Paprotniki to zbiorcza, nieformalna grupa, obejmując cztery podgromady, takie jak
- Skrzypowe(Sphenophytina)
- Widłakowe(Lycophytina)
- Psylotowe(Psilophytina)
- Paprociowe(Pterophytina)
Podgromada Psilophytina jest grupą wymarłą, natomiast podgromady Sphenophytina oraz Lycophytina to grupy reliktowe.
Pokoleniem dominującym u paprotników jest sporofit, czyli pokolenie bezpłciowe. Paprotniki są typowymi roślinami lądowymi, choć istnieją wśród nich gatunki, które wtórnie przystosowały się do wodnego trybu życia. Preferują miejsca wilgotne i zacienione. Są składnikiem różnych typów zbiorowisk roślinnych, głownie leśnych, ale też łąkowych i torfowiskowych. Są to głównie rośliny zielne, formy drzewiaste spotykamy jedynie w strefie tropikalnej. Mogą one osiągać nawet 7m wysokości. Należą do organowców, ponieważ można u nich wyróżnić organy zaopatrzone w wiązkę przewodzącą. Tymi organami są korzeń, łodyga i liście. Przystosowanie do lądowego trybu życia przejawia się w obecności takich tkanek jak epiderma, czyli skórka, tkanki przewodzącej, miękiszowej oraz wzmacniającej.
Pokoleniem dominującym u paproci jest sporofit. Pokolenie bezpłciowe rozmnaża się za pośrednictwem zarodników, czyli spor. Powstają one w zarodniach, zwanych inaczej sporangiami. Spory powstają z komórek macierzystych spor, w wyniku mejozy, są, więc haploidalne. Zarodnie często tworzą skupiska zwane kupkami, lub sorusami. Zarodnik kiełkuje w gametofit, zwany też przedroślem. W przemianie pokoleń paproci, gametofit jest pokoleniem ustępującym. Jest to najczęściej drobna, plechowata roślinka. Pozbawiona jest tkanki przewodzącej oraz korzeni. Do podłoża przytwierdza się za pomocą chwytników, zwanych, ryzoidami. Przedrośle ma najczęściej sercowaty kształt. Po jego spodniej stronie znajdują się rodnie, czyli archegonia, produkujące komórki jajowe oraz plemnie, czyli anterydia, produkujące plemniki. Plemniki zaopatrzone są w wici. Do procesu zapłodnienia niezbędna jest obecność wody. Plemniki przepływają w kierunku szyjki rodni i dokonują zapłodnienia. W wyniku zapłodnienia powstaje diploidalna zygota. Z zygoty, dzięki podziałom mitotycznym rozwija się sporofit. Początkowo jest on uzależniony od gametofitu, ale jak tylko wykształci pierwsze liście i zacznie przeprowadzać fotosyntezę usamodzielnia się. Przedrośle zaś obumiera.
Niektóre paprocie oraz widłaki to rośliny różnozarodnikowe. Oznacza to, że tworzą dwa rodzaje sporów: mikrospory i makrospory. Mikrospory, powstające w mikrosporangiach, dają początek gametofitowi męskiemu. Z kolei makrospory, powstające w makrosporangiach dają początek gametofitowi żeńskiemu.
Przemiana pokoleń u paprotników różni się, zatem od przemiany pokoleń u mszaków, przede wszystkim tym, że pokoleniem dominującym jest sporofit. Dominacja pokolenia bezpłciowego jest przystosowaniem do lądowego trybu życia, ponieważ rozmnażanie płciowe może u paprotników zachodzić tylko w obecności wody. Woda na lądzie nie zawsze jest dostępna. Sporofit ponadto jest rośliną diploidalną, co umożliwia lepsze dostosowanie się do zmiennego środowiska, jakie panuje na lądzie.
