Od 2000 lat ludzie są świadomi konieczności dbania o prawidłową i zrównoważoną dietę, która będzie zawierać odpowiednie ilości składników pokarmowych. Powiedzenie "Jesteś ty, co jesz" jest bardzo trafne. Składniki odżywcze, które pożywamy, budują i umożliwiają funkcjonowanie komórek, z których zbudowane jest ciało ludzkie. Codzienna dieta jest bezpośrednią przyczyną tego jak wyglądamy, jakie jest nasze zdrowie i samopoczucie. Każda dieta to ogólny zarys tego jak powinniśmy się odżywiać, ale jej szczegóły powinny być dopasowane do potrzeb indywidualnych każdego człowieka. Prawie wszystko: płeć, wiek, tryb życia, klimat wpływają na to co, ile i kiedy powinniśmy dostarczyć swojemu organizmowi. Najogólniej mówiąc, jeśli chcemy być zdrowi powinniśmy spożywać pełnowartościowe potrawy zawierające wszystkie potrzebne składniki. Szczególnie o prawidłowa dietę należy zadbać w okresie intensywnego wzrostu i rozwoju organizmu w okresie dzieciństwa i dorastania.

Prawidłowa dieta zaspokaja wszystkie potrzeby żywieniowe, danej osoby, która się do niej stosuje. Potrzeby żywieniowe to zarówno odpowiednia ilość energii, ale także potrzebne składniki pokarmowe: węglowodany, białka, tłuszcze, witaminy i składniki mineralne. Każdy z nas potrzebuje energii z pożywienia i składników pokarmowych, ale ponieważ różnimy się wiekiem, płcią, aktywnością fizyczną, masą ciała i stanem zdrowia potrzeby żywieniowe każdego z nas nie są identyczne i są zależne od tych zmiennych. Przykładowo kobiety potrzebują dużo więcej żelaza oraz wapnia od mężczyzn, a osoby ciężko pracujące fizycznie muszą dostarczyć swojemu organizmowi dużo więcej energii od osób prowadzących siedzący tryb życia. Różnego rodzaju wysiłek fizyczny powoduje znaczny wzrost zapotrzebowania na energię. Tuż po nim spada poziom glukozy w krwi, więc należy potem spożyć szybko lekkostrawny posiłek, który będzie stanowił źródłu węglowodanów, tak aby poziom glukozy wrócił do prawidłowego stanu. Polecany jest koktajl mleczno owocowy, który będzie również źródłem białka.

Bardzo prosta, ale zarazem bardzo istotną zasadą przy układaniu prawidłowej diety jest urozmaicenie. Nie istnieje, jeden, najlepszy, wręcz idealny produkt zawierający wszystkie potrzebne nam składniki pokarmowe w dodatku w odpowiednich dla każdego z nas proporcjach. Dodatkowym zagadnieniem jest prawidłowa dieta osób, które regularnie trenują, nawet rekreacyjne. Posiłki spożywane przez nie posiłki powinny mieć wyższą wartość energetyczną i jednocześnie dostarczać odpowiednich ilości białek, tłuszczy, węglowodanów, witamin i składników mineralnych. Te osoby powinny także zadbać o odpowiednią ilość płynów.

Odżywianie definiujemy jako dostarczanie organizmowi wszystkich niezbędnych elementów, aby możliwy był prawidłowy, niczym nie zakłócony rozwój. Te niezbędne elementy to zarówno składniki budulcowe jak i energetyczne, ale także te pełniące różnego rodzaju role kierujące, sterujące lub katalizujące reakcje chemiczne i biochemiczne w tym organizmie - witaminy i składniki mineralne. Właściwe odżywianie to nic innego, jak zaopatrzenie organizmu w te wszystkie elementy, w najkorzystniejszych proporcjach na każdy dzień, przez cały czas, do końca życia.

Każdy z nas aby sprawdzić czy spełnia powyższe założenia prawidłowej diety powinien zapoznać się z piramidą żywieniową ( piramida zdrowia), która jest uważana za podstawę. Wiedz a temat spożywania właściwych ilości każdych z pięciu grup produktów to podstawa jaka umożliwia skonstruowanie prawidłowego jadłospisu.

Piramida żywieniowa została skonstruowana na kilku prostych zasadach. Produkty spożywcze podzielono na 4-7 grup. Podstawę piramidy, a zarazem jej największą część zajmują produkty spożywcze, których powinno być najwięcej w naszej diecie (warzywa, kasze, ryż). Kolejne piętra zajmują produkty o coraz to mniejszym udziale w naszej diecie, aż do samego wierzchołka gdzie umieszczono produkty, które należy spożywać sporadycznie.

10 prawd o zdrowym odżywianiu:

  1. Jedz jak najbardziej różnorodne pokarmy.
  2. Niech twoje posiłki składają się w 60% z węglowodanów.
  3. Jedz jak najwięcej warzyw i owoców.
  4. Dbaj o zachowanie prawidłowej masy ciała i miej dobre samopoczucie.
  5. Jedz częściej, ale mniejsze porcje.
  6. Jedz posiłki regularnie.
  7. Pij zawsze jak najwięcej płynów.
  8. Zażywaj dużo ruchu.
  9. Zacznij dziś i wprowadzaj zmiany w stylu życia "małymi kroczkami".
  10. To twoja dieta jest zła, a nie jedzenie, które spożywasz.

Ludzie, którzy prowadzą przeciętny, siedzący tryb życia muszą spożywać mniej tłuszczu oraz prostych cukrów, a wzbogacić swoją dietę w produkty o dużej zawartości błonnika jak warzywa, ziarna zbóż i owoce. Oznacza to dla dorosłej osoby dodanie do diety, przynajmniej 2 porcji warzyw i świeżych owoców, zastąpienia chleba pszenno - żytniego, chlebem razowym z ziarnami zbóż, spożywaniem chudego mięsa z drobiu, wzbogacenie jadłospisu o ryby, zastąpienie smażenia grillowaniem, wybieraniem mleka o niższej zawartości tłuszczów oraz ograniczeniem spożycia soli. Takie zalecenia ulegają pewnym modyfikacją w zależności od rodzaju wykonywanej pracy i ilości aktywności fizycznej.

Wszyscy mamy wspólny cel odżywiania - dostarczenie organizmowi odpowiedniej ilości kalorii, które umożliwią jego prawidłowe funkcjonowanie. Źródłem kalorii powinny być węglowodany, białka i tłuszcze, ale spożywane w odpowiednich ilościach. Węglowodanów powinno być 45% - 60%, tłuszczy 25% - 30%, a białek 10% - 15%. Są to normy dla dorosłego człowieka w okresie wzrastania - w dzieciństwie i podczas dojrzewania należy spożywać więcej białka.

Bardzo ważną rzeczą jest czas spożywania posiłków. Idealną sytuacją byłoby spożywanie posiłków o tych samych porach dnia i w podobnych odstępach czasu. Najważniejszym posiłkiem powinno być śniadanie. Jeśli między posiłkami jesteśmy głodni i mamy ochotę na coś słodkiego należy zastąpić batonik lub chipsy owocami i warzywami.

Skutkiem stosowania złej diety są różnego rodzaju schorzenia, często prowadzące do śmierci. Należą do nich:

  • nowotwory;
  • cukrzyca;
  • choroby układu krwionośnego (miażdżyca, nadciśnienie tętnicze, choroby serca);
  • osteoporoza;
  • zaburzenia pracy jelita grubego;
  • próchnica zębów;
  • kamica żółciowa;
  • otyłość;
  • anoreksja;
  • bulimia.

Otyłość to nagromadzenie, nadmierne tkanki tłuszczowej w ciele. Powoduje to zwiększenie ryzyka utraty zdrowia oraz związane jest z zagrożeniem pojawienia się chorób układu krążenia - chorób serca, miażdżycy, nadciśnienia tętniczego oraz chorób innych układów - kamica pęcherzyka żółciowego, cukrzycy, pojawieniem się zwyrodnień w kościach i stawach, a także z nowotworami układu pokarmowego i innych układów. Badania pokazują, że otyłość to istotny problem społeczny i zdrowotny w Polsce i na całym świecie. W naszym kraju nadwaga i otyłość występuje u około 65% mężczyzn oraz kobiet około wieku 35 - 65 lat.

Zupełnie innego rodzaju schorzeniem jest anoreksja. Można powiedzieć, że anoreksja to zupełne przeciwieństwo otyłości. Zasadza się na chorobliwym wręcz głodzeniu się w celu osiągnięcia "idealnej" masy ciała i sylwetki. Prowadzi to do wycieńczenia organizmu, zagrażającemu zdrowiu oraz życiu, jest też powodem śmierci około 10 % chorych.

Lekarze psychiatrzy uważają, że choroba ta ma podłoże w problemach emocjonalnych danej osoby. Chory uważa, że nadwaga jest jedyną i zarazem główną przyczyną problemów, jakie go spotykają. Aby pozbyć się problemów i uniknąć w przyszłości niepowodzeń chory zaczyna pozbywać się nadwagi. Początkowo rzeczywiście odnosi to pozytywne skutki, ale gdy chory osiągnie prawidłową masę nadal uważa, że jest zbyt gruby i kontynuuję odchudzanie, które zaczyna mieć chorobliwy wymiar. Cechą charakterystyczną tej choroby jest właśnie zanik realistycznej oceny swojego ciała. Prowadzi to w rezultacie do pawie całkowitego zaprzestania jedzenia. Dodatkowo chory nie zdaje sobie zazwyczaj sprawy ze swojego stanu. Pozostaje więc na łasce bliskich, którzy łatwo powinni się zorientować, że mania odchudzania przybrała chorobliwy wymiar i zaprowadzić taką osobę do lekarza. Choroba ta o wiele częściej dotyka kobiet. Do podstawowych objawów należy: przygotowywanie sobie odrębnych od reszty rodziny posiłków, ciągłe odchudzanie, zanik miesiączki, apatia, brak sił, zaprzestanie dotychczasowego trybu życia, zamykanie się w sobie.

Kolejną chorobą, która często jest błędnie łączona z anoreksją jest bulimia. Ta choroba ma także podłoże emocjonalne i dotyka często osoby w wieku dojrzewania, które cierpią na nadmiar stresów, brak miłości i często są samotne. Chorzy objadają się nadmiernie, a jedzenie stanowi dla nich substytut poczucia bezpieczeństwa, a następnie w poczuciu winy wymuszają wymioty i zwracają spożyty pokarm. Czasami to anoreksja przeradza się w bulimię. Chorzy na bulimię mają czasowe napady niepohamowanego głodu i potrafią wtedy zjeść ogromne ilości jedzenia dostarczając organizmowi podczas jednego posiłku nawet do 10 tysięcy kalorii, czyli cztery razy więcej niż dorosły człowiek powinien zjeść w ciągu dnia. Nie jest ważne co jedzą i jaka jest kolejność potraw, ale sam fakt jedzenia. Bulimicy jedzą kiełbasę zagryzają ja tortem. Po takim "posiłku" następuje chwila opamiętania, a po niej znów chorobliwe poczucie winy, lęku i wstydu. Aby się od niego uwolnić wymuszają wymioty lub zażywają silne środki przeczyszczające. W rezultacie powoduje to zaburzenia w pracy całego układu pokarmowego, ale także do groźnego odwodnienia organizmu; zaburzeń w pracy serca, nerek, a nawet do ostrych zaburzeń krążenia i do śmierci.

Anoreksja i bulimia wymagają specjalistycznego leczenia psychiatrycznego, a otyłość stałej opieki dietetyka. Wszystkie te choroby są groźne dla zdrowia i życia, więc nie należy lekceważyć ich objawów.