zrezygnował z etatów w Urzędzie Patentowym oraz na Uniwersytecie Berneńskim; Uniwersytet Genewski przyznaje mu pierwszy doktorat honoris causa.

1910 Marzec - siostra Maja wychodzi za mąż za Paula Wintelera, syna byłego nauczyciela Einsteina z Aarau; 28 lipca - narodził się mu drugi z syn, Eduard (zmarł w 1965 r. w szpitalu psychiatrycznym w Burghölzli); październik - Einstein zakończył pracę o zjawisku opalescencji, gdzie wytłumaczył, dlaczego niebo jest niebieskie - jest to ostatnia z jego najistotniejszych prac z klasycznej fizyki statystycznej.

1911 1 kwietnia przyjmuje posadę dyrektora Instytutu Fizyki Teoretycznej na Uniwersytecie Niemieckim w Pradze, rezygnuje z katedry na Uniwersytecie w Zurychu; przeprowadza się razem z rodziną do Pragi; 29 października - Bierze udział w I Kongresie Solvayowskim w Brukseli.

1912 Małżeństwo z Milevą rozpada się. Einstein zaznajamia ze swoją rozwiedzioną kuzynką Elsą Löwenthal, zaczyna pisać do niej listy miłosne; w październiku przyjmuje stanowisko profesora fizyki teoretycznej na ETH w Zurychu, rezygnuje z posady w Pradze.

1913 Wrzesień - synowie Albert oraz Eduard przyjmują chrzest w obrządku prawosławnym niedaleko serbskiej miejscowości Novi Sad, rodzinnego miasta swej matki; listopad - Einstein zostaje wybrany członkiem Pruskiej Akademii Nauk oraz uzyskuje z Berlina, gdzie zamieszkuje Elsa Löwenthal, propozycję objęcia etat badawczy bez obowiązków dydaktycznych na Uniwersytecie Berlińskim i stanowisko dyrektora założonego przede wszystkim dal niego Instytutu Fizyki im. Cesarza Wilhelma; rezygnuje z pracy w ETH.

1914 Kwiecień - Einstein przyjeżdża do Berlina, by przyjąć nowa pracę; Mileva z dziećmi dojeżdża do niego, lecz niedługo później wraca do Zurychu, ponieważ nie odpowiadała jej atmosfera jak panowała w Berlinie; sierpień - wybucha pierwsza wojna światowa.

1915 >Razem z innymi osobistościami Einstein podpisuje "Manifest di Europejczyków" który broni zagrożonej kultury europejskiej - jest to przypuszczalnie jego pierwsze publiczne wystąpienie polityczne; w listopadzie kończy pracę nad logiczną strukturą ogólnej teorii względności.

1916 Umieszcza w "Annalen der Physik" rozprawę, która ma tytuł "Zasady ogólnej teorii względności (która zostaje potem wydana jako jego pierwsza publikacja książkowa); w maju zostaje przewodniczącym Niemieckiego Towarzystwa Fizycznego; wydaje trzy prace o teorii kwantów.

1917 Luty - napisał pierwszą pracę z kosmologii; pogorszeniu ulega jego zdrowie, cierpi na chorobę wrzodową oraz dolegliwości wątroby; zaopiekowała się nim Elsa. 1 października uzyskuje stanowisko dyrektora Instytutu Fizyki im. Cesarza Wilhelma; po skończeniu się pierwszej wojny światowej ma podwójne obywatelstwo, niemieckie oraz szwajcarskie.

1919 14 lutego - Einstein dostaje rozwód z Milevą; umowa rozwodowa mów, iż pieniądze z ew. Nagrody Nobla zabiera Milevie oraz jej synom; 29 maja - sir Arthur Eddington dokonuje w czasie zaćmienia słońca doświadczalnych pomiarów zakrzywienia promieni świetlnych, w pełni potwierdziły one teoretyczne przypuszczenia Einsteina; rośnie Wzrasta Einsteina jako osoby publicznej; 2 czerwca - bierze sobie za żonę Elsę, która zamieszkuje z dwiema niezamężnymi córkami: Ilse (22 lata) oraz Margot (20 lat); pod koniec roku pod wpływem jednego z przyjaciół, Kurta Blumenfelda, zaczyna interesować się syjonizmem.

1920 Marzec - w Berlinie umiera jego matka, Paulina; w Niemczech rozszerza się antysemityzm, coraz częstsze są także ataki na teorię względności, Einstein nie opuszcza jednak Berlina; w coraz znacznym stopniu pochłaniaj go sprawy pozanaukowe.

1921 Kwiecień oraz maj - jedzie po raz pierwszy do USA; wygłasza cztery wykłady o teorii względności na Uniwersytecie w Princeton oraz uzyskuje doktorat honoris causa tej uczelni; towarzyszy Chaimowi Wiezmannowi w podróży po USA, zbiera z nim pieniądze na otworzenie Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie.

1922 Zakończył pierwszą pracę, która dotyczyła jednolitej teorii pola; październik-grudzień - jedzie do Japonii, odwiedza po drodze przeróżne miejsca; listopad - uzyskuje Nagrodę Nobla z fizyki za 1921 rok za "zasługi w dziedzinie fizyki teoretycznej, a w szczególności za odkrycie zjawiska fotoelektrycznego"; nieliczni uważają to za rodzaj nagrody pocieszenia, gdyż w uzasadnieniu pominięto budzącą nadal duże kontrowersje teoria względności; Princeton University Press w USA oraz Methuen and Company w Wielkiej Brytanii publikują książkę "The meaninh of relativity" (istota teorii względności), która opiera się na Stafford Little Lectures wygłoszonych na Uniwersytecie w Princeton w 1921 roku.

1923 jedzie do Palestyny oraz Hiszpanii.

1924 Ilse, pasierbica Einsteina, wychodzi za mąż za Rudolfa Kaysera.

1925 Jedzie do Ameryki Południowej; solidaryzuje się z Gandhim, Einstein podpisuje protest przeciwko powszechnej służbie wojskowej; zostaje gorliwym pacyfistą; uzyskuje medal Copleya; do 1928 roku jest członkiem Rady Nadzorczej Uniwersytetu Hebrajskiego.

1926 uzyskuje złoty medal brytyjskiego Royal Astronomical Society.

1928 Einstein znowu zaczyna się gorzej czuć, tym razem ma problemy sercowe; przez kilka miesięcy zostaje w łóżku, natomiast ogólne osłabienie trwa cały rok; kwiecień - przyjmuje do pracy nową sekretarkę Helen Dukas, która pełniła tę funkcję do końca życia.

1929 Początek dozgonnej przyjaźni z belgijską królową Elżbietą; czerwiec - uzyskuje medal Plancka.

1930 narodziny pierwszego wnuka Einsteina, Bernard, syn Hansa Alberta oraz Friedy; pasierbica Margot poślubia Dmitri Marianoffa (małżeństwo skończy się później rozwodem); Einstein podpisuje apel o ogólnoświatowe rozbrojenie; grudzień - jedzie odwiedzić Nowy Jork oraz Kubę, a później (do marca 1931) jest w California Institute of Technology (Caltech) w Pasadenie.

1931 W maju wyjeżdża do Oksfordu, a następnie parę kilka miesięcy jest w swoim letnim domku w Caputh na południowy zachód do Berlina; grudzień - znowu jedzie do Pasadeny.

1932 Styczeń - marzec - kolejny wyjazd do w Caltech; po powrocie do Berlina przyjmuje stanowisko profesora w Institute for Advanced Studies w Princeton, gdy zostanie skończona konstrukcja jego siedziby; następna wizyta w USA.

1933 Narodowi socjaliści doszli do władzy w Niemczech; Einstein zrzeka się członkostwa Pruskiej Akademii nauk oraz odrzuca obywatelstwo niemiecki (zostaje ciągle obywatelem szwajcarskim); nie powraca już z USA do Niemiec, ale udaje się razem z Elsą do Belgii i mieszkają tam tymczasowo w Coq-sur-Mer, gdzie dojeżdżają do nich Ilse, Margot, Helen Dukas oraz Walther Mayer, który pełni funkcję asystenta; rząd belgijski wyznacza im specjalną ochronę; Einstein wyjeżdża do Oksfordu oraz Szwajcarii, gdzie odwiedza - jak się okazało, po raz ostatni - swego syna Eduarda; Rudolfowi Kayserowi, mężowi Ilse, udaje się wydostać archiwum domowe Einsteina z Berlina oraz wysłać do Francji, a później do USA; wrzesień - razem z Elsą, Helen Dukas oraz Waltherem Mayerem Einstein wyjeżdżają z Europy na pokładzie statku "Westmoreland", aby 17 października przyjechać do Nowego Jorku; wydaje, razem z Sigmundem Freudem, traktat "Why War?"; przyjmuje stanowisko profesora w Institute for Advanced Studies w Princeton.

1934 10 lipca - po długich oraz ciężkich męczarniach umiera w Paryżu Ilse; Margot oraz Dmitri przeprowadzają się do Princeton.

1935 Jesienią rodzina Einsteina mieszka pod numerem 112 na Mercer Street; Einstein, Elsa, Margot oraz Helen Dukas żyją tam do końca swoich dni; Einstein uzyskuje medal Franklina.

1936 Hans Albert doktoryzuje się z nauk technicznych na ETH w Zurychu; 20 grudnia - po długich walkach z chorobą serca oraz nerek umiera Elsa.

1939 Maja Einstein-Winteler, siostra Alberta mieszka na Mercer Street; 2 sierpnia Einstein wysyła słynny list do prezydenta Roosevelta na temat ewentualności zastosowania energii atomowej do celów wojskowych; w Europie wybucha II wojna Swiatowa.

1940 Uzyskuje obywatelstwo USA (do śmierci zachowa podwójne obywatelstwo: amerykańskie oraz szwajcarskie).

1941 Stany Zjednoczone przystępują do wojny.

1943 Zostaje konsultantem wydziału amunicji oraz substancji wybuchowych Zarządu uzbrojenia Marynarki Wojennej Stanów Zjednoczonych.

1944 napisany od nowa zostaje rękopis pracy o szczególnej teorii względności z 1905 roku sprzedano na aukcji za 6 milionów dolarów, które zostały przekazane na pomoc udziału USA w wojnie.

1945 Koniec drugiej wojny światowej; Einstein przechodzi na emeryturę, ale aż do śmierci zachowuje swój gabinet w Institute for Advanced Study.

1945 Maja doznaje wylewu, zostaje przykuta do łóżka; Einstein przyjmuje stanowisko przewodniczącego Nadzwyczajnego Komitetu Uczonych Atomistów; nawołuje do ONZ o stworzenie Rządu Światowego, sądząc, iż jest to jedyna metoda by utrzymać trwały pokój na świecie.

1948 4 sierpnia - w Zurychu umiera Mileva; lekarze mówią Einsteinowi, iż posiada ogromnego tętniaka aorty brzusznej.

1950 18 marca - pisze testament, wyznaczając Otto Nathana na jego wykonawcę i Otto Nathana oraz Helen Dukas na zarządców spuścizny. Po śmierci Otto oraz Helen całość spuścizny piśmienniczej mają przekazać Uniwersytetowi Hebrajskiemu w Jerozolimie.

1951 Czerwiec - w Princeton umiera Maja.

1952 Einstein nie przyjmuje stanowiska prezydentem Izraela.

1954 Zapada na anemię hemolityczną.

1955 11 kwietnia - w ostatnim własnoręcznie napisanym liście, zaadresowanym do Bertranda Russella, wyraża zgodę na podpisanie wspólnego apelu, wyzywającego wszystkie państwa świata do wyrzeczenia się broni jądrowej; 13 kwietnia dochodzi do pęknięcia tętniaka; 15 kwietnia - zostaje zatrzymany w szpitalu w Princeton; 18 kwietnia - o godzinie 1:15 w nocy Albert Einstein umiera na skutek pęknięcia tętniaka aorty brzusznej o podłożu arteriosklerotycznym.