Literatura współczesna to najmłodsza epoka literacka ze wszystkich epok w historii literatury polskiej i trwająca po dziś dzień, nie ma konkretnej nazwy, dlatego przyjmuje się określenie – literatura współczesna.
Literaturę współczesną wyznaczają charakterystyczne i przełomowe momenty w dziejach Polski i świata, między innymi: wybuch drugiej wojny światowej we wrześniu 1939 roku oraz upadek komunizmu w 1989 roku. Niemniej w ogólnym pojęciu literatura współczesna trwa do chwili obecnej. Polskiej literatury współczesnej należy oddać szacunek, gdyż pisarze tworzyli ją w czasach cenzury i represji.
Niewątpliwie na kształt literatury współczesnej wpłynęła polityka kraju, jak i jej burzliwa historia. Polityka i historia odcisnęły charakterystyczny znak na literaturze współczesnej.
Literaturę współczesną należy podzielić na kilka znamiennych okresów:
Charakterystyczne daty:
Epoka literacka literatura współczesna trwa do chwili obecnej, a początek tej epoki przypisuje się na wybuch II wojny światowej.
Niewątpliwie na kształt polskiej literatury współczesnej wpłynęła polityka kraju, jak i jej burzliwa historia. Polityka i historia odcisnęły charakterystyczny znak na literaturze współczesnej. Jest to tym samym dość długi okres, dlatego też porusza różnorodne tematy, sam w sobie jest dość niejednolity. Pisarze tego okresu w głównej mierze skupiają się na tematyce i problematyce moralnej.
Ówczesna kultura w Polsce skupia się wokół wydarzeń historycznych i politycznych. Dla danego wydarzenia historycznego, czy też politycznego znajdziemy odpowiednik w literaturze. Dlatego też wybuch wojny światowej i jej tragiczne skutki dla milionów ludzi będą najważniejszymi tematami poruszanymi w powojennej twórczości, między innymi: pisarzy, malarzy, filmowców. Artysta, żyjąc w czasach, w których tak ważną funkcję pełniła polityka, w pewnym stopniu był zmuszony do podjęcia tematyki politycznej czy też historycznej.
Literatura wobec wojny i okupacji w 1939 – 1945 rok.
W 1939 roku Polska została zaatakowana z dwóch stron. 1 września 1939 roku atak był ze strony bezwzględnych hitlerowców, a siedemnastego września przez sowietów. Wcześniej Rosja wraz z Niemcami zawarła współpracę, czy też tak zwany pakt. Tym samym na ziemiach polskich wybuchła tragiczna w skutkach II Wojna Światowa.
Druga wojna światowa miała charakter totalitarny, dominował w niej wszechogarniający faszyzm oraz stalinizm. W czasie trwania drugiej wojny światowej życie artystyczne i kulturalne rozwijało się, między innymi: poza granicami kraju oraz w ramach struktur tak zwanego państwa podziemnego. Tym samym na kształt polskiej literatury powojennej wpłynęły doświadczenia wojny.
Część pisarzy polskich wyemigrowała na zachód. W Polsce rozwija się konspiracyjne życie kulturalne, często w tajemnicy i w ramach wspomnianych już struktur, tak zwanego państwa podziemnego. W Paryżu we Francji została wznowiona publikacja Wiadomości Polskich.
Wiadomości Polskie były kontynuacją wydawanych wcześniej w Polsce przedwojennej Wiadomości Literackich. Kolejno ważnym kierunkiem polskich pisarzy emigracyjnych stał się Londyn w Anglii. W Anglii tworzą między innymi: Antoni Słonimski, Maria Pawlikowska – Jasnorzewska. W Nowym Jorku w Ameryce tworzą: Julian Tuwim, Kazimierz Wierzyński, Jan Lechoń czy też Józef Wittlin. Witold Gombrowicz udał się do Ameryki Południowej. W tym czasie powstaje również ważne dzieło autorstwa Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. Zapiski sowieckie przedstawiają tragiczne świadectwo więźnia łagru. Utwory polskich emigrantów skupione są wokół tematyki wojennej. W Rzymie we Włoszech zostało założone wydawnictwo w 1946 roku Instytut Literacki oraz czasopismo Kultura z 1947 roku, które kolejno zostało przeniesione do Francji. Na Wschodzie, centrum życia kulturalnego stał się Lwów, działały tu osoby związane z komunizmem. Charakterystyka polskiej literatury powojennej związane jest z tragicznymi doświadczeniami wojny światowej.
Literatura stanu wojennego skupiona jest wokół tematu konfliktu i walki.
Literatura w latach powojennych w 1945 – 1948 oraz literatura w czasach realizmu socjalistycznego w 1949 – 1955.
Po zakończeniu drugiej wojny światowej Polska borykała się z kolejną ideologią. Kulturę, politykę i gospodarkę Polski podporządkowano Związkowi Socjalistycznemu Republiki Radzieckiej. ZSRR bezwzględnymi metodami pragnął podporządkować sobie Polskę. Dominowała tu cenzura, terror i propaganda. Literatura w tym czasie miała na celu wychwalanie władz sowieckich czy budowanie nowego ustroju politycznego.
Literatura w czasach przełomu październikowego i okresu stabilizacji w 1956 – 1968.
Po śmierci Józefa Stalina nastąpił czas „odwilży”. Literatura polska zajęła się tematyką moralną, rozliczeniem z bolesną przeszłością. Opublikowano książki krytykujące stalinizm – między innymi: Matka Królów Kazimierza Brandysa.
Kolejno ważnym wydarzeniem przełomu październikowego było wstąpienie pokolenia młodych twórców. Nowe pokolenie twórców: „POKOLENIE 56”. Jeżeli chodzi o poezję, będzie to: Stanisław Grochowiak, Tadeusz Nowak czy też Andrzej Bursa. W prozie to Marek Hłasko, Marek Nowakowski, Edward Stachura czy Sławomir Mrożek. Warto także wspomnieć o debiucie Zbigniewa Herberta i Mirona Białoszewskiego. Artyści tworzyli i aktywnie działali w związku literatów polskich.
Charakterystyczna daty: Marzec 1968 rok; Przełom w 1976 roku i propaganda sukcesu.
Sierpień 1980 oraz Grudzień 1981 rok.
W listopadzie 1967 roku w Teatrze Narodowym w Warszawie odbyła się premiera Dziadów Adama Mickiewicza, wybitnego polskiego wieszcza narodowego. Reżyserem sztuki był Kazimierz Dejmka. W inscenizacji teatralnej doszukano się wątków antyradzieckich, tym samym zawieszono przedstawiania spektaklu.
W roku 1968 zaczęły się masowe marcowe protesty artystów, studentów i pracowników naukowych. Polska zmierzyła się z kolejną falą emigracji polskich twórców. Powstało nowe pokolenie twórców: „POKOLENIE 68”, do którego należeli, między innymi: Stanisław Barańczak, Ewa Lipska, Adam Zagajewski. Następnie sekretarza partii po Gomułce zastąpił Edward Gierek. Nastąpiła tak zwana „propaganda sukcesu”. Nowa nadzieja wielu ludzi na otwarcie na Zachód, wiele obiecujący program polityczny czy też promowanie nieistniejących sukcesów gospodarczych okazały się w późniejszym czasie jednym wielkim kłamstwem. Tu pojawiło się kolejne pokolenie literatów: „POKOLENIE 76”, do którego należeli, między innymi: Bronisław Maj, Tomasz Jastrun, Antoni Pawlak czy Jan Polkowski.
Warto także wspomnieć, że w 1978 roku papieżem zostaje kardynał Karol Wojtyła i przyjmuje imię Jan Paweł II. Symboliczna pielgrzymka Jana Pawła II do ojczystej ziemi, w wymowny sposób przyczynia się do upadku komunizmu w Polsce.
Na skutek ogólnopolskich strajków rozpoczętych w sierpniu w Stoczni Gdańskiej, powstał Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” pod dowództwem Lecha Wałęsy. Był to bardzo dobry czas dla narodu polskiego, entuzjastyczny i pełen nowej energii. Warto wspomnieć, że w 1980 roku przyznano Czesławowi Miłoszowi literacką Nagrodę Nobla, dzięki czemu po raz pierwszy mogły się oficjalnie ukazać. Twórczość Miłosza zaliczana jest do literatury światowej.
Od 1989 roku po obradach „przy okrągłym stole” zaczęły dokonywać się zmiany polityczne, ustrojowe czy gospodarcze. Nastąpił czas III Rzeczpospolitej. Polska literatura zaczęła żyć swoim własnym życiem, niezwiązanym z wpływami wydarzeń politycznych czy też historycznych.
Literaturę współczesną wyznaczają charakterystyczne i przełomowe momenty w dziejach Polski i świata, między innymi: wybuch drugiej wojny światowej we wrześniu 1939 roku oraz upadek komunizmu w 1989 roku. Niemniej jednak, w ogólnym pojęciu literatura współczesna trwa do dziś, dlatego też trudno jest określić, jakie są cechy literatury współczesnej, gdyż należy mieć na uwadze, że na charakter literatury miały wpływ wydarzenia polityczny i historyczne.
Tym samym, pisarze podejmowali w swojej twórczości tematy związane z między innymi: totalitaryzmem. Artyści w pewnym stopniu byli zmuszeni do podjęcia stanowiska wobec panującej sytuacji. Począwszy od okupacji hitlerowskiej, następnie bezwzględny totalitarny system komunistyczny, który miał na celu narzucenie sposobu życia wraz z wyborami moralnymi.
Wszechogarniająca cenzura, która ograniczała wolną i swobodną twórczość i życie kulturalne. Cenzura spowodowała powstanie tajnego życia kulturalnego – konspiracyjnego. Wielu znanych pisarzy było zmuszonych emigrować, tym samym, ośrodki kulturalne powstawały poza granicami kraju. Tym samym nacisk polityki, następujących po sobie zdarzeń wyznacza cechy literatury współczesnej, umownie przyjmuje się, że do 1989 roku.
Po obradach „przy okrągłym stole” zaczęły dokonywać się zmiany. Nastąpił czas III Rzeczpospolitej. Polska literatura zaczęła żyć swoim własnym życiem, niezwiązanym z wpływami wydarzeń politycznych. Czołowi polscy poeci oraz polskich pisarzy emigracyjnych, prozaików i dramatopisarzy należy wyróżnić za ich siłę walki.
POEZJA- czołowi polscy poeci:
Tadeusz Różewicz, Krzysztof Kamil Baczyński, Wisława Szymborska, Czesław Miłosz, Zbigniew Herbert, Miron Białoszewski, Stanisław Grochowiak.
DRAMAT:
Sławomir Mrożek i jego wybitne dzieło literackie Tango.
PROZA:
Tadeusz Borowski, Zofia Nałkowska, Gustaw Herling – Grudziński, Hanna Krall, Tadeusz Konwicki, Kazimierz Brandys, Jerzy Andrzejewski.
W czasie trwania drugiej wojny światowej powstała twórczość, która szczegółowo dokumentowała, między innymi zbrodnie w Katyniu, ale także tragiczne doświadczenia związane z łagrami.
Życie kulturalne w Polsce było pod ciągłą presją. Terror dominował życie codzienne, dlatego też rozwijało się konspiracyjne życie literackie. Należy zaznaczyć, że na kształt literatury tworzonej w czasie drugiej wojny światowej wpływ miało pokolenie ludzi młodych, pisarzy, którzy posiadali wspólne doświadczenia życiowe. Tuż przed wybuchem wojny zdali maturę, a krótko po niej studia kontynuowali już w wielkiej tajemnicy. Tym samym, twórcy tego czasu, rozumieli literaturę, jako walkę artystyczną przeciwko walce zbrojnej, między innymi: Andrzej Trzebiński, Krzysztof Kamil Baczyński czy Tadeusz Borowski. Najwybitniejszych polskich poetów łączyła tematyka poruszana w ich twórczości.
Polska w okresie hitlerowskiej okupacji stała się „ostatecznym rozwiązaniem kwestii żydowskich”. Ideologia głosiła dyskryminację Żydów oraz całkowitą likwidację tego narodu. Na ziemiach polskich znajdowało się około trzech milionów Żydów. Tym samym na ziemiach polskich rozegrała się tragedia światowa, nie można jej porównać do niczego innego w swoim zbrodniczym i potwornym charakterze. Holocaust – plan zagłady i śmierci wszystkich Żydów europejskich. Tworzono getta warszawskie, w których zabijano według planu niewinnych Żydów. Tym samym, powstały dzieła, nawiązujące do tematyki śmierci Żydów w gettach. Utwory polskich pisarzy, tu należy wymienić, między innymi: Hanna Krall Zdążyć przez Panem Bogiem, Bogdan Wojdowski Chleb rzucony umarłym.
Kolejno w latach powojennych, z zaznaczeniem do roku 1948, w literaturze dominowała tematyka wojenna czy też zwana literaturą obozową. Utwory polskich pisarzy, tu należy niewątpliwie wymienić zbiory opowiadań obozowych Tadeusza Borowskiego Pożegnanie z Marią czy Kamienny świat oraz dzieło literackie Zofii Nałkowskiej Medaliony.
Należy także wymienić książki, w których znajdziemy czynny udział Polaków w drugiej wojnie światowej, należy tu wymienić Szkice pod Monte Cassino Melchiora Wańkowicza z 1969 roku. Legendarne dzieło literackie Aleksandra Kamińskiego z 1946 roku, mianowicie Kamienie na szaniec. Warto także wspomnieć o książce Mirona Białoszewskiego Pamiętnik z powstania warszawskiego, w którym przedstawione jest życie w mieście zdominowanym przez bezwzględnych okupantów.
Po śmierci Józefa Stalina nastąpił czas „odwilży”. Literatura w Polsce podjęła tematyką moralną, rozliczeniem z bolesną wojenną przeszłością. W roku 1968 powstało pokolenie literatów i polskich poetów współczesnych „POKOLENIE 68”, do którego należeli, między innymi: Stanisław Barańczak, Ewa Lipska, Adam Zagajewski. Najwybitniejszych polskich poetów łączyła tematyka poruszana w ich twórczości artystycznej.
Artyści walczyli za pomocą literatury z propagandą czy kłamstwem, podejmowali często nierówną walkę, aby dowieść prawdy w życiu społecznym, kulturalnym. Wsparciem dla młodych artystów, stała się twórczość Zbigniewa Herberta Pan Cogito. Wbrew kryzysowi wszelkich wartości, w którym przyszło mu żyć, artysta poruszał w swojej twórczości tematy związane z kondycją duchową i moralną człowieka.
Powstaje kolejne pokolenie literatów i polskich poetów współczesnych: „POKOLENIE 76”, do którego należeli, między innymi: Bronisław Maj, Tomasz Jastrun, Antoni Pawlak czy Jan Polkowski. Kolejno po wydarzeniach w Stoczni Gdańskiej, należy wyróżnić literaturę tego czasu: Tom poetycki Raport z oblężonego miasta Zbigniewa Herberta czy poemat Stanisława Barańczaka. Po obradach w 1989 roku „przy okrągłym stole” zaczęły dokonywać się zmiany polityczne. Nastąpił czas III Rzeczpospolitej. Polska literatura zaczęła żyć swoim własnym życiem, niezwiązanym z wpływami wydarzeń politycznych czy też historycznych.
Po II wojny światowej pojawiają się książki takie jak: Dzieci z Bullerbyn (1945), Pipi Pończoszanka (1945) - autorstwa Astrid Lindgren. Także pisze wówczas Jerome David Salinger Buszujący w zbożu (1951).
Współcześnie również stale pojawiają się książki. Przykładem może być Ilustrowana książka dla dzieci: Szalik. O Wisławie Szymborskiej dla dzieci Michała Rusinka. Książka dla dzieci przedstawia życie Wisławy Szymborskiej.
Ze współczesnych pisarzy dla dzieci należy wyróżnić twórczość autorki Pauliny Ostaszewskiej. Pisarka stworzyła cykl książek dla dzieci, z serii: Odkrywamy Skarby polskich miast, między innymi: Bajeczny Toruń – zwierzaki, Bajeczny Kraków – zwierzaki, Smocza miłość czy Bajeczna Warszawa – zwierzaki, Zaręczyny. Autorka w swojej twórczości zaprasza dzieci do odkrywania takich wartości jak: miłość, dobro, piękno czy wiara w marzenia. Postaci bajek dziecko może odnaleźć i dotknąć, gdyż są to pomniki zwierząt znajdujące się w polskich miastach. Współczesna literatura dla dzieci jest różnorodna i porusza wszelkie tematy, mające na celu rozwój wyobraźni małego czytelnika.
Nie znalazłeś tego, czego szukasz na Bryku?
Jest tutaj pełno osób, które moga Ci pomóc!
Zadaj pytanie i otrzymaj szybką odpowiedź.
