Genetyka - nauka o dziedziczeniu cech, która wyodrębnił się na początku XX wieku:

  • molekularna - zajmuje się strukturą materiału genetycznego i jego rolą w dziedziczeniu cech,
  • populacyjna - ma zastosowanie w ewolucjoniźmie; zmiany w środowisku wymuszają zmiany w materiale genetycznym działając mutagennie, na skutek czego powstają organizmy z nowym kompletem cech, lepiej przystosowane do nowych warunków życia,
  • kliniczna - to diagnostyka i terapia chorób genetycznych, badanie mechanizmów ich powstawania, zapobieganie chorobom oraz ich leczenie.

Dziedziczenie - to otrzymywanie informacji o budowie i funkcjonowaniu organizmu, przekazywane organizmom potomnym.

Gen - odcinek DNA odpowiadający za syntezę jednego łańcucha polipeptydoiwego; warunkuje powstawanie cech budowy zewnętrznej i wewnętrznej organizmu.

Allel - gen allelyczny; jedna z kilku form genu, zajmująca te same miejsca w chromosomach homologicznych.

Chromosomy homologiczne -zawierające ten sam zestaw genów, mają tą samą długość; jeden pochodzi od ojca, drugi od matki.

Allel dominujący - ujawnia się w heterozygocie.

Allel recesywny - nie ujawnia się w heterozygocie.

Heterozygota - osobnik posiadający różne allele danego genu w chromosomach homologicznych; wytwarzają gamety zróżnicowane względem składu genetycznego; powstała z gamet przeciwstawnych; produkuje dwa rodzaje gamet: 50% dominujących i 50% recesywnych.

Homozygota - osobnik posiadający jednakowe allele danego typu genu w chromosomach. Może być dominująca lub recesywna.; wytwarza zawsze jeden rodzaj gamet jest więc czystą, zawsze przekazuje identyczną cechę w to samo pokolenie.

Homozygota dominująca (AA) -oba allele danego genu są dominujące; osobnik może być homozygotą dominującą względem większej liczby genów (np. AABBCCDD - poczwórna homozygota dominująca).

Homozygota recesywna (aa) - oba allele danego genu są recesywne; osobnik może być homozygotą recesywną względem większej liczby genów (np. aabbcc - potrójna homozygota recesywna).

Genotyp - ogół genów danego osobnika; informacje zawarte we wszystkich genach organizmu:

Aa - genotyp na jedną cechę, BB - na drugą cechę.

Jest to heterozygota w stosunku do zygoty A i homozygota w stosunku do zygoty B.

  • AaBb - podwójna heterozygota,
  • AABB - podwójna homozygota dominująca,
  • aabb - podwójna homozygota recesywna.

Są to genotypy na te same cechy, ale nie takie same (różna forma ich ujawniania).

Genom - zespół chromosomów danego organizmu; podstawowy komplet informacji genetycznej; może być diploidalny (2n) w komórkach somatycznych, lub haploidalny (1n) w gametach.

Fenotyp - wygląd organizmu; ogół cech: morfologicznych, fizjologicznych, biochemicznych, anatomicznych, zdolności, psychologicznych; wszystko, co jest efektem uzewnętrzniania się.

Replikacja - podwojenie materiału genetycznego przed każdym podziałem; dzieli się na: konserwatywną, przypadkową i semikonserwatywną.

Kod genetyczny - sposób zapisywania informacji genetycznej za pomocą sekwencji nukleotydów w DNA, a zawierającymi zapis o budowie białka.

Kodon - trzy nukleotydy informujące o jednym aminokwasie występującym na DNA.

Nukleotyd - nanometr kwasu DNA; można wyróżnić nukleotydy:

  • adeninowy,
  • tyminowy,
  • cytozynowy,
  • guaninowy,
  • uracylowy.

Mutacja - nagła, skokowa zmiana w materiale genetycznym mogąca ujawniać się w postaci nowej lub zmienionej cechy.

Zmienność - różnorodność fenotypu osobników w populacji wywołana czynnikami genetycznymi (dziedzicznymi) i środowiskowymi (niedziedzicznymi).

Transkrypcja - inaczej przepisywanie informacji genetycznej z DNA na mRNA; zachodzi przy pomocy replikacji; DNA ma budowę dwuniciową, duże znaczenie ma fakt, która nić jest przepisywana.

Translacja - synteza białka o zgodnej z kodem zapisanym na mRNA sekwencji aminokwasów.