1) UKŁAD KRĄŻENIA

Zadania układu krwionośnego:

  • transport substancji, takich jak: tlen, dwutlenek węgla, substancje odżywcze, witaminy i hormony;
  • termoregulacja, utrzymanie odpowiedniego ciśnienia osmotycznego, pH;
  • udział w procesach odpornościowych.

Funkcje układu limfatycznego:

  • udział w mechanizmach obronnych organizmu;
  • transport, głównie tłuszczów.

Do płynów ustrojowych zaliczamy:

KREW

Składa się z osocza oraz zawieszonych w nim elementów morfotycznych.

Osocze zawiera przede wszystkim wodę, ale także związki organiczne, głównie białka (albuminy, globuliny, fibrynogen) oraz witaminy, hormony i związki nieorganiczne (m. in. jony).

Wśród elementów morfotycznych wyróżniamy:

  • erytrocyty, czyli krwinki czerwone - 4,5-5 mln w mm3 krwi; małe, o kształcie dysku; brak jądra; uczestniczą w transporcie tlenu i dwutlenku węgla; tworzone są w szpiku kostnym czerwonym; zawierają hemoglobinę, która ma zdolność do tworzenia luźnego połączenia z tlenem (tworzy się oksyhemoglobina);
  • leukocyty (krwinki białe) - 4-10 tys. na mm3 krwi; dzielimy na granulocyty (granulocyty zasadochłonne, granulocyty kwasochłonne i granulocyty obojętnochłonne), monocyty i limfocyty; uczestniczą w procesach odpornościowych organizmu; tworzone są w szpiku kostnym, niektóre dojrzewają w śledzionie, węzłach chłonnych, czy grasicy. Limfocyty uczestniczą w procesach zabliźniania się ran, wytwarzają przeciwciała. Monocyty fagocytują ciała obce, produkują także białko, tzw. interferon, który zapobiega procesom namnażania się wirusów. Granulocyty uczestniczą w fagocytowaniu mikroorganizmów, po fagocytozie martwe krwinki, martwe komórki zaatakowanej tkanki i ciała obce wchodzą w skład tzw. ropy;
  • trombocyty, inaczej płytki krwi - 150-400 tys. na mm3 krwi; uczestniczą w procesach krzepnięcia krwi (m. in. zapoczątkowują ten proces): uszkodzone płytki krwi uwalniają enzym - tzw. trombokinazę, która umożliwia przejście protrombiny w trombinę. Dzięki obecności trombiny białko osocza - fibrynogen przekształca się w włóknik, czyli fibrynę. Proces krzepnięcia wymaga obecności jonów wapnia i witaminy K.

LIMFA

Limfa, inaczej chłonka ma skład podobny do składu osocza krwi. Powstaje w wyniku przesączu krwi przez naczynia włosowate. Chłonka uczestniczy głównie w mechanizmach obronnych organizmu, w wymianie substancji między krwią a tkankami, w wchłanianiu niektórych substancji odżywczych, m. in. tłuszczy.

ODPORNOŚĆ

Do czynników infekcyjnych, inaczej patogenów możemy zaliczyć m. in.: wirusy, grzyby, bakterie. Antygeny, np. drobnoustroje po wniknięciu do organizmu wywołują reakcję odpornościową, inaczej odpowiedź immunologiczną - tworzone są przeciwciała.

Wyróżniamy dwa rodzaje odporności:

  • odporność nabytą (=swoistą) - ten typ odporności uzyskiwany jest przez organizm, w wyniku przebytego zakażenia lub po szczepionce (odporność nabyta czynna) oraz po podaniu surowicy odpornościowej (odporność nabyta bierna);
  • odporność wrodzoną (=nieswoistą, naturalną) - genetycznie uwarunkowana, wiąże się z budową barier ochronnych, jak np. skóry czy obronnymi mechanizmami fizjologicznymi: kaszel, łzawienie, kichanie, ważne jest także bakteriobójcze działanie np. śliny, wydzielin żołądka.

Odporność humoralna - w wyniku odpowiedzi obronnej organizmu do płynów ciała uwalniane są przeciwciała.

Odporność komórkowa - podczas odpowiedzi obronnej organizmu, komórki żerne, fagocytujące wychwytują i niszczą obce ciała.

U człowieka występuje zamknięty układ krwionośny.

NACZYNIA KRWIONOŚNE

  • żyły - odpowiadają za doprowadzanie krwi z tkanek do serca, zaopatrzone są w zastawki;
  • tętnice - odpowiadają za odprowadzanie krwi z serca do tkanek, gruba warstwa mięsni gładkich, krew płynie pod dużym ciśnieniem;
  • naczynia włosowate - łączą tętnice z żyłami, cienka ściana umożliwia wymianę substancji między krwią a tkankami.

SERCE

Serce człowieka jest czterodziałowe, podzielone na dwa przedsionki i dwie komory. Otacza go worek osierdziowy, który chroni serce podczas pracy przed urazami mechanicznymi.

2) UKŁAD WYDALNICZY

Podczas wydalania usuwane są z organizmu szkodliwe produkty przemiany materii, głównie amoniak, mocznik, czy kwas moczowy;

mocznik - jako główny produkt przemiany materii występuje u niektórych ryb, płazów i ssaków (zwierzęta ureoteliczne);

kwas moczowy - zwierzęta urykoteliczne ( gady, ptaki);

amoniak - zwierzęta amonioteliczne (niektóre ryby, zwierzęta słodkowodne).

W środowisku wodnym szkodliwe produkty przemiany materii usuwane są przeważnie w dużym rozcieńczeniu przez nerki, u drobnych zwierząt w wyniku dyfuzji, przez powierzchnię ciała, skrzela.

Typy układu wydalniczego:

  • układ protonefrydialny - składa się z komórki płomykowej, zawiera rzęski;
  • układ metanefrydialny - metanefrydium posiada orzęsiony lejek;
  • nerki, jednostką strukturalną jest ciałko nerkowe.

NEFRON - strukturalna i funkcjonalna jednostka nerki, budowa nefronu:

  • kłębuszek naczyniowy (nerkowy) otoczony jest torebką Bowmana; tu następuje filtracja kłębuszkowa, czyli odfiltrowanie krwi; tworzy się przesącz - mocz pierwotny (przechodzi do wnętrza torebki Bowmana).
  • kanalik nerkowy - dzielimy na kanalik kręty bliższy, pętlę nefronu (pętlę Henlego), kanalik kręty dalszy
  • w kanaliku krętym bliższym, I rzędu w wyniku resorpcji obowiązkowej do płynów ciała zwrotnie wchłaniane są związki organiczne, jony, woda;
  • w pętli Henlego dochodzi do zagęszczenia moczu (resorpcja wody i jonów sodu);
  • w kanaliku krętym dalszym, II rzędu dochodzi do resorpcji zwrotnej nadobowiązkowej; powstaje mocz wtórny (ostateczny).

Za regulację równowagi wodnej odpowiada wazopresyna, czyli hormon antydiuretyczny.