Do typu stawonogów zaliczamy kilka grup zwierząt, są nimi skorupiaki, owady, wije, pajęczaki i wymarłe trylobity. Stawonogi należą do najliczniejszego typu zwierząt na świecie.Za ich przodków uważa się prymitywne wieloszczety. Pojawiły się one prawdopodobnie w okresie Kambru. Obecnie typ ten opanował wszystkie rodzaje środowisk. Spośród wszystkich grup tego typu , występujące niegdyś trylobity oraz skorupiaki należą do zwierząt wodnych.
Szczyt rozwoju trylobitów miał miejsce w erze paleozoicznej ale organizmy te pojawiły się już w kambrze. Wymarły jednak całkowicie pod koniec paleozoiku. Ich głowa była wyodrębniona od reszty ciała, które podzielone było na segmenty. Każdy segment zaopatrzony był w odnóża, posiadające wyrostki skrzelowe.
Ciało ich było pokryte charakterystycznym oskórkiem albo pancerzem zbudowanym z chityny.
Formy te a dokładnie ich skamieniałości zaliczamy do przewodnich, charakterystycznych dla paleozoiku.
Wszystkie stawonogi okryte są pancerzem, który uniemożliwia ciągły wzrost ciała.
Takie pokrycie ciała powoduje, że organizmy te musiały co pewien czas przechodzić proces linienia.
Na głowie formy te posiadają odnóża zwane gębowymi. W ich skład wchodziły szczęki, żuwaczki, nogogłaszczki oraz szczękoczułki.
W obrębie tułowia zlokalizowane są odnóża kroczne. W zależności od grupy liczba ich jest bardzo różna.
Skorupiaki posiadają ich pięć par, pajęczaki maja cztery pary, owady tylko trzy pary. W zależności od zamieszkiwanego środowiska odnóża przyjmują różna formę. U wszystkich są jednak członowane i połączone poprzez stawy.
Charakterystyka ogólna owadów:
- Głowa.
W jej obrębie występują czułki, oczy, które u większości są złożone i aparat gębowy.
II. Tułów.
Na tułowiu położone są skrzydła, które u owadów mogą być podwójne. W obrębie tułowia występują
odnóża , bardzo różnie wykształcone.
W jego obrębie zlokalizowane są narządy wewnętrzne. Może być zaopatrzony w wyrostki czuciowe oraz
pokładełko, które umożliwia składanie jaj.
Budowa układu pokarmowego:
Rozpoczyna się otworem gębowym i wiedzie kolejno przez jamę gębową, gardziel, przełyk, wole i żołądek, do którego uchodzą gruczoły trzustkowe, wytwarzające enzymy trawienne. Kolejny element to jelito przekraczające swoją długością wielokrotnie ciało. Układ pokarmowy zakończony jest otworem odbytowym.
Budowa układu krwionośnego:
U owadów jest to układ otwarty. Leży on po stronie grzbietowej ciała. Krew krąży nie tylko w naczyniach ale może się wylewać do jam ciała.
Budowa układu oddechowego:
Mogą to być skrzela, płucotchawki lub tchawki. Tchawki zbudowane są z cienkich rurek, przebiegających w obrębie całego ciała. Dostarczają tlen do wszystkich komórek ciała.
Budowa układu rozrodczego:
Większość stawonogów jest rozdzielnopłciowa i jajorodna.
W obrębie owadów w zależności od sposobu przeobrażenia, wyróżniamy trzy grupy. Owady posiadające rozwój prosty( bezpośredni) i złożony, z przeobrażeniem zupełnym i niezupełnym.
Rozwój bezpośredni występuje u owadów, które nie posiadają skrzydeł. Larwa przechodzi przez kilka wylinek i osiąga postać dojrzałą.
Przeobrażenie niezupełne polega na przechodzeniu larwy przez kilka wylinek, do momentu osiągnięcia przez nią podobieństwa do formy dorosłej.
Przeobrażenie zupełne jest to najbardziej skomplikowany sposób rozwoju. W rozwoju występują dwie formy larwa i poczwarka. Taki sposób rozwoju posiadają muchówki czy motyle.
Formy larwalne nie przypominają w ogóle owada dorosłego. Mogą nawet występować w zupełnie innym środowisku i pobierać inny pokarm.
Na etapie przepoczwarzania się istotna jest rola układu hormonalnego ( hormon juwenilny).
Niektóre owady mają bardzo dobrze rozwinięte życie społeczne. U termitów, pszczół czy mrówek w obrębie kolonii, występuje podział całej populacji na kasty. Jest to tzw. zjawisko polimorfizmu. Mrówki, posiadają jedna królową, która przebywa w centrum gniazda a całe jej życie polega na składaniu jaj. Z jaj wylęgają się wszystkie inne owady ze społeczeństwa. Powstają owady o potężnych żuwaczkach, broniące gniazda oraz owady o niewielkich żuwaczkach i innym kolorze ciała, których rolą jest dostarczanie żywności oraz ochrona gniazda czy opieka nad królową.
