Nie ma - charakterystyka bohaterów
Narrator-reporter w „Nie ma” to Mariusz Szczygieł. Świadomie obecny, bardzo osobisty i jednocześnie pokorny w swoim opowiadaniu. Nie ukrywa siebie za tekstem: mówi wprost o swoich emocjach, lękach, niepewnościach. Jest wyczulony na brak i stratę. Fascynuje go wszystko, czego „nie ma”, i co zostaje tylko w pamięci albo w opowieści.
Jego styl jest czuły i refleksyjny: nie ocenia bohaterów, nie moralizuje, pozwala im mówić własnym głosem. Często cytuje ich słowa bez komentarza, żeby nie narzucać swojej interpretacji. Jest uważnym słuchaczem: potrafi wydobyć z rozmówców historie, które sami opowiadają niechętnie lub niepewnie. W jego narracji ważne jest także to, czego nie mówi. Zostawia miejsce na ciszę i przemilczenie, zgodnie z zasadą Hanny Krall, że reporter musi umieć pokazać to, czego nie ma.
Szczygieł jest też bardzo autorefleksyjny: przyznaje się do własnych ograniczeń i wątpliwości. Pisze o tym, że pamięć jest zawodna i że sam czasem zniekształca wspomnienia. Zdradza też swój warsztat. Mówi o wyborach i redukcjach, których wymaga reportaż. Nie kreuje się na wszechwiedzącego, raczej na towarzysza w trudnej rozmowie o braku i śmierci.
Bohaterowie Szczygła są bardzo różnorodni, ale łączy ich doświadczenie straty, braku lub nieobecności. Są wśród nich osoby bardzo bliskie autorowi, jak czeska poetka Viola Fischerová, z którą nawiązuje osobistą relację i której opowieść o emigracji, śmierci męża i późnym powrocie do pisania staje się osią książki. Viola jest symbolem kogoś, kto próbuje nadać sens tragedii przez poezję i pamięć.
Inni bohaterowie to zwykli ludzie, którzy mierzą się z różnymi formami „NIE MA”: kobieta robiąca kompoty na koniec świata, żeby oswoić lęk przed katastrofą; wdowa pisząca list po śmierci męża; matka czuwająca trzydzieści nocy przy umierającym dziecku; były żołnierz zmagający się z traumą wojny. Każdy z nich opowiada o swoim prywatnym końcu świata, o pustce, którą trzeba jakoś znieść.
Są też bohaterowie anonimowi lub marginalni: sprzedawcy, sąsiedzi, przypadkowi rozmówcy, których pojedyncze zdania czy gesty stają się dla autora kluczem do rozważań o pamięci i braku.
Niektórzy bohaterowie mówią o swoim dzieciństwie pełnym strachu, o blaknących kolorach domu rodzinnego, o niezdolności do miłości po wojnie. Inni opowiadają o próbach przywłaszczenia cudzej straty, żeby poczuć się częścią większej historii. Wszyscy są prawdziwi, pełni sprzeczności, nieidealni i narrator pozwala im takimi być.
