Szewcy - charakterystyka bohaterów

Główni bohaterowie „Szewców” Stanisława Ignacego Witkiewicza to:

majster Sajetan Tempe (ok. 60 lat) – jest majstrem szewskim, w momencie wybuchu rewolucji staje się ich przywódcą i tym samym reprezentuje do pewnego stopnia rewolucjonistę komunistycznego; wygłasza sądy bliskie działaczom XIX-wiecznych rewolucji, bliska mu jest wiara w to, że rewolucja to nie odwrócenie porządku, ale sposób na poprowadzenie ludzkości w stronę rozwoju; nie jest postacią interesowną, akceptuje swój status społeczny, walka nie jest dla niego drogą do zmiany jego własnego statusu; niestety zostaje brutalnie skonfrontowany z rzeczywistością – po przeprowadzeniu rewolucji i wprowadzeniu nowego porządku wyraźnie odczuwa nudę i brak sensu, świat uznaje za pozbawiony idei, czeladnicy zabijają go.

Prokurator Robert Scurvy (jego nazwisko odsyła do angielskiego terminu oznaczającego szkorbut) – podobnie jak Sajetan chce zmian, ale o zupełnie o innym charakterze. Jest przedstawicielem klasy rządzącej, a proponowane przez niego zmiany wprowadzone mają być w duchu kapitalizmu; uznaje, że ludzie dzielą się na pracujących umysłowo i tych, którzy tego umysłu wykorzystywać nie muszą; taki podział jego zdaniem jest sposobem ochrony przed groźbą nadchodzącej technicyzacji; boi się rewolucji robotniczej — dlatego, aby ją wyprzedzić, przeprowadza z pomocą Dziarskich Chłopców rewolucję, w wyniku której zostaje dyktatorem; zdaje sobie sprawę, że władza oznacza przywileje i nie odmawia korzystania z nich; w wyniku buntu szewców zostaje obalony i sprowadzony do roli psa łańcuchowego; od początku trawi go pożądanie do Księżnej, próbuje ją najpierw zdobyć i to właśnie ona napędza go do działania, ostatecznie jednak umiera, skomląc u jej stóp.

„ponętna” Księżna Inna Wsiewołodowna Zbereźnicka-Podberezka – kobieta 27- lub 28-letnia, piękna arystokratka, która skupiona jest na poszukiwaniu przeżyć metafizycznych, jej działania podporządkowane są potrzebie kumulowania doznań życiowych, oddaje się jedynie przyjemnością, bawi się pożądaniem Scurvy’ego; patrzy na świat przez pryzmat niepohamowanego pociągu seksualnego.

Gnębon Puczymorda – postać nawiązująca do obrazu faszystowskiego przywódcy, na którego usługach są bojówki Dziarskich Chłopców; jest postacią bardzo symboliczną, jego nazwisko ma obrazować sposób postrzegania przez Witkacego stereotypowego Polaka.

dygni­tarze (Abramowski i Towarzysz X) – jedna z postaci wprost odsyła do Edwarda Abramowskiego współczesnego autorowi naukowca z UW, zwolennika anarchizmu i wolnomularstwa, towarzysze symbolizują myślenie socjalistyczne posunięte do granic i stanowią zapowiedź nadchodzącej ery technicyzacji.

dwudziestoletni Czeladnicy: I (Józek) i II (Jędrek) – chcą rewolucji, ponieważ mają dość bycia najniższą warstwą społeczną; rządzi więc nimi inna motywacja niż w przypadku Sajetana; chcą zmian i są gotowi o nie zawalczyć; zależy im na czerpaniu profitów ze zdobytej pozycji, nie mają problemu z nudą; ostatecznie jednak w szeregach nowego dyktatora znów stają się jednak nic nieznaczącymi pionkami; rządzą nimi egoistyczne pobudki, negują potrzebę przeżyć metafizycznych, dlatego też stają się  symbolem podatnej na zmechanizowanie masy ludzkiej.

potężny Hiper-Robociarz z wielkim termosem (Oleander Puzyrkiewicz) – określanym mianem nadrewolucjonisty, stanowi twór między żywym człowiekiem a zmechanizowanym trupem; wspomina o ciężkich doświadczeniach więzienia, gdzie trafił przez Scurvy’ego; teraz jest w jednej strony wcieleniem proletariatu, z drugiej – odsyła do koncepcji nadczłowieka F. Nietzschego; przeprowadza ostatnią rewolucję, anarchistyczną, która znosi wszelką jednostkowość, funkcjonuje jako rozwiązanie siłowe, które stosują technokraci (towarzysze), aby wprowadzić swoje rządy.

Ponadto występują także:

• lokaj Księżnej – Fierdusieńko,
• dwudziestoletni Józef Tempe (syn Sajetana),
• chłopi w strojach krakowskich (stary chłop, młody chłop i dziwka),
• chochoł z Wesela S. Wyspiań­skiego oraz Strażnik.

Postaci „Szewców” Stanisława Ignacego Witkiewicza są zaprezentowane bardzo schematycznie. Część informacji o nich przekazywana jest w didaskaliach. Ich język nie jest szczególnie zindywidualizowany, podobnie jak wiedza – Sajetan zdaje się mieć równą swobodę w dyskusji filozoficznej jak Scurvy. Język wszystkich jest dość prosty, pełen wulgaryzmów i wtrętów z języków obcych. Postaci służą Witkacemu głównie do tego, by zaprezentować przejście:

• od postawy kapitalistyczno-liberalnej (reprezentowanej przez Scurvy’ego),
• przez dyktatury (Scurvy i Sajetan, kiedy dokonują przewrotów),
• do mechanizacji i technokracji (Towarzysze).