Streszczenie szczegółowe
Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią jest dziełem literackim anonimowego autora, chociaż mówi się, że utwór ten prawdopodobnie został zapisany w roku 1463 przez bratanka Mikołaja z Mierzyńca — Dawida z Mierzyńca.
Utwór powstał w latach 1463 – 1465. To średniowieczny wierszowany dialog moralistyczno–dydaktyczny.
Bohaterami dialogu są Mistrz Polikarp oraz ukazana w sposób alegoryczny Śmierć.
Następnie pojawia się Wielki Mistrz Polikarp, człowiek uczony, ambitny i inteligentny. Prosi on Boga o spotkanie ze Śmiercią, co też po chwili się spełniła. W tej chwili Mistrz dostrzegł przerażającą postać. Jest to kobieta w stanie rozkładu przepasana chustą. Postać jest chuda, blada i ma lekko żółtą twarz. Z oczu płyną jej krwawe łzy. Jej nos jej odpada, nie ma ust ani włosów. W ręce dzierży kosę. Mistrz Polikarp przestraszył się, gdy ujrzał kobietę.
Śmierć do niego przemówiła i zapytała o powód jego strachu. Kobieta zwróciła uwagę, że w końcu Mistrz prosił Boga o spotkanie ze śmiercią. Następnie wyjaśnia, że każdy si z nią spotka w momencie, gdy umrze. Kobieta również tłumaczy, że w tym momencie Mistrz Polikarp nie musi się jej obawiać, jednak zwraca uwagę, że kiedy przyjdzie po niego w dniu jego śmierci, to będzie musiał doznać cierpienia, odejdzie z tego świata i wtedy spotka ją w innych okolicznościach. W tej chwili pyta jednak Mistrza — dlaczego chciał ją spotkać. Mistrz dalej zlękniony mówi, że boi się śmierci i prosi ją o odrzucenie jej kosy.
Śmierć mówi, że tego nie zrobi, bo musi być gotowa do zabierania dusz. Wciąż wystraszony Mistrz Polikarp zadaje pytanie o początek istnienia śmierci. Kobieta odpowiada, że jej początków należy szukać w momencie, w którym Bóg stworzył człowieka, a ten dokonał grzechu — zerwał owoc zakazany z drzewa (tutaj wyrażone jako jabłko) i to właśnie ten występek wobec Boga (grzech) przyczynił się do jej powstania.
W tym miejscu rozpoczyna się dialog Rozmowy Mistrza Polikarpa ze Śmiercią. Uczony Mistrz Polikarp poprosił o odpowiedź na nurtujące go pytanie, czyli: Dlaczego Śmierć zabiera ludziom życie?
Kobieta odpowiedziała, że takie postępowanie leży w jej naturze. Śmierć czeka na każdego. Niezależnie od pozycji społecznej, majątku, zdrowia, wieku, zawodu, płci każdy z nich umrze, nie ma ucieczki przed śmiercią. W tym miejscu Śmierć mówi, że to ona zabiła: Goliata, Annasza, Kajfasza, Judasza, dwóch ukrzyżowanych łotrów. Następnie stwierdza, że jedynie raz naruszyła swoją kosę, a miało to miejsce wtedy, gdy uśmierciła Chrystusa. Przez to, że była w nim boska siła to tylko jemu udało się uniknąć śmierci (zmartwychwstał po trzech dniach). Wyjaśnia Mistrzowi Polikarpowi, że ma moc nad dobrymi ludźmi, jednak większą ma nad tymi złymi. Mistrz pyta, z kim śmierć będzie przystawać, jeśli wszyscy ludzie umrą. Kobieta pyta o powód dociekliwości uczonego, a następnie podkreśla, że przed śmiercią nie da się uchronić. W tym momencie Mistrz podejmuje się tematu lekarzy i ratowania przez nich ludzi.
Śmierć mu odpowiada, że lekarza zwodzą ludzi i leczą ich, zanim ona przyjdzie. Zwraca uwagę, że jeśli przyjdzie czas śmierci i o tym zadecyduje Bóg — to nie pomogą żadne lekarstwa i każdy człowiek musi umrzeć, a leki pomagają odsunąć w czasie śmierć, jednak nie chronią ludzi przed śmiercią i wolą Boga. Zwraca uwagę, że lekarze nie ma mocy, aby całkowicie pozbyć się śmierci. Następuje opowieść o sądzie Bożym.
Mistrz odpowiada, że rozumie, że wszystkich czeka śmierć, ale pyta, czy istnieje sposób, aby przed nią się ukryć. Śmierć odpowiada, że może próbować, jednak nie ucieknie przed śmiercią. Mistrz wyraża prośbę o zachowanie życia. Z kolei Śmierć jest zdegustowana postawą uczonego i mówi, że nikt przed śmiercią się nie ukryje. Tłumaczy, że mnisi nie boją się śmierci, bo są dobrymi ludźmi. Uważają oni, że śmierć pozbawi ich świeckiej żałości i pójdą do nieba. Kobieta podkreśla, że nie pozostawia nikogo bez zasłużonej kary za popełnione grzechy, a równocześnie mówi, że na ludzi, którzy unikają grzesznych pokus, czeka życie wieczne i wszelakie radości. Mistrz pyta na końcu co z ludźmi, którzy żyją zgodnie z wolą Boga. Śmierć pyta retorycznie, czy nie czytał on żywotów świętych — tu następuje opis ich życia i męczennictwa. Śmierć wyraża swoje zaskoczenie i w tym miejscu kończy się dialog Mistrza Polikarpa ze Śmiercią.
Streszczenie krótkie
Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią jest dziełem literackim anonimowego autora. Utwór powstał w latach 1463 – 1465.
Bohaterami dialogu są Mistrz Polikarp oraz Śmierć. Utwór literacki rozpoczyna się modlitwą o pomoc bożą w napisaniu dzieła. Kolejno anonimowy autor kieruje słowa w stronę czytelników, przestrzegając ich, że kiedyś także odejdą z tego świata. Mistrz Polikarp, człowiek uczony, ambitny prosi Boga o spotkanie ze Śmiercią. Modlitwa Mistrza Polikarpa zostaje spełniona.
Nagle dostrzegł przerażającą postać. Kobieta to rozkładające kości i ciało, na twarzy miała krew, nie miała warg czy włosów. Obraz śmierci jest przerażający. Mistrz Polikarp przestraszył się i stracił przytomność. Kiedy doszedł do siebie, rozpoczął się tytułowy dialog. Mistrz Polikarp poprosił o odpowiedź na zastanawiające go pytanie. Prośba Mistrza Polikarpa została spełniona.
Utwór dotyka problemu: dlaczego Śmierć zabiera ludziom życie? Śmierć wyjaśnia Polikarpowi zastanawiającą go kwestię.
Bohaterka odpowiedziała, że takie postępowanie leży w jej naturze, a główną przyczyną są grzechy ludzkie popełnione w trakcie trwania ludzkiego życia. Nigdy nikogo nie pozostawia bez zasłużonej kary za popełnione ciężkie grzechy. Śmierć wylicza osoby, które nie są w stanie uciec przed nią. Utwór podkreśla, że śmierć znajdzie i dosięgnie każdego. Niezależnie od statusu, bogactwa czy pozycji społecznej, zasług. Osoby, które starają się unikać grzechów, czeka życie wieczne w niebie.
Opis uczestników dialogu
Śmierć
Główną postacią i uczestnikiem dialogu poematu jest tytułowa Śmierć. W Rozmowie Mistrza Polikarpa ze Śmiercią Śmierć przedstawiona jest w sposób przerażający. Jest to rozkładający się trup kobiety. Śmierć nie posiada nosa, ust, włosów, z jej oczu leci krew, jest chuda, a z jej z rozkładającego się ciała wystają żebra ( jest to typowo przedstawiony obraz motywu śmierci w literaturze średniowiecza). Uczestniczka dialogu poematu Rozmowy Mistrza Polikarpa ze Śmiercią jest przedstawiona jako postać, która odpowiada Mistrzowi na fundamentalne pytanie, czyli dlaczego śmierć pozbawia ludzi życia?
Śmierć wyjaśnia Polikarpowi, iż czynność ta leży w jej naturze i w pewnym stopniu zakresie obowiązków. Odbieranie ludziom życia, traktuje jako atrybut swojej wszechogarniającej mocy. Do zakresu jej obowiązków należy głównie karanie za popełnione grzechy.
Mistrz Polikarp
W „Rozmowie Mistrza Polikarpa ze Śmiercią” Mistrz Polikarp przedstawiony jest jako człowiek inteligentny, uczony, magister, mistrz. Prezentuje sobą wysoki poziom inteligencji, co potwierdza jego potrzebę rozmowy ze Śmiercią.
Pomimo ogromnej wiedzy Mistrz Polikarp czuje się zakłopotany i przestraszony wobec wszechmocnej Śmierci. W jakimś stopniu spełniło się jego marzenie i czuje się wyróżniony. Nie umarł, a pomimo tego ma możliwość rozmowy ze Śmiercią. Mistrz Polikarp jest ukazany jako osoba, która zadaje pytania na nurtującego do tematy. Są to zapytania natury filozoficznej. Przede wszystkim na pierwszy plan wysuwają pytanie natury egzystencjalnej. Dlaczego Śmierć odbiera ludziom życie? Dlaczego ludzie muszą umierać? Prośba mistrza Polikarpa została spełniona. Otrzymuje odpowiedzi, iż odbieranie ludziom życia leży w jej naturze. Jest to jej moc.
Motywy
Motywem poematu Rozmowy Mistrza Polikarpa ze Śmiercią jest alegoryczne ukazanie śmierci. Motyw śmierci w literaturze jest popularny w okresie średniowiecza.
Motyw literacki śmierci można odnaleźć również w literaturze, sztuce czy rzeźbie. Często przedstawiano śmierć jako nagą postać w stanie rozkładu lub też kościotrupa w czarnej pelerynie z przerażającą kosą. Należy wyróżnić znamienny dla średniowiecza motyw memento mori.
Memento mori to z łacińskiego pamiętaj o śmierci. To motyw obecny w literaturze i sztuce epoki literackiej średniowiecze. Motyw ten ma na celu podkreślenie przemijalności ludzkiego życia. Kolejny motyw dotyczący śmierci to dance macabre, czyli taniec śmierci.
Motyw dance macabre jest dominujący w średniowieczu. Śmierć przedstawiona jest w kręgu innych, gdzie na przemian przedstawieni są zmarli i nieżywi.
Średniowieczna śmierć
Motyw śmierci w literaturze jest powszechny w okresie średniowiecza.
Motyw śmierci można odnaleźć w literaturze, sztuce, rzeźbie. Często przedstawiano śmierć jako nagie zwłoki czy też kościotrupa w czarnej pelerynie z symboliczną kosą. Znamienny dla średniowiecza jest motyw memento mori.
Memento mori to z łacińskiego pamiętaj o śmierci. To motyw obecny w literaturze i sztuce epoki literackiej średniowiecze. Motyw ten ma na celu podkreślenie przemijalności ludzkiego życia.
Inny motyw dotyczący śmierci to dance macabre, czyli taniec śmierci. Bezwzględna średniowieczna śmierć nie oszczędzała nikogo biednego czy bogatego, zdrowego czy chorego. Ludzie wobec śmierci są bezradni.
Geneza utworu i gatunek
Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią jest dziełem literackim anonimowego autora, jest to średniowieczny utwór polski. Utwór powstał w latach 1463 – 1465.
Utwór średniowieczny jest wierszowanym dialogiem moralistyczno – dydaktycznym. Bohaterami dialogu są Mistrz Polikarp oraz ukazana w sposób alegoryczny Śmierć, przedstawiona zgodnie ze średniowiecznymi zasadami.
Ludzie żyjący w epoce średniowiecza ze śmiercią byli oswojeni, gdyż umierali młodzi ludzie. Często byli świadkami śmierci. Poziom medycyny był niski, ludzie umierali, tym samym śmiertelność była dużo wyższa niż mamy dziś. Warto także wspomnieć, ze w średniowieczu religijny światopogląd epoki nie cenił ludzkiego życia. Życie ludzkie nie miało większego znaczenia, a celem powinno stać się zbawienne życie wieczne.
Motyw memento mori obecny w epoce literackiej średniowiecza, czyli pamiętaj, że umrzesz, pamiętaj o śmierci, podkreśla, iż ludzka egzystencja jest wyłącznie tymczasowa i przejmująco krótka.
W historii polskiej literatury śmierć jest często przedstawiana jako kobieta. W odróżnieniu między innymi od niemieckiej literatury, gdzie śmierć przedstawiano w roli mężczyzny. Różnica polega na tym, iż słowno śmierć w języku polskim jest rodzaju żeńskiego.
Problematyka
Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią jest dziełem literackim anonimowego autora. To średniowieczny utwór, zaliczany do największych osiągnięć artystycznych polskiej poezji średniowiecznej. Utwór powstał w latach 1463 – 1465 oraz zawiera około 500 wersów. Utwór średniowieczny anonimowego autora określa się mianem poematu moralnego o wymowie satyrycznej.
Głównym tematem poematu Rozmowy Mistrza Polikarpa ze Śmiercią jest alegoryczne ukazanie śmierci. Śmierć w utworze przedstawiona jest jako postać rozkładającego się ciała ludzkiego, a często przyjmuje wizerunek kościotrupa. To właśnie wygląd alegorycznie ukazanej śmierci stanowi ważny punkt utworu.
Dzieło ma charakter moralizatorsko – dydaktyczny. Celem utworu jest ostrzeżenie, że życie ludzkie i bogactwo są tymczasowe, a więc przemijalne. Życie wieczne jest dobrem najwyższym i warto do niego dążyć. Niemniej jednak, w ogólnym rozrachunku poemat Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią porusza problematykę tymczasowości i kruchości ludzkiego życia. Ludzie wobec śmierci są bezradni, a ludzkie dążenia okazywały się znikome wobec dominującej i wszechogarniającej śmierci. To przypomnienie, że człowiek w obliczu śmierci nie może podjąć się żadnych działań. Śmierć może przyjść w każdej chwili i jest to niezależne od planów człowieka. Ze śmiercią należy się pogodzić, co więcej utwór również podkreśla, że śmierć dla nikogo nie czyni wyjątków, nie kieruje się litością, dosięgnie ona każdego bez względu na jego stan.
Warto podkreślić, że autor zestawił ze sobą różne reprezentacje grup społecznych i zawodowych, co może świadczyć o tym, że utwór ma za zadanie przypomnieć o ich powinnościach i grzechach, a to stanowiło satyrę stanową, która często była wykorzystywana w utworach średniowiecznych, tzw. de statu hominium.
Znaczenie tytułu i utworu
Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią jest dziełem literackim anonimowego autora. Utwór powstał w latach 1463 – 1465 i stanowi dialog moralistyczno – dydaktyczny.
Uczestnikami dialogu są Mistrz Polikarp oraz przedstawiona w sposób alegoryczny Śmierć, zgodnie ze średniowiecznymi zasadami.
Tytuł utworu Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią nawiązuje do rozmowy między uczestnikami dialogu: Mistrzem (Magister) Polikarpem, czyli człowiekiem inteligentnym, uczonym i ambitnym oraz Śmiercią (Mors), która została zobrazowana w sposób alegoryczny. Alegoria to przedstawienie czegoś w sposób obrazowy, na przykład za pomocą postaci.
Motyw śmierci jest dominującym tematem w epoce średniowiecza, bo można go odnaleźć w literaturze, sztuce czy samej rzeźbie. Często śmierć przybiera wizerunek człowieka, który znajduje się w stanie rozkładu lub też ukazywana jest jako kościotrup w czarnej pelerynie z symboliczną kosą. W utworze szczególną rolę odgrywa motyw memento mori (łac. pamiętaj o śmierci). Motyw ten ma na celu podkreślenie tymczasowości ludzkiego życia.
Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią jest dziełem literackim anonimowego autora. Przedstawia główny motyw literacki epoki średniowiecza, a mianowicie motyw śmierci.
Kwestia autorstwa
Poemat Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią jest dziełem literackim anonimowego autora. Utwór powstał w latach 1463 – 1465. Warto jednak zaznaczyć, że zachował się w jednym zapisie, a dokładnie w kodeksie z drugiej połowy XV wieku, który zawierał abecadłową pieśń zwaną Skarą umierającego — ten zagubiony manuskrypt powstał (zgodnie z ustaleniami W. Wydry) w latach 1863 a 1465 i był własnością Mikołaja z Mirzyńca. Dialog, podobnie zresztą jak pieśń, zostały zapisane przez bratanka kanonika i oficjała płockiego — Dawida z Mirzyńca. Warto zaznaczyć, że praca skryptora została przerwana i tekst dialogu dociągnięty zostaje do wersu 498, a dokładnie do momentu, w którym można byłoby się spodziewać odpowiedzi Śmierci.
Utwór średniowieczny to wierszowany dialog moralistyczno – dydaktyczny (dialog śmierci z Polikarpem). Przypuszcza się, że autor wzorował się między innymi na łacińskim XII – wiecznym wierszu Dialogus mortis cum homine.
W 2018 roku znaleziono pełne polskie wydanie drukowane z 1542 roku. Polski tekst Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią nie rozwiązuje jednak kwestii autorstwa. Autor nadal pozostaje anonimowy.
