OWADY

Jest to gromada stawonogów. Zwierzęta te poza morskimi głębinami opanowały wszystkie środowiska życia na Ziemi. Są to sześcionogie (Hexapoda). W tej chwili oznaczono około 1 000 000 gatunków owadów. Szacuje się jednak, że jest ich nawet 20 mln. Opisane gatunki owadów stanowią około 75% wszystkich dotychczas opisanych gatunków zwierząt żyjących na ziemi.

Ciało owadów składa się z tagm: głowy, tułowia i odwłoka. Pokryte jest chitynowym oskórkiem. Odnóża podzielone są na: czułki( 1 para), odnóża gębowe( 3 pary: żuwaczki, szczęki- 2 pary), odnóża kroczne( 2 pary). U gatunków latających znajdują się skrzydła, które są fałdem powłok ciała.

Rozmiary owadów są zróżnicowane. Najmniejsze z nich mają około 0,1 mm wielkości, największe 15 cm długości ciała.

Owady posiadają mięsnie poprzecznie prążkowane. System oddechowy zbudowany jest z tchawek. Układ krwionośny jest otwarty. Po stronie grzbietowej położone jest rurkowate serce. Owady zmodyfikowały aparat gębowy w zależności od pokarmu, którym się żywią.

Owady występują we wszystkich strefach klimatycznych. Są bardzo ważnym elementem łańcucha pokarmowego. Są nie tylko pożywieniem dla innych organizmów, ale pełnią również rolę destruentów. Dzięki nim i bakteriom obieg pierwiastków w przyrodzie jest zamknięty. -4,8 Część owadów jest szkodnikami i przenosicielami groźnych chorób. Jednak ogromna części to zwierzęta pożyteczne walczące ze szkodnikami i pasożytami.

Owady dzieli się na dwie podgromady. Pierwsza z nich to owady bezskrzydłe. Rozwijają się bez przeobrażenia. Mają aparat gębowy, gryzący z wyjątkiem pierwoganków, u których występuje aparat ssący. W tej podgromadzie występuje cztery rzędy: pierwogonki, skoczogonki, widłogonki, szczeciogonki. Drugą podgromadą są owady uskrzydlone. Należą do nich owady, które posiadają skrzydła i takie, które wtórnie utraciły skrzydła. Owady uskrzydlone posiadają dwie pary skrzydeł. Dzieli się je na te, które przechodzą przeobrażenie zupełne i te, które mają przeobrażenie niezupełne.

Owady dzieli się na hemimetaboliczne, czyli o przeobrażeniu niezupełnym i holometaboliczne, czyli o przeobrażeniu zupełnym. Do tych pierwszych zalicza się prostoskrzydłe, termity, karaczany, ważki, jętki, pluskwiaki i wszy. Do tych drugich zalicza się chruściki, motyle, tęgopokrywe, pchły, błonkówki, muchówki, sieciarki.

Żuk gnojowy(Geotrupes stercorarius) jest chrząszczem. Należy do rodziny żukowatych. Długość ciała wynosi około 25 mm. Spotkać go można na terenach otwartych, w lasach występuje rzadko. Las jest siedliskiem dla żuka leśnego. Żuk gnojowy lata o zmierzchu. Samiec i samica budują norki, które wypełniają kałem. W Polsce jest gatunkiem chronionym.

Trzmiele należą do rodziny pszczołowatych. Ciało ma długość około 30 mm. Jest ono masywne, czarne, silnie owłosione. Na tułowiu i odwłoku znajdują się jasne( żółte i białe) pasy. Są to owady społeczne. Tworzą jednoroczne kolonie. Czasami mogą tworzyć kolonie wieloletnie, ale rzadko. Kolonie zakładane są na wiosnę. Gniazda znajdują się pod ziemia, na ziemi, na drzewach. Z jaj wylęgają się robotnice, które zbierają nektar, pyłek kwiatowy.

Z niezapłodnionych jaj wylęgają się samce. W trakcie rozwoju, samce otrzymują dużo pożywienia. Po zapłodnieniu królowej- matki wyrzucane są z koloni.

Ponieważ posiadają długie narządy gębowe, potrafią zbierać nektar z kwiatów, do których dostępu nie ma większość pszczołowatych. Przykładem takiego kwiatu jest koniczyna. Są bardzo pożyteczne. Zapylają rośliny motylkowe.

W Polsce żyje około 30 gatunków trzmieli. Wszystkie są objęte ochroną. Występuje w naszym kraju m.in. trzmiel ziemny, trzmiel ogrodowy, trzmiel leśny, trzmiel kamiennik.

PAJĄKI

Pająki są stawonogami. Zalicza się je to gromady szczękoczułkowców, pajęczaków. Ich ciało zbudowane jest z głowotułowia i odwłoku. Obie części połączone są ze sobą za pomocą łącznika zwanego stylikiem. Jest to pierwszy segment odwłoka. Na głowotułowiu znajduje się 6 par odnóży. Dzielą się one na szczękoczułki zbudowane z części podstawowej i pazura i nogogłaszczek pełniących funkcje lokomocyjne. Na pazurach mają ujście gruczoły jadowe. Nogogłaszczki zbudowane są z pięciu członów. U samców na końcach nogogłaszczek znajdują się narządy kopulacyjne służące do przenoszenia spermy. U pająków, po brzusznej stronie odwłoka znajdują się zmodyfikowane odnóża. Są to kądziołki przędne, które służą do budowy kokonów, gniazd, kryjówek i sieci. Ich funkcją jest również lokomocja, tzw. babie lato.

Pająki są drapieżnikami. Polują na owady. Największe z pająków mogą zaatakować małe kręgowce. Pająki mogą w różny sposób polować na swoje ofiary. Ze względu na technikę polowania wyróżnia się pająki: czatujące, sieciowe, biegające, skaczące.

Na świecie występuje około 35 000 gatunków pająków. W Polsce grupa ta jest reprezentowana przez ponad 700 gatunków.

Polskie pająki nie zagrażają zdrowiu ani życiu ludzi. Ich ugryzienie może powodować tylko lekki obrzęk i opuchliznę. Do najbardziej niebezpiecznych pająków zalicz się żyjące w Europie tarantule i karakurty oraz gatunki tropikalne: ptaszniki i czarna wdowa.

Krzyżaki to pająki zaliczane do rodziny krzyżakowate. W Polsce występuje około 50 gatunków z tej rodziny. Samice są większe od samców. 15 mm długości posiadają samice, 8 mm samce. Ciało jest szarobrunatne. Na odwłoku występuje "rysunek" w kształcie krzyża. Poluje na owady. Buduje sieci. Ofiara jest paraliżowana i oplatana przędzą.

W Polsce występują: krzyżak ogrodowy, krzyżak zielony, krzyżak łąkowy i tygrzyk paskowany.

Karakurt należy do rodziny omatnikowatych. Żyje w klimacie suchym Azji, Afryki i Europy Pd. Jego ubarwienie jest specyficzne. Po brzusznej stronie odwłoku posiada czerwoną plamę. Po grzbietowej stronie odwłoku znajduje się 13 białych albo żółtych punktów. Długość ciała dochodzi do 20 nn. Ciało jest masywne, czarne.

Karakurt buduje sieci. Są one ulokowane nisko nad ziemią. Jest to gatunek jadowity. Ukąszenie może prowadzić do śmierci człowieka i zwierząt domowych. Zazwyczaj, co kilkanaście lat karakurty występują masowo.

PŁAZY

Ropucha szara(Bufo bufo) należy do rodziny ropuchowatych. Należy do największych z polskich płazów. Samica jest nieco większa od samca. Osobniki najczęściej osiągają 12 cm długości ciała. Ubarwiona jest na szarobrązowy kolor z plamkami brązowymi. Na skórze znajdują się brodawki z gruczołami jadowymi wytwarzającymi trucizny. Są one bardzo dobrze wykształcone u ropuchy szarej. Gruczoły jadowe zwane są parotydami albo gruczołami zausznymi. Prowadzi nocny tryb życia. W dzień ukrywa się pod kamieniami, w szczelinach, w norach, czy piwnicach. Żywi się dżdżownicami, owadami, gąsienicami, ślimakami. Jest bardzo żarłoczna. Uważana jest za zwierzę pożyteczne. Aktywne życie rozpoczyna w marcu. Wtedy to zaczynają się gody. Terenem zalotów są stojące zbiorniki wodne np. stawy. W tym czasie samce wydają specyficzne odgłosy wytwarzane dzięki ruchom podgardla. Samica składa skrzek w dwa długie, galaretowate sznury, które mogą sięgać do 5 metrów. Średnio znajduje się w nich 3000- 6000 jaj. Ropuchę tę można spotkać w lasach, na łąkach, polach uprawnych, w górach(do 3000 m n.p.m.).

Ropuchy są powolne, ociężałe. Nie potrafią skakać.

Występują w całej Europie za wyjątkiem Irlandii. W Polsce jest gatunkiem chronionym.

Ropucha zielona(Bufo viridis) należy również do rodziny ropuchowatych. Samice są większe od samców. Osobniki osiągają długość tułowia do 10 cm. w porównaniu z ropuchą szara jej ciało jest delikatniejsze, mimo, że krępej budowy. Brodawki z gruczołami jadowymi są mniejsze. Patrząc na nią wydaje się, że skóra nie jest tak szorstka jak u ropuchy szarej. Jest to płaz ubarwiony na kremowo z dużą ilością zielonych plam, szczególnie na grzbiecie. Brodawki boczne maja kolor czerwonawy. Samce są bardziej jaskrawo ubarwione niż samice.

Jest to zwierze o aktywności nocnej. Często występuje przy domostwach, gdzie przy oświetleniu poluje na owady. W dzień w norach gryzoni lub sama kopie głębokie dołki

Ropucha zielona budzi się ze snu zimowego w marcu. Okres godowy rozpoczyna się w maju. Samce wydają głosy przypominające trele kanarka. Samica składa około 15 000 jaj w dwóch galaretowatych sznurach o długości około 2 m.

Mimo, że spotykano ją na wysokości 4600 m n.p.m., to jest to gatunek nizinny i najczęściej spotyka się go do 1000 m n.p.m.

Jest bardzo odporna na brak wody. Może występować na terenach półpustynnych i pustynnych i stepowych. Bez wody jest w stanie przetrwać 10 tygodni.

W Polsce jest gatunkiem chronionym.

Żaba trawna(Rana temporaria) należy do rodziny żabowatych. Żyje na lądzie. Należy do żab brunatnych. Jej ubarwienie jest ciemne, ale zmienne. "Znakiem rozpoznawczym" żaby trawnej jest ciemna plama skroniowa. Jej ciało jest krępe, wydłużone. Pysk szeroki, tępo zakończony. Tylne nogi długie, silne. Żaba wykonuje dalekie skoki. Długość ciała dochodzi do 10 cm u dorosłych przedstawicieli. Jest bardzo odporna na niskie temperatury. W zależności od pory roku jest aktywna w dzień, o zmierzchu lub w nocy. Hibernuje w wodzie. Aktywne życie rozpoczyna w marcu. Samica jest nieco większa od samca. W okresie godowym u samca pojawia się bladoniebieskie podgardle. Samica składa 600 do 4000 jaj w pakiecie.

Żywi się owadami, ślimakami, pająkami.

Żaba trawna ma duży zasięg występowania. Można ją spotkać na Wyspach Japońskich. W Polsce jest gatunkiem chronionym. W Tatrach spotkać można ją do wysokości 2000 m n.p.m.

GADY

Jest to gromada, która swój rozkwit przeżywała w erze mezozoicznej. W dzisiejszych czasach żyją żółwie, hatterie, krokodyle i łuskonośne. Do łuskonośnych zalicza się węże i jaszczurki.

Jaszczurki (Sauria) są podrzędem rzędu łuskonośnych. Należy do nich 4 4000 gatunków.

Jaszczurki posiadają czaszkę diapsydalną, czyli z dwoma dołami skroniowymi. W czaszce rozwinięta jest dobrze przegroda międzyoczodołowa i górny łuk skroniowy. Kości żuchwy w przeciwieństwie do węży są zrośnięte. Przez to jest ona nierozciągliwa. Jaszczurki posiadają zęby akrodontyczne lub pleurodontyczne. Język jest długi, rozwidlony na końcu. Poruszają się na czterech nogach, chociaż czasami kończyny ulęgają redukcji. Redukcja dotyczy czasami tylko kończyn tylnych, czasami obu par. Płatonóg wężowaty ma zredukowane kończyny przednie, kończyny tylne są szczątkowe, padalec zwyczajny i jaszczurka wężowata nie posiadają w ogóle kończy. Czteronożne jaszczurki są bardzo zwinne, poruszają się bardzo szybko. Niektóre z nich jak bazyliszek hełmiasty czy agama wodna potrafią biegać na dwóch kończynach tylnych. W czasie biegu ogon unoszony jest do góry tak, aby nie przeszkadzał. Jaszczurki potrafią wspinać się po drzewach, skakać z drzewa na drzewo, tak jak smok latający, który posiada fałdy skórne. Dzięki nim wykonuje loty ślizgowe.

Skóra pokryta jest łuskami. Po brzusznej stronie ciała znajduje się rząd tarczek. Czasami pod łuskami i tarczkami znajdują się płytki kostne. Można je spotkać u padalca. W kręgach ogonowych znajduje się przegroda, która w razie niebezpieczeństwa pozwala jaszczurkom odrzucić część ogona. Jest to autotomia. Ogon może regenerować w różnym stopniu u różnych gatunków. Zdolności tej nie posiadają warany, kameleony, agamy i niektóre legwany.

Jaszczurki posiadają ruchome powieki, nieprzeźroczyste. Otwory uszne są dobrze widoczne.

Wśród jaszczurek występują dwa gatunki jadowite. Jasnym z nich jest heloderma arizońska. Posiadają one zęby i gruczoły jadowe.

Większość jaszczurek jest jajorodna, niewiele gatunków jest jajożyworodnych. Jaszczurki zamieszkują różne środowiska. Można je spotkać od pustyń po góry. Jedna z nich, legwan morski, poluje w wodach oceanu. Nie występują tyko na Antarktydzie. Są to zwierzęta ciepłolubne. Najwięcej gatunków jaszczurek można spotkać w strefach tropikalnych.

Jaszczurki są drapieżnikami. Żywią się stawonogami i drobnymi kręgowcami. Wiele z nich dietę mięsną uzupełnia pokarmem roślinnym. Wyłącznych roślinożerców spotyka się bardzo rzadko.

W Polsce występuje padalec zwyczajny, jaszczurka zielona, jaszczurka żyworodna, jaszczurka zwinka.

Jaszczurka zwinka(Lacerata agilis) zamieszkuje nasłonecznione, suche miejsca. Mogą to być polany leśne, brzegi dróg i lasów, nasypy kolejowe. Jest najczęściej spotykanym gatunkiem spośród wszystkich jaszczurek żyjących w Polsce. Długość całkowita ciała wynosi 24 cm. Ubarwienie jest zmienne. Samice są szarobrązowe z ciemnymi plamkami na grzbiecie. Samce mają bardziej urozmaicone ubarwienie, szczególnie w okresie godowym przybiera intensywne, zielone kolory. W czasie zagrożenia jaszczurka odrzuca ogon(jest kruchy, łatwo odpada), który częściowo ulega regeneracji. Żywi się głownie owadami, ślimakami, wijami. Ukrywa się w norkach innych zwierząt. W piękne, słoneczne dni można ją spotkać wygrzewająca się na leśnej polanie. Nazwa gatunkowa oddaje to, jaka jest ruchliwa i zwinna.

Padalec(Anguis pragilis) należy do rodziny padalcowatych. Jest to beznoga jaszczurka, jajożyworodna. Ciało pokryte jest łuskami. Ciało ma barwę brązową z trzema czarnymi paskami na grzbiecie. Długość ciała dochodzi do 50 cm. Koniec ciała zakończony jest rogowym, bardzo łamliwym kolcem, który nie ulega regeneracji. Jest zwierzęciem aktywnym o zmierzchu. Spotkać go można na terenie całego kraju w zalesionym, wilgotnym terenie najczęściej w pobliżu wody. Nie lubi miejsc nasłonecznionych. Żywi się ślimakami bez muszli i dżdżownicami. W Polsce jest chroniony. Występuje na terenie Europy, w Afryce i w Azji Mniejszej.

PTAKI

Jest to gromada wywodząca się z tekodontów. Są to kręgowce stałocieplne, które opanowały środowisko powietrzne. Są to jedyne kręgowce, z wyjątkiem nietoperzy, które potrafią latać. Wtórnie umiejętność lotu zatraciły strusie, pingwiny, nandu, kazuary, kiwi i kusaki. Na Ziemi żyje około 9 200 gatunków ptaków zebranych w 28 rzędów.

Ptaki, aby móc latać przeszły wiele zmian w budowie anatomicznej i morfologicznej. Kości są lekkie, pneumatyczne. Kończyny przednie zostały przekształcone w skrzydła, głowa jest lekka i mała, na czaszce nie ma szwów, szyja jest giętka. Ptaki mają opływowy kształt ciała. Odcinki kręgosłupa są zrośnięte, na mostku występuje grzebień, który jest przyczepem dla mięśni skrzydeł, w kończynach tylnych kości podudzia uległy zrośnięciu, występuje również kość skokowa. Ptaki nie posiadają zębów w szczęce, która pokryta jest rogowym tworem, dziobem. Ptaki posiadają małe płuca i dziewięć worków powietrznych. Dzięki nim występuje podwójne oddychanie zsynchronizowane z wymachami skrzydeł. Serce jest czterojamowe. Zredukowany został lewa część układu rozrodczego i pęcherz moczowy. Ciało pokryte jest piórami. W skórze nie występują żadne gruczoły za wyjątkiem gruczołu kuprowego, którego wydzielina chroni pióra przed zamoknięciem.

Ptaki są zwierzętami jajorodnymi. Budują zazwyczaj gniazda, do których znoszą jaja. Pisklęta mogą być gniazdownikami lub zagniazdownikami.

Kręgowce te dzięki możliwości odżywiania się przeróżnym pokarmem opanowały większość środowisk życia na Ziemi.

Zimorodek(Alcedo atthis) należy 200 rodziny zimorodków z rzędu kraskowate. Jest to jedyny gatunek zimorodków występujący w Polsce. Zimorodki swoim zasięgiem nie obejmują tylko terenów dalekiej północy i Antarktydy.

Zimorodek zamieszkuje tereny zazwyczaj w pobliżu wody. Gniazda budują w dziuplach, norach lub termitierach. Najmniejszym zimorodkiem jest zimorodek karłowaty( 10 cm długości, 8 g ciężaru), największym kukabura chichotliwa( 47 cm dł., 500 g. Ciężaru). Polski zimorodek ma ciało długości 17 cm, rozpiętość skrzydeł 26 cm. w zniesieniu jest 2- 10 jaj wysiadywanych przez samicę lub samca. Jaja wysiadywane są przez około 25 dni. Mogą wyprowadzić 3 legi w ciągu roku. Zimorodek to najbardziej barwny z ptaków rodzimej fauny. Głowa oraz grzbiet są 0 ciemnozielone o metalicznym niebieskim połysku. Sterówki i środek grzbietu są błękitne. Na głowie są elementy białe. Brzuch jest koloru żółto- pomarańczowego. Kończyny tylne są czerwone. Dziób czarny, długi i ostry. Żywią się rybami.

W Polsce zimorodek jest chroniony.

SSAKI

Jest go gromada, która pojawiła się w triasie około 200 mln lat temu. Przodkami ssaków były gady ssakokształtne. Obecnie ssaki podzielone są na dwie grupy: prassaki, do których należy kolczatka i ssaki właściwe, do której należą pozostali przedstawiciele. Są zwierzętami stałocieplnymi. Mają owłosione ciało. Serce jest czterojamowe. Składa się z dwóch przedsionków i dwóch komór. Zachował się u nich tylko lewy łuk aorty. Po raz pierwszy u ssaków pojawił się mięsień oddechowy oddzielający jamę płucną od jamy brzusznej- przepona. Stanowi on wraz z mięśniami międzyżebrowymi sprawny system wentylacji pęcherzykowatych płuc.

Ssaki posiadają trzy typy gruczołów: łojowe, potowe i mlekowe. Te ostatnie umożliwiają samicom karmienie potomstwa własnym mlekiem. Z wyjątkiem prassaków, które mają pola mlekowe, pozostałe posiadają jedną lub kilka par sutków. W jamie gębowej występują gruczoły ślinowe, zęby umieszczone w zębodołach, umięśniony język, policzki i czerwień wargową. Zęby są heterodontyczne. Wyróżnia się: kły, siekacze, przedtrzonowe, trzonowe. Układ pokarmowy jest zróżnicowany w zależności od typu pożywienia. Roślinożercy mają złożony, czterokomorowy żołądek i bardzo długie jelito. Mięsożerne maja żołądek zbudowany prosto, jelito jest krótkie.

U ssaków zauważa się silny rozwój mózgowia, głównie u małp człekokształtnych i u człowieka. Węch, wzrok i słuch są dobrze rozwinięte. W rozwoju zapłodnienie jest wewnętrzne. Stekowce znoszą jaja, pozostałe są żyworodne. Ponieważ płód rozwija siew organizmie samicy, ssaki wytworzył łożysko, które łączy organizm matki z organizmem potomka. Biomasa noworodków jest duża. Opieka nad potomstwem trwa długo.

Ssaki opanowały środowisko lądowe(większość), wodne(walenie), powietrzne(nietoperze). W tej chwili na Ziemi żyje 17 rzędów ssaków.

Ryjówka aksamitna(Sorex araneus) nazywana jest sorkiem. Należy do ryjówkowatych z rzędu owadożernych. Długość głowy wraz z tułowiem wynosi 4,5-8,3 cm, długość ogona wynosi 3,4-4,8 cm, ciężar ciała waha się od 6 do 16,5 g. Jej grzbiet jest brunatny lub prawie czarny z szarym nalotem. Strona brzuszna jest jaśniejsza. Posiada owłosiony ogonek. Wierzchołki zębów są pigmentowane. Mają zabarwienie brunatne.

Jest to ssak podobny do myszy polnej. Rozróżnić ją można po długim ryjku i małżowinach usznych, które są całkowicie schowane w sierści.

Zamieszkuje lasy i łąki. Spotyka się ja zarówno w górach jak i na nizinach. Preferuje tereny wilgotne, brzegi rzek oraz stawów, tereny bagienne. Czasami można ja zauważyć w parkach i ogrodach.

Jest samotnikiem. Preferuje życie nocne, chociaż mówi się, że jest zwierzęciem aktywnym przez całą dobę.

Ryjówka aksamitna buduje gniazda pod ziemią, w szczelinach, pod pniakami czy kamieniami. Jest to dla niej kryjówka nie tylko przed drapieżnikiem, ale również niesprzyjającymi warunkami pogodowymi, np. intensywnym promieniowaniem słonecznym. Bardzo często zdarza się, ze zajmuje opuszczone norki innych ssaków: gryzoni albo kretów.

Jest zwierzęciem, które nie zimuje. Prowadzi bardzo aktywny tryb życia. Jest ssakiem żarłocznym. W ciągu doby zjada więcej pokarmu niż sama waży. Żywi się głównie owadami. Stanowią one około 90% jej diety. Dodatkowo poluje również na inne bezkręgowce: dżdżownice, stonogi, pająki, ślimaki i małe kręgowce: młode myszy czy małe żaby. Dochodzi czasami, ze ryjówki zjadają inne ryjówki. Są to jednak sporadyczne przypadki.

Jest to drapieżnik. Nie zjedzony pokarm magazynuje. Zapasy pokarmowe służą jej, wtedy, gdy nie uda jej się niczego upolować. Wynika to z wysokiego metabolizmem, który jest związany z aktywnym trybem życia i zwiększonym zapotrzebowaniem energetycznym. Ryjówka, jeżeli przez 10 godzin niczego nie zje ginie.

Jest to zwierzę bardzo pożyteczne dla człowieka. Żywi się gąsienicami oraz poczwarkami szkodników atakujących drzewa nie tylko w lasach, ale również w sadach. Do szkodników, którymi się żywi zalicza się między innymi: barczatka, kuprówka, brudnicę.

Występuje w Europie i Azji wschodniej. W Polsce spotyka się ja w całym kraju. Jest gatunkiem chronionym.

Gronostaj(Mustela erminea) należy do rodziny łasicowatych z rzędu drapieżnych. Jego wygląd przypomina nieco łasicę. Długość ciała wynosi 16- 38 cm, długość ogona wynosi 6-11 cm, ciężar ciała waha się od 150 do 350 g. W lecie futerko gronostaja ubarwione jest na kolor czkoladowobrązowy po grzbietowej stronie, po brzusznej jest koloru żółtobiałego. W zimie jest biały, tylko koniec ogona jest czarny.

Gronostaj żyje w lasach, zaroślach i parkach. Jest zwierzęciem o aktywności nocnej. Żywi się drobnymi kręgowcami i bezkręgowcami: owadami i ślimakami. Ruje przechodzi w lutym albo marcu. Ciąża trwa 70 dni. Rodzi się od 2 do 13 młodych.

Występuje w Europie, Ameryce Pn. i Azji. W Polsce spotyka się go w całym kraju. Jest pod ochroną.