Mówiąc o czasie trwania tej epoki przede wszystkim wskazuje się na lata 1890-1918 – daty te mają jednak charakter umowny. Przyjmuje się je jednak dlatego, że to właśnie wtedy następuje moment graniczny dotyczący nowych tendencji literackich. Koniec epoki dopatruje się w latach 1918 r., czyli w momencie zakończenia I wojny światowej – chociaż wielu badaczy literatury stwierdza, że tendencje modernistyczne słabną dużo wcześniej.
W Polsce za przełom epoki modernizmu (inna nazwa dla określenia epoki — Młoda Polska) uważa się pojawienie się pierwszego tomiku poetyckiego Kazimierza Przerwy-Tetmajera. Niemniej jednak miano twórcy młodopolskiego należy się również Andrzejowi Niemojewskiemu oraz Franciszkowi Nowickiemu.
Pochodzenie nazwy „Młoda Polska” zawdzięczamy Arturowi Górskiemu, twórcy licznych artykułów publikowanych na łamach czasopisma krakowskiego „Życia”, w których możemy zauważyć krytykę skierowaną w kierunku tendencji panujących w epoce pozytywizmu. Nazwa epoki odnosi się do zjawisk kulturowych, które toczyły się na ziemiach polskich i nawiązywały do innych nazw np. Młode Niemcy, Młoda Skandynawia czy też Młoda Francja.
Inne nazwy, którymi określano również tę epokę literacką, to modernizm – termin nawiązywał do francuskiego słowa modernę, co oznaczało w dosłownym tłumaczeniu ‘nowoczesny’. Używanie tego określenia pozwalało na podkreślenie nowatorstwa epoki oraz tego, co było nowe zarówno w sferze światopoglądowej, literackiej, artystycznej. Natomiast warto zwrócić uwagę, że badacz literatury Kazimierz Wyka stwierdził, że ta nazwa podkreśla wczesną fazę Młodej Polski.
Neoromantyzm – nazwa ta z kolei miała za zadanie umieścić ruch w określonej tradycji historycznoliterackiej – m.in. Julian Krzyżanowski wspominał, że ruch ten miał nawiązywać do starej romantyki jako „dopełnienie romantyzmu”.
Warto również wspomnieć o nazwie dekadentyzm — schyłkowość. Termin ten bezpośrednio nawiązywał do postawy światopoglądowej ówczesnych pisarzy XIX wieku i to przez nich używana była nazwa fin de siècle, czyli ‘koniec wieku’.
Twórcami literackimi epoki byli przede wszystkim ludzie młodzi, urodzeni w latach 60. i 70., którzy w jednym kierunku patrzyli na otaczającą ich przyszłość. Na początku epoki dominowały głównie pesymistyczne oraz katastroficzne nastroje, których odbicie możemy zobaczyć w tomie poetyckim K. Przerwy-Tetmajera (np. „Nie wierzę w nic”, tom poetycki „Poezye”, r. 1891.). To właśnie w twórczości poety można było zobaczyć wymowny pesymistyczny oraz dekadencki światopogląd epoki. Twórcy Młodej Polski wyraźnie akcentowali swoje stanowisko, w ramach którego odrzucali i drwili z norm powszechnie obowiązujących, form i zasad. Sprzeciwiali się przyjęciu i respektowaniu jednolitych reguł postępowania w społeczeństwie. Na początku Młodej Polski wykreowało się zjawisko tzw. buntu modernistycznego, na które ogromny wpływ wywarł kryzys wartości, dekadentyzm czy też próby odnalezienia w sztuce wyzwolenia i wolności.
Młoda Polska kojarzona jest z typowym dla tej epoki łączeniem stylów w literaturze oraz niełatwym do zobrazowania nurtem w malarstwie młodopolskim i w rzeźbie. W tym okresie pojawiły się prądy literackie tj. modernizm, impresjonizm, symbolizm, neoromantyzm oraz dekadentyzm. Młoda Polska wyraźnie ugruntowała stanowisko, w którego świetle wyrażała głębokie rozczarowanie postawą pozytywistów, stąd wprowadzenie wyżej wymienionych tendencji było konieczne.
Nowe tendencje w sztuce określa się za pomocą następującego nazewnictwa:
Modernizm — jest pojęciem obszernym, przez które należy rozumieć sztukę nowoczesną i liczne przejawy odrębności, co warunkuje negowanie wszelkich tradycji. Modernizm Młodej Polski powstał wskutek swoistego buntu do prądów literackich obowiązujących w epoce pozytywizmu. W następstwie — w ramach tego prądu literackiego — dążono do odnalezienia nowych dotychczas nieznanych środków, by w ten sposób wzbudzić u odbiorców tych treści zainteresowanie i uwagę. Pozytywizm określano jako taki, w którym tworzono przewidywalną prozę, notabene nudną dla jej czytelnika. Modernizm kreował się na podstawie filozofii Artura Schopenhauera, Henryka Bergsona i Fryderyka Nietzschego.
Neoromantyzm (nowy romantyzm) - poprzez tę tendencję należy rozumieć istnienie szeregu powiązań pomiędzy światem romantyków a sztuką modernistyczną.
Impresjonizm — zgodnie z tą tendencją, twórczość młodopolska powinna cechować się: zobrazowaniem ulotnych wrażeń, chwil oraz zaprezentowaniem dynamiki w obrazie (zobrazowanie ruchu).
Dekadentyzm – postawa, którą dosłownie przetłumaczyć można jako ‘schyłek, chylenie się ku upadkowi’. Przejawiała się w różnych dziedzinach kultury oraz samego społeczeństwa. Nurt ten ukształtował się mniej więcej w drugiej połowie XIX wieku i początkiem XX – stąd też nazwa fin de siècle. Warto zaznaczyć, że w Polsce raczej miało znaczenie pejoratywne. Dekadent to osoba, którą można powiązać ze sceptycyzmem poznawczym, skrajnym pesymizmem, negacją wartości moralnych oraz społecznych, egocentryzmem (możemy doszukać się nawiązań również w filozofii A. Schopenhauera).
Po raz pierwszy termin dekadentyzm został użyty przez Théophila Gautilera w przedmowie do „Kwiatów zła” Charlesa Baudelaire’a (1868r.) i został spopularyzowany poprzez francuskie pismo „Decadent” (początkowo pojawiał się w poezji symbolistów, np. A. Rimbauda). W polskiej krytyce literackiej termin ten został pierwszy raz użyty w połowie lat 80. XIX wieku i określano początkowo nim zjawiska z dziedziny psychologii oraz psychopatologii, która była swoistego rodzaju neurozą (tzw. choroba wieku). Artur Górski zwracał uwagę, że termin dekadentyzm odnosił się przede wszystkim do młodego pokolenia, którzy traktowali go jako wynik rozczarowania życiem społecznym. Postawa ta charakteryzowała się poczuciem zaniku sił życiowych, utratą norm społecznych, pesymizmem oraz lękiem przed nadchodzącą katastrofą.
Katastrofizm — W twórczości literackiej również pojawiły się nurt, który określa się jako katastrofizm. Charakteryzował się przekonaniem o nieuchronności i zmierzania ku upadkowi kultury europejskiej oraz koniec wartości (np. w twórczości Kazimierza Przerwy-Tetmajera oraz Jana Kasprowicza).
Na sam koniec warto poświecić uwagę hasłom epoki, czyli np. sztuka dla sztuki „ars pro arte”. Oznaczało ono, że sztuka jako dziedzina powinna być niezależna od narzuconych ukierunkowań lub powinności (bez praktycznych, poznawczych, moralnych i wychowawczych wartości), ma być estetycznym wymiarem. W Polsce przedstawicielami byli Zenon Przesmycki-Miriam oraz Stanisław Przybyszewski.
Należy także mieć na uwadze, iż wśród inteligencji młodopolskiej odnotowano dużą fascynację codziennym życiem chłopów, stąd też znane dla epoki Młodej Polski jest pojęcie: chłopomanii. Przyczyną powyższego było powszechne uznanie, iż tylko powrót do natury, pozwoli uniknąć stagnacji, jaka zdominowała inteligencję. Wieś, według wielu twórców młodopolskich miała stanowić miejsce, w którym możliwa będzie regeneracja organizmu i odnowa sił. Doskonałym przykładem powyższego jest dzieło Stefana Wyspiańskiego “Wesele”. Zjawisko chłopomanii przede wszystkim pojawiło się w wśród inteligencji polskiej w drugiej połowie XIX wieku.
Najważniejsze dzieła literackie epoki Młodej Polski:
Młodopolska liryka Kazimierza Przerwy-Tetmajera
W twórczości dominują często tendencje takie jak: modernizm, pesymizm, impresjonizm. Tematy w jego twórczości to np. nirwana jako wyzbycie się wszelkich pragnień, np. Hymn do Nirwany, erotyzm – rozumiany jako hedonizm, np. *** [Ja, kiedy usta ku twym ustom chyle], sztuka – ujmowana jako najważniejsze wartości życia, np. Eviva l’arte! Folklor – przykładowo w Melodii mgieł nocnych. Można stwierdzić, że Kazimierz Przerwa-Tetmajer był poetą pokolenia, bo w jego twórczości dominowały typowe nastroje, idee, koncepcje filozoficzne, które były charakterystyczne dla epoki Młodej Polski.
Młodopolska liryka Jana Kasprowicza
W twórczości dominuje często naturalizm – czyli motyw natury, która jest gotowa pokonać pesymizm i rozpacz, a nawet pomaga odnaleźć wiarę w Boga, np. Księga ubogich. Szatan, śmierć, np. Hymny, folklor, np. Krzak dzikiej róży. Można odnaleźć również nawiązania do filozofii franciszkańskiej, przykładowo właśnie w Księdze ubogich, a także dekadentyzm, cierpienie i katastrofizm, np. Dies irae. W twórczości Kasprowicza dominuje poezja symboliczna np. Krzak dzikiej róży. Warto również pochylić się nad jego sonetami Z chałupy”, które poruszają tematykę naturalistyczną, czyli wiernego odzwierciedlenia rzeczywistości.
Młodopolska liryka Leopolda Staffa
W twórczości Leopolda Staffa można dopatrzyć się tendencji: nietzscheanizmu, np. tomik wierszy „Sen o potędze”, chociaż autor odrzucił wszelkie niezgodne z etyką chrześcijańską aspekty. Przykładowo w wierszu „Kowal” L. Staff wyraża idee, że najistotniejszym celem człowieka jest osiągniecie mocy i poczucia wewnętrznego ładu. To człowiek wolny, silny i niepodlegający przyjętej moralności, a to pozwala mu żyć w zgodzie z własnym sumieniem. W tomach poetyckich „Sny o potędze” i „Dzień duszy” można dopatrzyć się twórczości typowej dla modernistycznej formy. W poezji dominują tendencje pesymistyczne, melancholia, poczucie niepewności i zwątpienie w życie oraz jego sens.
W utworach Staffa można doszukać się także impresjonizmu, np. „Jesienny deszcz” z tomu poetyckiego „Dzień duszy” – wiersz utrzymany jest w melancholijnej atmosferze, przepełnionej smutkiem i jesienną szarugą. Pojawiające się obrazy grobów, żałobników, pogrzebu i spopielonego domu wprowadzają motywy przemijania, śmierci i zniszczenia. Monotonny rytm wiersza przypomina odgłos kropel deszczu uderzających o szyby, wzmacniając nastrój przygnębienia i beznadziejności.
Twórczość Bolesława Leśmiana
Początkowo jego twórczość powiązana była z symbolizmem. Był związany z filozofią Bergsona, co jest już widoczne np. w pierwszym tomie poetyckim „Sad rozstajny”. Jest to pochwała (afirmacja) panteistycznej wiecznie żywej natury. Dla Leśmiana natura była istotna, a człowiek był zanurzony w pędzie życia. To właśnie przyroda znajduje się w ciągłym cyklu powstawania i rodzenia się, więc pozwala człowiekowi pojąć dynamizm istnienia, a także zanurzyć się w nim. W twórczości Bolesława Leśmiana warto pochylić się nad formą językową twórczości poety, bo to właśnie ona pozwala poecie wyrazić zmienność rzeczywistości. Język w twórczości Leśmiana jest rytmiczny przepełniony neologizmami.
W poezji Leśmiana można wyróżnić dwa zasadnicze typy utworów. Te, które opisują w plastyczny sposób przyrodę i przeżyją ludzkie oraz te, które zawierające elementy baśniowej fantastyki. Cechy charakterystyczne jego twórczości to: obrazowość, poetyzm w szczegółowości, bogactwo wyobraźni, sensualizm.
Młodopolska twórczość kobieca:
Polska proza epoki modernizmu szczególną uwagę poświęca twórczości Stefana Żeromskiego i Władysława Reymonta.
Stefan Żeromski był jednym z najważniejszych polskich pisarzy przełomu XIX i XX wieku, działającym w okresie Młodej Polski. Wprowadził unikalny styl, znany dziś jako „żeromszczyzna”, który charakteryzował się emocjonalnym podejściem do narracji, częstymi wykrzyknieniami, mocnymi określeniami oraz długimi, złożonymi zdaniami.
Twórczość Żeromskiego obejmuje m.in. zbiór nowel („Opowiadania”), powieści takie jak „Syzyfowe prace”, „Ludzie bezdomni” i „Popioły”, dramaty („Róża”, „Sułkowski”) oraz powieści takie jak „Przedwiośnie” i „Uroda”. Jako „sumienie narodu” zdobył popularność dzięki swojemu doskonałemu wyczuciu problemów społecznych, moralistycznej pasji i wpływowi na postawy Polaków. Jego twórczość często podejmuje tematykę społeczną, narodową i osobowościową, a techniki takie jak liryzacja, naturalizm czy impresjonizm służą ukazaniu ważkich problemów.
Władysław Stanisław Reymont, laureat Nagrody Nobla w 1924 roku, był wybitnym obserwatorem życia codziennego, zarówno miejskiego („Ziemia obiecana”), jak i wiejskiego („Chłopi”). Jego prace pisane w stylu naturalistycznym i psychologicznym wnikliwie opisywały społeczne realia, z jakimi spotkał się jako wędrowny aktor, kolejarz czy krawiec. Jego najważniejsze utwory to powieści jak „Pielgrzymka do Jasnej Góry” oraz „Chłopi”, a także „Ziemia obiecana” i trylogia „Rok 1794”, w których dokładnie ukazuje złożoność ludzkich losów i mechanizmów społecznych.
Tuż obok prozy i poezji w epoce Młodej Polski pojawił się również trzeci rodzaj literacki, czyli dramat, a wśród niego wymienić można:
Dramat symboliczny – jest to nurt, który wykształcił się XIX wieku jako reakcja na realizm i naturalizm. Charakteryzuje się on: tajemniczością, abstrakcyjnością, odwołaniem do symbolów i metafor, które mają wyrażać głębsze oraz niewypowiedziane prawdy. W dramacie symbolicznym nie chodzi o to, aby przedstawić rzeczywistość w sposób dosłowny, ale właśnie należy ukazać idee, drugie dno danego utworu. Pojawiające się postacie i toczące się wydarzenia są nośnikami idei, symbolami ludzkiej egzystencji. Często charakteryzują się otwartym zakończeniem – pozostawiają z niekończącą się refleksją na temat przedstawionych idei.
Dramat naturalistyczny – szczególnie rozwinął się pod wpływem Emila Zoli – nurt ten przede wszystkim miał na celu wierne odzwierciedlenie rzeczywistości, a w tym życia codziennego. Nie było w nim miejsca na upiększanie, to oddanie rzeczywistości w sposób wierny z pewną surowością. Dramat odwołuje się do zasad realizmu, ale przede wszystkim chce ukazać „brutalną prawdę” o życiu. Postacie dramatu są często prezentowane jako marionetki warunków społecznych, biologicznych i środowiskowych – często ich działania są poparte czynnikami społecznymi takimi jak: rodzina, środowisko i klasa społeczna, są postaciami.
Dramatopisarze w Polsce:
Stanisław Wyspiański dostrzegał konieczność walki z biernością polskiego społeczeństwa i starał się obudzić w nim pragnienie działania na rzecz niepodległości. Początkowo namawiał do czynu zbrojnego („Wesele”), a później, w dramatach takich jak „Noc listopadowa” i „Wyzwolenie”, nawoływał do przemiany duchowej narodu, proponując jego odrodzenie. Ta nowa interpretacja egzystencji człowieka sugerowała, że należy przyjąć aktywną, bohaterską postawę wobec przeciwności losu.
W „Weselu” (1901) wyróżniały się dwa wątki: realistyczny oraz fantastyczno-symboliczny. Po tematyki sięgał również do epoki romantyzmu w dramatach takich jak „Warszawianka”, „Lelewel” czy „Noc listopadowa”, wykonując rozrachunek z historią. Dodatkowo sięgał do inspiracji antyczną Grecją w utworach takich jak „Akropolis”, „Protestilas i Leodamia” czy „Powrót Odysa”. W swojej twórczości uwzględniał również polską tradycję narodową, przedstawiając ją w dramatach „Legenda”, „Bolesław Śmiały”, „Skałka”, a także we współczesnych tragediach takich jak „Klątwa” czy „Sędziowie”.
Gabriela Zapolska, początkowo aktorka, później pisarka, twórczość literacką rozwijała poprzez nowele, powieści i dramaty. Wśród jej dzieł znajdziemy powieści takie jak „Kaśka Kariatyda”, „Przedpiekle”, czy „Sezonowa miłość”, a także dramaty takie jak „Żabusia”, „Moralność pani Dulskiej”, „Ich czworo” czy „Panna Maliczewska”. Zapolska w swoich utworach krytykowała społeczeństwo mieszczańskie, demaskując jego moralną hipokryzję, obłudę i filisterstwo (postawa charakteryzująca się zacofanymi poglądami, ograniczonymi zainteresowaniami i zbytnim przywiązaniem do tradycji).
W modernizmie rozwinęła się również działalność krytycznoliteracka. Wczesna faza kształtowała się podczas pojawienia się nowych tendencji literackich. Do ważnych postaci tego okresu zaliczymy Artura Górskiego i jego słynny kontrowersyjny cykl artykułów pt: „Młoda Polska”. Warto jednak większą uwagę poświecić Stanisławowi Przybyszewskiemu i jego znanemu dziele Confiteor.
Stanisław Przybyszewski — urodził się w 1868 r. Po zdaniu matury, młody, żądny wiedzy Stanisław udał się do Berlina (rok 1889), gdzie napisał pierwsze swoje powieści w języku niemieckim. W 1891 r. poślubił Dagny Juel, pochodzącą z Norwegii. Kolejno, wraz z małżonką, udał się do jej rodzinnego miasta, gdzie przebywał do 1898 r., (nie uwzględniając krótkich wyjazdów Przybyszewskiego do Paryża, czy Hiszpanii). Następnie po tym czasie, wraz ze swoją małżonką, zamieszkał w Krakowie i podjął pracę na stanowisku redaktora naczelnego „Życia”.
Młode środowisko krakowskich pisarzy, szybko uznało Stanisława Przybyszewskiego, za swojego mentora. Niestety, Przybyszewski spotykał się także z niechlubnymi opiniami na jego temat, mianowicie posądzano go o problemy alkoholowe czy też brak wierności w małżeństwie. Twórca wielu powieści, dramatów oraz manifestów programowych, w swoich dziełach emanował skrajnymi poglądami na temat sztuki oraz artystów i ich roli w otaczającym świecie.
”Sztuka dla sztuki”, to hasło, które przyświecało postawie Stanisława Przybyszewskiego. Wskazać należy, iż poeta czerpał z modernistycznego estetyzmu, dla którego właściwe jest wyżej wymienione hasło. Wyznawcy modernistycznego estetyzmu między innymi: odrzucali przyjętą zasadę, iż sztuka powinna służyć celom moralnym, politycznym oraz duchownym, jak i podkreślali znaczenie piękna w sztuce, jednocześnie negując przy tym jego społeczny i moralny cel.
Słynnym dziełem Stanisława Przybyszewskiego, jest manifest zatytułowany Confiteor (co z łaciny oznacza: „wyznaję”), poprzez który artysta, wyraża swoją opinię na temat przyświecających mu idei. Możemy tam zauważyć, negatywne podejście do pozytywizmu, wskazując jednocześnie przy tym nieznane jeszcze społeczeństwu kierunki sztuki.
Poglądy wyrażone w tym dziele brzmią: „Sztuka nie ma żadnego celu, jest celem sama w sobie, jest absolutem, bo jest odbiciem absolutu- duszy”. Jest to bardzo istotny pogląd, który odnajdziemy również w innych dziełach twórców epoki Młodej Polski. W opinii Stanisława Przybyszewskiego, sztuka powinna być wolna, pozbawiona wszelkich ograniczeń, a jej twórcy powinni pozostawać całkowicie niezależni i niezwiązanymi jakimikolwiek ideami moralnymi.
“Artysta nie jest sługą ani kierownikiem, nie należy do narodu, ani do świata, nie służy żadnej idei ani żadnemu społeczeństwu. Artysta stoi ponad życiem, ponad światem, jest Panem Panów, nieokiełznany żadnym prawem, nieograniczony żadną siłą ludzką”.
Stanisław Przybyszewski należał do czołowych przedstawicieli tzw. cyganerii krakowskiej, którą oprócz niego tworzyli tacy przedstawiciele młodopolscy jak: Tadeusz Boy-Żeleński, Jacek Malczewski, Stanisław Wyspiański, Lucjan Rydel, Włodzimierz Tetmajer i Jan Stanisławski. Działalność cyganerii krakowskiej związana była między innymi z tygodnikiem „Życie”. Członkowie tej organizacji byli miłośnikami sztuki, a swoją postawę akcentowali w nienagannym słownictwem, wyszukanym ubiorze (długie czarne peleryny, kapelusze, szale w odcieniach bieli oraz nietuzinkowe zwisy męskie).
Schopenhaueryzm (nazwa powstała od imienia i nazwiska Artura Schopenhauera) - reprezentująca filozofię głębokiego pesymizmu, gdzie zgodnie z nią ludzka egzystencja jest szeregiem cierpień, gdzie ludzie nieustannie dążą do uzyskania szczęścia i nie są w stanie go osiągnąć, co powoduje pozbawienie sensu życia. Filozofia ta odwołuje się także do samej śmierci, która jest nieuchronna i kończy każdy ludzki byt, czasami również pozwala uwolnić się człowiekowi od wszelkich problemów, z którymi mierzył się każdy człowiek za życia. Ulgę i poczucie sensu życia, według wyznawców tej filozofii możemy znaleźć w sztuce, która stwarza pole do zatrzymania się na chwilę i przemyślenia swojego życia oraz nirwany (odkrycie szczęśliwości, wyzbycie się cierpienia).
Nietzscheanizm (nazwa powstała od imienia i nazwiska Friedricha Nietzsche) - filozofia Młodej Polski emanująca kult silnej jednostki ludzkiej, wskazująca na potrzeby pracy nad swoim charakterem, ale również dbanie o swoją kondycję fizyczną. Friedrich Nietzsche podzielił ludzi na dwie grupy t.j. panów i niewolników. Filozofia uważa za zbędne wszelkie współczucie i działanie na korzyść innych.
Bergsonizm (nazwa pochodząca od imienia i nazwiska Henri Bergson) - jest to filozofia Młodej Polski pełna optymizmu, a przez co jej wiernymi wyznawcami pozostają romantycy. W świetle tej filozofii kluczową rolę w poznaniu otaczającego nas świata jest intuicja. Henri Bergson uznawał, że, każdy człowiek ma w sobie Elan vital- siłę, która umożliwia mu nieustanny rozwój.
Secesja jest kierunkiem w sztuce, wynikłym z poszukiwań artystycznych, które miały miejsce na przełomie wieków (przełom XIX i XX wieku). Powyższe działania odkrywcze dotyczyły przede wszystkim formy. Twórcy młodopolscy praktykujący ten kierunek w sztuce posługiwali się falistą, dynamiczną linią oraz takimi jasnymi barwami jak: odcienie różu, fiolety, odcienie błękitu i zielonego. Nieobce były im także asymetryczne kształty.
Do najważniejszych dzieł secesyjnych zaliczamy:
Muzyka okresu Młodej Polski nawiązywała do tej powstałej w epoce romantyzmu. Z uwagi na powyższe, aprobatę zyskały opery Wagnera, które dotykają takich sfer życia jak: sfera miłosna, śmierci, uczucia tęsknoty. W Polsce kompozytorami młodopolskimi tego typu dzieł byli między innymi: Mieczysław Karłowicz oraz Karol Szymanowski.
Kierunki znane dla epoki Młodej Polski to: symbolizm, dekadentyzm, ekspresjonizm, impresjonizm oraz naturalizm.
Dekadentyzm — kierunek w poezji, niosący za sobą głęboki pesymizm, rezygnację i negatywne nastawienie. Twórcy tego kierunku negowali możliwość ewolucji czy też rozwoju cywilizacji. W świetle wyznawców tego kierunku otaczający świat jest nieustannym pasmem cierpień, w którym nie można odczuwać szczęścia. Wskutek tego, znajdowali oni odskocznię od szarej rzeczywistości poprzez używki czy też nirwanę. Mając na uwadze powyższe, dekadentyzm nie stanowił wyłącznie kierunku literackiego, ale wykreował się również jako styl życia. Przedstawicielami tego kierunku w Polsce są między innymi Kazimierz Przerwa-Tetmajer czy Leopold Staff.
Ekspresjonizm: kierunek artystyczny, który wyróżniał się dokonywaniem kontrastowych zestawień czy też makabrą. Ekspresjonizm w poezji cechował się tzw. poetyką krzyku, przez którą należy rozumieć, przedstawienie sytuacji apokaliptycznych, jak i ostatecznych. Doskonałym przykładem powyższego jest dzieło Jana Kasprowicza “Hymny”. Kolorami, które powinny kojarzyć się z tym nurtem są: odcienie czerwieni, purpury i złota. Ekspresjonistą był Stanisław Przybyszewski. Natomiast, w malarstwie, należy pamiętać o wybitnym dziele Edwarda Muncha” Krzyk”.
Naturalizm- prekursorem kierunku (notabene powstałego już w pozytywizmie) był Emil Zola. Mianowicie w swoim dziele pod tytułem: ”Powieść eksperymentalna” wyróżnił fundamentalne zasady tego kierunku. W jego opinii, wszelkie dzieła literackie, powinny przedstawiać świat takim, jakim jest. Zachowanie danej osoby zależy od środowiska, w którym się wychowywał, jak i cech odziedziczonych po swoich rodzicach. Poprzez takie założenie, wszelkie dzieła literackie przybierały formę dokumentów społecznych. W owych dokumentach szczególną uwagę zwracano na różnorakie aspekty ludzkiej natury. Pisarz, który swoją twórczość opierał na naturalizmie, nie uznawał danych tematów za tematy tabu, stąd był w stanie poprzez swoją twórczość przedstawić intymne, zakazane czy niedozwolone momenty, zdarzenia, historie. Twórcy tego kierunku byli niezwykle obiektywni i wierni otaczającej ich rzeczywistości. Naturalizm w Polsce możemy dostrzec w twórczości Jana Kasprowicza “W chałupie”, jak i w twórczości Gabrieli Zapolskiej „Moralność Pani Dulskiej”.
Symbolizm w Młodej Polsce
Symbolizm jest kierunkiem w sztuce, w ramach którego jego wyznawcy, celem dokładnego przedstawienia emocji, posługują się symbolami, które umożliwiają zobrazowanie tych uczuć, lepiej aniżeli poprzez słowa. To właśnie obraz czy dzieło literackie ma wpłynąć na człowieka, w tym przede wszystkim na jego sferę emocjonalną, wzbudzić w nim odpowiednie przeżycia. Wyznawcy tego kierunku, poprzez różnorakie symbole opisywali takie wartości jak: śmierć, wolność czy też nieskończoność. Belgijski pisarz — Maurycy Maeterlinck jest prekursorem tego kierunku w literaturze. W Polsce wiernym wyznawcą symbolizmu był Zenon Przesmycki. Był on autorem artykułu pod tytułem “O symbolu i symbolizmie”, w którego treści wyraził pogląd, iż nie ma poezji bez symbolizmu. Szerokie zastosowanie symbolizmu w praktyce możemy znaleźć w dramacie Stanisława Wyspiańskiego “Wesele”. Jacek Malczewski jest natomiast reprezentantem symbolizmu w malarstwie.
Impresjonizm w Młodej Polsce
Wyznawcy impresjonizmu pragnęli łapać ulotność chwili. Jasne, pastelowe kolory dominowały w malarstwie. W dziełach literackich niezwykle często posługiwano się środkiem artystycznym zwanym synestezją. Powyższy środek łączy w opisie różne wrażenia zmysłowe t. j. smak, dźwięk, kształt, zapach. Twórczość impresjonistów, przede wszystkim, kojarzona jest z następującymi zwrotami: “srebrzystoturkusowa cisza”, “srebrna noc”, “morze dźwięków”. Twórczość literacka Kazimierza Przerwy-Tetmajera oraz Jana Kasprowicza jest doskonałym przykładem zastosowania kierunku impresjonizmu w Polsce. Natomiast Józef Pankiewicz czy Olga Boznańska są przedstawicielami tego kierunku w malarstwie.
Nie znalazłeś tego, czego szukasz na Bryku?
Jest tutaj pełno osób, które moga Ci pomóc!
Zadaj pytanie i otrzymaj szybką odpowiedź.
