Układ oddechowy - odpowiada za wymianę gazową: dostarczenie do organizmu tlenu i wydalenie dwutlenku węgla. Drogi oddechowe to: jama nosowa, gardło, krtań, tchawica, oskrzela, płuca.

Płuca - prawe płuco składa się z trzech płatów, lewe z dwóch. Każde otoczone jest łącznotkankową błoną - opłucną. Płuca mają budowę pęcherzykową, pęcherzyki są oplecione naczyniami krwionośnymi i tam zachodzi wymiana gazowa między krwią a powietrzem.

Mechanizm wentylacji płuc - polega na naprzemiennych wdechach i wydechach. Wdech jest procesem czynnym, podczas którego mięśnie międzyżebrowe w klatce piersiowej kurczą się, a powietrze jest zasysane do środka. Wydech zachodzi biernie, mięśnie się rozkurczają, a powietrze jest wyciskane z płuc na zewnątrz.

Pojemność oddechowa płuc - to ilość powietrza wdychanego i wydychanego podczas normalnego oddychania, wynosi 350-500ml.

Pojemność życiowa płuc - to ilość powietrza, jaką maksymalnie można pobrać przy bardzo głębokim wdechu, mierzona ilością powietrza wydychanego (przy bardzo głębokim wydechu), wynosi ok. 4000ml.

Najczęstsze choroby układu oddechowego: gruźlica, zapalenie płuc, zapalenie oskrzeli, astma, rak płuc, różne choroby zawodowe

Hemoglobina - czerwony barwnik erytrocytów, składa się z części białkowej połączonej z hemem. Hemoglobina wiąże tlen, dzięki czemu jest on transportowany we krwi

Oksyhemoglobina - hemoglobina z przyłączonym tlenem cząsteczkowym

Karbaminohemoglobina - hemoglobina połączona z cząsteczkowym dwutlenkiem węgla

Karboksyhemoglobina - hemoglobina połączona z tlenkiem węgla (czadem)

Mitochondria - organella komórkowe, otoczone podwójną błoną białkowo-lipidową. Błona wewnętrzna tworzy liczne uwypuklenia - tzw. grzebienie mitochondrialne. Na grzebieniach oraz w matrix mitochondrium zachodzą poszczególne etapy oddychania komórkowego

Oddychanie komórkowe - proces polegający na utlenianiu substancji pokarmowych, czyli odłączaniu od nich atomów wodoru i elektronów, w celu uzyskania energii potrzebnej do procesów życiowych. Wyróżnia się trzy etapy oddychania komórkowego:

  • Glikoliza - zachodzi w cytoplazmie komórki, nie wymaga obecności tlenu; polega na rozpadzie cząsteczki glukozy i jej przemianach do pirogronianu
  • Cykl Krebsa - cykl reakcji, zachodzących w macierzy mitochondrialnej; przekształcany jest acetylo-koenzymA; powstaje dwutlenek węgla, a odłączane atomy wodoru i elektrony są przenoszone w postaci NADH i FADH na łańcuch oddechowy
  • Łańcuch oddechowy - zachodzi na grzebieniach mitochondrialnych; protony wodoru i elektrony są przenoszone przez szereg przenośników (utlenianie i redukcja kolejnych związków) aż do powstania cząsteczki wody

Układ pokarmowy - odpowiada za przyjmowanie, przetwarzanie i przyswajanie pokarmów; jego elementy to: jama ustna, ślinianki, gardło, przełyk, żołądek, wątroba, trzustka, jelito cienkie, jelito grube, odbyt

Trawienie - procesy chemicznego rozkładu (hydrolizy) związków pokarmowych do postaci prostej, przyswajalnej przez organizm; procesy trawienne zachodzą przy udziale enzymów

Enzymy - białka o właściwościach katalitycznych, przyspieszające przebieg reakcji biologicznych

Enzymy trawienne - działają w różnych miejscach przewodu pokarmowego, rozkładając poszczególne składniki pokarmu:

  • amylaza ślinowa (ptialina) - w jamie ustnej rozkłada skrobię na cukry prostsze
  • pepsyna - działa w żołądku, rozkładając białka do krótkich peptydów
  • amylaza trzustkowa - działa w dwunastnicy, rozkłada dwucukry na cukry proste
  • trypsyna - działa w dwunastnicy, rozkłada peptydy na aminokwasy
  • lipaza trzustkowa - działa w dwunastnicy, rozkłada tłuszcze do glicerolu i kwasów tłuszczowych

Żołądek - zbiornik pokarmu, w którym zachodzi głównie trawienie białek, wypełniony kwasem solnym, maksymalna pojemność: 2,5l

Kosmki jelitowe - wypustki ścian jelita cienkiego, zwiększające znacznie powierzchnię chłonną

Wątroba - największy gruczoł ciała ludzkiego, o budowie zrazikowej, pełni wiele ważnych funkcji:

  • produkuje żółć ułatwiającą rozkład tłuszczów w dwunastnicy
  • produkuje niektóre białkowe składniki osocza
  • prowadzi detoksykację trujących i szkodliwych substancji
  • magazynuje cukry pod postacią glikogenu i w razie potrzeby uwalnia je do krwi

Składniki pokarmowe - główne składniki pokarmowe to białka, węglowodany, tłuszcze, woda, sole mineralne i witaminy; wszystkie muszą być dostarczane organizmowi w odpowiednich ilościach

Składniki budulcowe - funkcję budulcową pełnią białka, są podstawowym składnikiem komórek i błon, pełnią bardzo ważne funkcje jako enzymy i przeciwciała; białka składają się z aminokwasów

Aminokwasy endogenne - mogą być syntetyzowane przez organizm

Aminokwasy egzogenne - organizm nie jest w stanie ich wytwarzać, muszą być dostarczane z pokarmem

Składniki energetyczne - funkcję energetyczną pełnią węglowodany oraz tłuszcze, zbudowane z węgla i wodoru; tłuszcze dają więcej energii, ale cukry łatwiej jest wykorzystywać

Bilans energetyczny organizmu - porównanie ilości energii dostarczanej wraz z pożywieniem z zapotrzebowaniem organizmu; wartości energii podaje się w kaloriach - jedna kaloria to taka ilość ciepła, jaką należy dostarczyć, aby ogrzać 1 gram wody o 1°C

Termogeneza - wytwarzanie ciepła przez organizm w celu utrzymania odpowiedniej temperatury ciała

Składniki regulujące - rolę regulującą odgrywają witaminy i sole mineralne

Hipowitaminoza - niedobór witamin w organizmie

Awitaminoza - całkowity brak witamin w organizmie

Hiperwitaminoza - nadmiar witamin w organizmie

Piramida pokarmowa - schematyczny podział produktów pokarmowych pod względem zawartości składników odżywczych, w sposób ułatwiający zaplanowanie prawidłowego jadłospisu

Nomogram - wykres, przedstawiający zależności prawidłowej masy ciała od wzrostu

PPM - Podstawowa Przemiana Materii - określenie na całość przemian metabolicznych, zachodzących w organizmie