Paprotniki są roślinami lądowymi. Mniema się, że wraz z mszakami mają wspólnego przodka, bądź przodków. Stanowią już właściwe rośliny organowe, to znaczy posiadają dobrze wykształcone takie organy jak: korzenie, liście i łodyga. Należą do nich cztery klasy: psylofity, widłakowe, skrzypowe oraz wszystkim dobrze znane paprocie.

Budowa paprotników

To przedrośle. Jest rośliną niewielkich rozmiarów. Może odżywiać się samo- lub cudzożywnie, bądź wchodzić w symbiozę z innymi organizmami, np. z grzybami, a związek ten nazywany jest wtedy mikoryzą. Na przedroślach znajdują się gametangia, do których zalicza się zredukowaną postać plemni oraz rodnie. Zapłodnienie polega na przepływie plemników. W momencie, kiedy plemnik dopłynie do rodni dochodzi do zapłodnienia i powstania zygoty. Zygota stanowi początek sporofitu.

W przypadku paprotników i odwrotnie niż u mszaków sporofit jest pokoleniem dominującym. Po odizolowaniu się sporofitu od, przedrośla kiedy sporofit staje się samodzielnym organizmem, ktrótkowtrwałe pzredrośle obumiera. Sporofit jest na ogół pokaźnych rozmiarów rośliną, posiadającą korzenie, łodygi i liście.

  • Łodyga

Pod skórką zaopatrzoną w aparaty szparkowe umiejscowiona jest pierwotna kora. Wiązki przewodzące transportujące wodę i sole mineralne składają się z drewna, które tworzą cewki oraz łyka. Wiązki te ułożone są w sposób taki, że środek zajmuje drewno, a łyko jest rozmieszczone wokół niego. Taki typ wiązek przewodzących to wiązki hadrocentryczne.

  • Korzenie

Również pokryte skórką, są na ogół krótkie i cienkie. Tworzą wiązkę, która wyrasta z łodygi podziemnej. Pod skórką zlokalizowana jest tkanka miękiszowa, w postaci miękiszu spichrzowego. Wiązki przewodzące w korzeniu znajdują się w tym właśnie miękiszu.

  • Liście. U paprotników wyróżnia się dwa rodzaje liści:
      • sporofile - liście zarodnionośne, gdyż na nich znajdują się zarodnie,
      • trofofile - liście płonne.

Tak zwane kłosy zarodnionośne powstają wskutek skupienia się sporofili w szczytowej części łodygi

  • Zarodnie

Jak wspomniano znajdują się na sporofilach. Funkcją zarodni, jak wskazuje nazwa jest produkcja zarodników. Dochodzi do tego na drodze mejozy, a powstające w tym procesie zarodniki są haploidalne. Ze względu na produkowane zarodniki paprotniki dzieli się na:

  • jednakozarodnikowe - wytwarzające zarodniki jednakowe, z których poprzez kiełkowanie tworzą się przedrośla. Przedrośla takie są obupłciowe, co oznacza, że znajdują się na nich plemnie i rodne.
  • różnozarodnikowe - wytwarzające dwa różne rodzaje zarodników, ze względu na występowanie u nich dwóch rodzajów zarodni. Zarodnie większe zwane makrosporangiami tworzą makrospory, czyli zarodniki większe, z których powstaną przedrośla żeńskie zawierające rodnie, zarodnie mniejsze, czyli mikrosporangia, analogicznie wytwarzają mniejsze zarodniki, czyli mikrospory. Mikrospory tworzą przedrośla męskie zawirające plemnie.
  • Przemiana pokoleń - polega na występowaniu na przemian pokolenia płciowego (gametofitu) i pokolenia bezpłciowego (sporofitu).

Klasa: psylofity

Są spośród roślin lądowych roślinami najstarszymi, które dotąd poznano. Gametofit psylofitów, chociaż mniejszy był zbliżony wyglądem do sporofitu. Nie posiadają liści. Funkcje asymilacyjną pełni łodyga. Łodyga jest plożacą i ulegając dichotonicznemu rozgałęzieniu.

Klasa: widłakowe

Swoją nazwę zawdzięczają widlaście rozgałęziającym się łodygą i korzeniom. Sporofit zbudowany jest z płożącej się łodygi oraz korzeni przybyszowych Jest zieloną samożywną, pokrytą drobnymi liśćmi rośliną. Sporofile u widłaków jednakozarodnikowych skupione na szczycie łodygi tworzą kłos zarodnionośny. Osadzone na nich nerkowate zarodnie zawierają jednakowe haploidalne zarodniki. Widłaki różnozarodnikowe posiadają sporofile w postaci ulistnionej rośliny z kłosami na szczycie. W ich dolnej części znajdują się makrosporangia, w górnej mikrosporangia Gametofit to bulwiaste przedrośle, żyjące w symbiozie z grzybami, które dostarcza mu wody. Rozwój gametofitu trwa kilka lat, (ponieważ niewiele zarodników może się rozwijać). Do roślin chronionych należą: poryblin jeziorny, poryblin kolczasty.

Klasa: Skrzypowe

Pędy zarodnionośne (bezzieleniowe) złożone są z węzłów i międzywęźli. W węzłach wyrastają okólki łuskowatych liści oraz odgałęzienia boczne. Po wysianiu zarodników z kłącza wyrastają pędy asymilacyjne. Obecność w nich miękiszu wodonośnego, tłumaczy, że są roślinami siedlisk bardzo mokrych. Ich gametofit jest rozdzielnopłciowy, powstały z zarodników nie zróżnicowanych morfologicznie, tylko fizjologicznie. Jest plechowaty (zielony) rozwijający się w glebie. Skrzyp olbrzymi jest rośliną chronioną.

Klasa: paprociowe

Są roślinami zielnymi o łodydze wzniesionej pionowo lub płożącej ukrytej w ziemi (kłącze), mają duże pierzaste liście, które u młodych roślin są zwinięte. Na spodniej stronie liści znajdują się zarodnie zebrane w kupki okryte tzw. zawijką. Sporofit ma postać kłącza. Sporofile i trofofile występują osobno. Zarodnie pękają poprzez szczelinę. Gametofit może być jednako - lub różnozarodnikowy. Jest zielony, samożywny i przytwierdzony do podłoża za pomocą chwytników. Na jego spodniej stronie znajdują się rodnie i plemnie. Rośliny chronione: długosz królewski, pióropusznik strusi, podrzeń żebrowiec, języcznik zwyczajny, salwinia pływająca.

Znaczenie paprotników

  • skrzypy ze względu na zawartość krzemionki były używane do czyszczenia i polerowania metali,
  • stanowią surowiec dla zielarstwa,
  • stanowią rośliny ozdobne,
  • mają działalność węglotwórczą.