Paprotniki należą do roślin lądowych, z których tylko nieliczne przystosowały się wtórnie do życia w środowisku wodnym. Należą do nich następujące grupy roślin:

Każda z tych grup ma osobną linię rozwojową, ale zaliczono je do jednej zbiorczej grupy, ponieważ przechodzą podobną przemianę pokoleń. Proces ten polega na występowaniu na przemian pokolenia haploidalnego (1n), i diploidalnego (2n), do którego powstania dochodzi w wyniku zapłodnienia, czyli połączenia dwóch gamet. Pokolenie haploidalne jest pokoleniem płciowym i nosi nazwę gametofitu, natomiast diploidalne jest pokoleniem bezpłciowym, zwanym sporofitem. W przypadku paprotników pokoleniem dominującym jest sporofit, natomiast uniezależniony od niego gametofit występuje w formie zredukowanej.

Gametofit

Zwany przedroślem może występować w formie bezzielnej, żyjącej pod ziemią.

Ze względu na budowę może być:

  • bulwiasty,
  • plechowaty.

Ze względu na płciowość:

  • rozdzielnopłciowy,
  • obupłciowy.

Widłakowe:

  • jego rozwój trwa klika lat,
  • jest heterotroficznym, bulwiastym przedroślem,
  • żyje w symbiozie z grzybami, które dostarczają mu wody i soli mineralnych.

Skrzypowe:

  • rozdzielnopłciowy,
  • powstały z zarodników zróżnicowanych fizjologicznie,
  • plechowaty (zielony),
  • rozwija się w glebie.

Paprociowe:

  • rozwija się z zarodni,
  • może być jednako- lub różnozarodnikowy,
  • zielony,
  • samożywny,
  • płaski, plechowaty,
  • przytwierdzony do podłoża za pomocą chwytników,
  • na jego spodniej stronie znajdują się rodnie i plemnie.

Sporofit

Widłakowe:

  • Liście:
    • trofofile (liście płone) - małe, siedzące na łodydze,
    • sporofile (liście zarodnionośne) - zebrane w kłosy na szczycie łodygi,
    • pelnią funkcję asymilacyjną
  • Łodyga:
    • płożąca się dichotomicznie (widlaści rozgałęziona),
  • Zarodnie:
    • sporofile tworzą kłos:
      • w części górnej - mikrosporangia,
      • w części dolnej - makrosporangia,

Skrzypowe:

  • Liście:
    • zredukowane, siedzące na łodydze,
    • sporofile w kształcie traczy mają podwieszone zarośnie,
    • sporofile tworzą kłos na szczycie łodygi,
  • Łodyga:
    • zbudowana z węzłów i międzywęźli,
    • z węzłów wyrastają liście i organy boczne,
    • pełni funkcję asymilacyjną
  • Zarodnie:
    • sporofile w kształcie tarczek na trzonkach, od spodu kilka zarodni,

Paprociowe:

  • Liście:
    • bardzo duże,
    • dobrze wykształcone o złożonej budowie,
    • zbudowane z blaszki i ogonka,
    • młode - zwinięte
    • trofofil może być równocześnie sporofitem
  • Łodyga:
  • Zarodnie:
    • często zebrane w kupki przykryte zawijką na trofofilu.

Przemiana pokoleń paprotników:

  • Jednakozarodnikowych

  • Różnozarodnikowych

Budowa anatomiczna

  • Cechy wspólne:
    • skórka okrywająca z aparatami szparkowymi,
    • wiązka przewodząca zróżnicowana na część przewodzącą:
      • wodę i sole mineralne - ksylem,
      • asymilaty - Felom,
    • miękisz wytworzony z przestworów,
    • tkanki mechanicznie,
    • na szczycie łodygi wierzchołek wzrostu - tkanka twórcza,
  • Łodyga:
    • wyróżnić można trzy warstwy:
      • skórkę (nie zawiera chloroplastów, przeźroczysta),
      • tkankę wzmacniającą,
      • korę pierwotną
    • stella, czyli walec osiowy zbudowany jest z wiązek przewodzących: ksylenu i floemu, wytworzone z tkanki przewodzącej i komórek miękiszowych,
    • w środku wiązki znajduje się drewno, które otoczone jest łykiem- jest to wiązka o budowie koncentrycznej.
  • Liście:
    • można wyróżnić następujące warstwy;
      • skórkę górną,
      • skórkę dolną,
      • wnętrze wypełnione miękiszem,
      • wiązki przewodzące,
      • tkankę wzmacniającą znajdującą się wokół wiązek przewodzących tzw. nerwy,
  • w niektórych okolicach liści na spodniej stronie można dostrzec brązowe skupienia zarodników,
  • zarodniki te okryte są zawijką, która ma postać bezzieleniową, błoniastą i złuszczającą się.