Układ wydalniczy jest niezbędny w celu usunięcia niestrawionych resztek pokarmowych oraz zbędnych i szkodliwych produktów przemiany materii. Produktami przemiany materii są mocznik i kwas moczowy. Nadmiar wody i produkty przemiany materii wydalane są poprzez nerki. Dodatkowo nadmiar wody i dwutlenek węgla wydalane są przez skórę i płuca. Głównym organem układu wydalniczego są nerki, które odpowiadają za powstawanie moczu. Następuje tu ponowna resorpcja wody i soli mineralnych, a z pozostałych składników tworzy się mocz. Z nerek mocz wyprowadzany jest moczowodami. Prowadzą one do pęcherza moczowego, gdzie następuje gromadzenie się moczu. Następnie za pośrednictwem cewki moczowej jest on wyprowadzany na zewnątrz organizmu. Cewka moczowa kończy się za pomocą silnego mięśnia zamykającego odpływ moczu, dzięki czeku możliwe jest kontrolowanie oddawania moczu. Mocz pierwotny to przesącz złożony w większości z wody i małych elementów rozpuszczalnych w wodzie, takich jak aminokwasy, glukoza czy sole mineralne. Następnie w szeregach kanalików w nerkach następuje zagęszczenie moczy pierwotnego, resorpcja zwrotna potrzebnych substancji i powstaje mocz ostateczny. Układ wydalniczy pełni z jednej strony rolę w oczyszczaniu organizmu ze szkodliwych i trujących substancji, z drugiej strony zapewnia równowagę wodą całego organizmu.
Układ nerwowy odpowiedzialny jest za sterowanie reakcjami całego organizmu. Układ nerwowy dzieli się na centralny i obwodowy. Do obwodowego układu nerwowego należy mózg, rdzeń przedłużony i rdzeń kręgowy. Powierzchnia mózgu tworzy liczne bruzdy i pofałdowania. Przez środek mózgu biegnie długa bruzda podłużna, dzieląca mózg na dwie półkule - lewą i prawą. W ramach każdej z półkul wyodrębnia się cztery płaty - czołowy, ciemieniowy, skroniowy i potyliczny. Nazwy te pochodzą od sąsiadujących z nimi kości. Powierzchnię mózgu tworzy kora mózgowa. Jest to skupisko komórek nerwowych, a dokładnie ich ciał. Jest to tak zwana istota szara. Pod spodem występuje istota biała (warstwa podkorowa), składająca się z zakończeń nerwowych (włókien nerwowych). Kolejnym odcinkiem centralnego układu nerwowego jest rdzeń kręgowy. Przed mechanicznymi uszkodzeniami chroni go płyn mózgowo - rdzeniowy i kręgosłup. Przekrój przez rdzeń kręgowy jest odwrócony w stosunku do mózgu, to znaczy na zewnątrz występuje istota biała, a wewnątrz istota szara.
Autonomiczny układ nerwowy zaopatruje narządy wewnętrzne w unerwienie i reguluje ich czynności, takie jak na przykład bicie serca, oddychanie, trawienie czy mruganie powiekami. Czynności te nie są zależne od woli czy nawet świadomości człowieka. Autonomiczny układ nerwowy dzieli się na układ współczulny i układ przywspółczulny. Działają one w stosunku do siebie antagonistycznie.
Droga od receptowa do efektora nazywa się łukiem odruchowym. Impuls od receptora biegnie poprzez drogę czuciową (droga nerwowa dośrodkowa) do ośrodka nerwowego, a następnie do efektora za pomocą drogi ruchowej (droga nerwowa odśrodkowa). Receptor może być pobudzany mechanicznie, chemicznie lub w inny sposób. W łuku nerwowym biorą więc udział co najmniej dwa neurony. Jeśli nie ma elementów pośredniczących, mówimy o monosynaptycznym łuku odruchowym, a jeśli są takie elementy, to o polisynaptycznym łuku odruchowym.
Budowa komórki nerwowej:
Komórka nerwowa składa się z ciała komórki, dendrytów, czyli cienkich wypustek przewodzących impuls nerwowy do ciała komórki oraz aksonu (neurytu) wyprowadzającego impuls z komórki nerwowej.
Odruch jest prostą reakcją adekwatną do bodźca, niekontrolowaną (mimowolną). Najprostsze odruchy są z udziałem rdzenia kręgowego (należy do nich między innymi odruch kolanowy).
Odruchy dzielimy na bezwarunkowe (wrodzone) i warunkowe (nabyte). Odruchy bezwarunkowe są uwarunkowane genetycznie, nie mamy na nie wpływu i nie podlegają zmianom w czasie życia. Są niekontrolowane, zachodzą poza świadomością człowieka. Jest to pierwsza, najszybsza reakcja na bodziec, ma więc to bardzo istotne znaczenie obronne. Do odruchów bezwarunkowych zaliczamy odruch wykrztuśny, kaszel, wymioty, odruch źreniczny, kolanowy, odruch zaskoczenia (napięcie mięśni, mruganie, otwarcie ust). Są one także podstawą instynktów, np. instynktu macierzyńskiego.
Z kolei odruchy warunkowe wykształcają się w trakcie życia osobniczego i podlegają ciągłym modyfikacjom. Podstawą takie odruchów jest trening. Wykształca się wówczas połączenie nerwowe reagujące na dane zjawisko. Aby to połączenie nie zanikło, konieczne jest tzw. wzmacnianie. W ten sposób bodziec pierwotnie obojętny zostaje przekształcony w bodziec wywołujący reakcję.
W mózgu zlokalizowane są ośrodki odpowiedzialne za wyspecjalizowane funkcje organizmu. W płacie skroniowym znajduje się ośrodek mowy i słuchu, w płacie czołowym ośrodek ruchu. Z kolei w płacie ciemieniowym zlokalizowany jest ośrodek czucia, a ośrodek wzroku umiejscowiony jest w płacie potylicznym.
Człowiek ma pięć zmysłów - zmysł dotyku, smaku, zapachu, wzroku i węchu. Receptory dotyku umiejscowione są na powierzchni całego ciała i w jego wnętrzu, receptorem wzroku jest siatkówka oka, a receptorami smaku są kubki smakowe na języku. Receptory węchu znajdują się w jamie nosowej, a słuchu w uchu wewnętrznym. Dodatkowo można wyróżnić zmysł równowagi - za który odpowiedzialne jest ucho wewnętrzne i móżdżek.
Jak już zostało wspomniane, mózg jest podzielony na dwie półkule - lewą i prawą. Lewa półkula odpowiedzialna jest za zdolność logicznego myślenia, odpowiada też za zdolności matematyczne i predyspozycje do analitycznej pracy naukowej. Lewa półkula kontroluje tez prawą część ciała, a więc i prawą rękę. Z kolei prawa półkula odpowiedzialna jest za rozwiązywanie problemów, wyobraźnię przestrzenną, zdolności artystyczne (muzyczne, plastyczne, wyobraźnię). Prawa półkula odpowiedzialna jest za kontrolę lewej części ciała, a więc i lewej ręki.
