Rytmy abo wiersze polskie - czas i miejsce akcji
Czas akcji w sonetach Mikołaja Sępa Szarzyńskiego jest nieokreślony i uniwersalny, ponieważ poeta koncentruje się na ponadczasowych problemach ludzkiej egzystencji, takich jak przemijanie, grzech i walka duchowa. Miejsce akcji również nie jest sprecyzowane, lecz można je podzielić na świat doczesny, przedstawiony jako pełen pokus i złudzeń, oraz wymiar duchowy, symbolizujący walkę człowieka o zbawienie i ostateczne spotkanie z Bogiem.
Świat przedstawiony w sonetach Mikołaja Sępa Szarzyńskiego jest pełen konfliktów, napięć i dramatycznych zmagań. Poeta ukazuje rzeczywistość jako miejsce walki duchowej, w której człowiek zmaga się z pokusami ciała, iluzjami świata i wpływami szatana. To nie jest harmonijny świat renesansowego humanizmu, gdzie człowiek może kierować własnym losem, lecz przestrzeń niepewności i zagrożeń, w której jedynym ratunkiem jest zwrócenie się ku Bogu.
Czas w tym świecie jest nietrwały i ulotny – życie ludzkie przypomina chwilę, która szybko przemija, a jego kres jest nieuchronny. Poeta często podkreśla marność rzeczy doczesnych, wskazując, że bogactwo, sława i przyjemności są jedynie złudzeniem, które prowadzi do duchowej pustki. Te wszystkie rozwiązania stosowane przez Sępa Szarzyńskiego sprawiają, że świat materialny przedstawiony jest jako pełen iluzji, a człowiek, który pokłada w nim nadzieję, ostatecznie skazuje się na rozczarowanie i zagubienie.
Dominujący motyw utworów Szarzyńskiego to psychomachia, czyli walka dobra ze złem. Człowiek jest postawiony między siłami boskimi a szatańskimi, a jego życie to nieustanna bitwa między cnotą a grzechem. Szatan, świat i ciało stają się trzema wrogami człowieka, które nieustannie kuszą go do upadku. Ta wizja rzeczywistości jest typowa dla barokowego postrzegania świata jako teatru walki o zbawienie, gdzie jednostka może przegrać swoje życie, jeśli nie oprze się na Bogu.
Jednocześnie w tym świecie istnieje także Bóg, który jest jedyną stałą wartością, pełną światła i zbawienia. To On stanowi prawdziwy fundament istnienia i jedyny cel, do którego człowiek powinien dążyć. Maryja pojawia się jako pośredniczka i opiekunka, do której podmiot liryczny zwraca się z prośbą o wsparcie.
Świat sonetów Sępa Szarzyńskiego jest więc pełen napięć między doczesnością a wiecznością, dobrem a złem, ciałem a duszą. Nie ma tu spokoju ani harmonii – jest nieustanna walka i dramatyczna świadomość przemijania i grzeszności. Człowiek, choć słaby i skazany na upadek, ma jednak nadzieję na ocalenie, jeśli wybierze Boga. To właśnie ta pełna kontrastów, dynamiczna wizja rzeczywistości sprawia, że poezja Sępa Szarzyńskiego jest tak przejmująca i zapowiada barokowy sposób myślenia o świecie.
