PIERWIASTKI:
- Biogenne to: O, H oraz C - składniki H2O oraz związków
organicznych; N, S oraz P - biorą udział w oddychaniu tlenowym;
- Inne to: Ca, Mg, K, Na, Cl - odpowiadają za utrzymanie
równowagi w organizmie, a Cl - jest też składnikiem HCl w żołądku;
Fe, Mn, I oraz F
KATIONY :
- Na+ - kation sodowy
- Ca2+ - kation wapniowy
- K+ - kation potasowy
- Mg2+ - kation magnezowy
- NH4+ - kation amonowy
ANIONY:
- PO4 3- anion fosforanowy
- Cl- anion chlorkowy
- CO3 2- anion węglanowy
ZWIĄZKI NIEORGANICZNE:
- H2O - woda: bezbarwna, bezsmakowa i bezzapachowa;
jest świetnym rozpuszczalnikiem, posiada wysokie temperatury:
topnienia oraz wrzenia; dobrze przewodzi ciepło; jest bardzo lepka
i gęsta; pH jest obojętne (ok.7); Funkcje: transportuje substancje
wewnątrz komórki; reguluje temperaturę; zapewnia stały kształt
komórki oraz płynne środowisko
- Skrystalizowane sole - fosforan wapnia i inne związki
wapniowe; węglany różnego rodzaju oraz krzemionka
WITAMINY:
- Rozpuszczające się w tłuszczach:
A (inaczej zwana retinolem) - jej brak powoduje wysychanie
rogówki i ślepotę; znajduje się w tranie, jajach i warzywach;
D (inaczej zwana kalcyferolem) - jej niedobór powoduje krzywicę;
występuje w mleku, jajach oraz drożdżach;
E (inaczej zwana a-tokoferonem) - jej brak powoduje słabość mięśni
oraz niepłodność; znajduje się w kiełkach i oleju słonecznikowym;
K (inaczej zwana fitochinonem) - jej niedobór powoduje krwawienia;
jest produkowana przez bakterie jelitowe;
- Rozpuszczające się w wodzie:
B1 (inaczej zwana tiaminą) - jej brak powoduje bóle rąk oraz nóg;
występuje w ziarnach zbożowych, mięsie i drożdżach;
B2 (inaczej zwana ryboflawiną) - jej niedobór powoduje liczne stany
zapalne skóry; znajduje się w serach, mleku, jajach oraz warzywach;
B6 (inaczej zwana pirydoksalem) - jej brak powoduje stany zapalne
skóry oraz osłabienie odporności; występuje w bananach i jajach;
B12 (zwana inaczej kobalaminą) - jej niedobory powodują anemię
złośliwą i słabsze kości; znajduje się w wątrobie i drożdżach:
PP (zwana inaczej kwasem nikotynowym) - odpowiedzialna za
reakcje odwodorowania.
H (zwana inaczej biotyną) - jej niedobory widoczne w stanie skóry
oraz włosów; znajduje się w surowych jajach;
C (zwana inaczej kwasem askorbinowym) - jej brak powoduje szkorbut
oraz występowanie krwawień; występuje w owocach oraz warzywach;
ZWIĄZKI ORGANICZNE:
- Węglowodany (zwane sacharydami) - w skład ich budowy wchodzą:
tlen, wodór oraz węgiel oraz różna ilość grup wodorotlenowych -OH
główne funkcje to: energetyczne (dostarczanie glukozy) oraz jako budulce -
używane są : celuloza oraz chityna; podział: monosacharydy - proste:
fruktoza, galaktoza oraz glukoza; disacharydy - zbudowane z dwóch cukrów
prostych: laktoza, sacharoza oraz maltoza; polisacharydy - więcej niż dwa:
celuloza, glikogen oraz skrobia;
- Tłuszcze (zwane lipidami) - są estrami wyższych kwasów tłuszczowych;
wchodzą w skład błon biologicznych (fosfolipidy) bądź pełnią funkcje
zapasowe (trójglicerydy) oraz odżywcze;
- Białka (zwane proteinami) - składają się z samych aminokwasów
(proste b., np: albuminy, miozyna, fibrynogen, aktyna czy histony) lub posiadają
dodatkowo tzw. grupę prostetyczną w postaci barwników, cukrów czy tłuszczów
(złożone b.); są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu
(budowanie, katalizatory, transport, odporność, regulatory itp.)
- Kwasy nukleinowe - składają się z nukleotydów (zbudowanych z
pentozy, zasady azotowej oraz reszty fosforanowej); dzielimy je na: DNA (kwas
dezoksyrybonukleinowy) oraz RNA (kwas rybonukleinowy)
ENZYMY:
- Są to biokatalizatory; odpowiedzialne za obniżenie energii
aktywacji; przeprowadzenie reakcji (choć nie mogą brać w nich udziału);
zwiększają szybkość reakcji; składają się z apoenzymu (część białkowa) oraz
koenzymu (część niebiałkowa); ich aktywność zależy od temperatury, pH
oraz od czynników chemicznych (inhibicja kompetencyjna)
