Cudzoziemka - geneza utworu i gatunek
„Cudzoziemkę” Maria Kuncewiczowa zaczęła wydawać w odcinkach w 1935 roku. W wersji książkowej powieść ukazała się w 1936 roku i natychmiast okazała się sukcesem. Inspiracją do powstania powieści były osobiste doświadczenia Marii Kuncewiczowej, a przede wszystkim jej trudna i skomplikowana relacja z matką – Adeliną Szczepańską (z Dziubińskich). Matka Marii, podobnie jak Różą – była ogromnie utalentowaną skrzypaczką. Adelina odniosła ogromny sukces, znana była bardzo dobrze w Europie Środkowej i Wschodniej. Wcześniej mieszkała na wygnaniu w Rosji, gdzie trafiła z powodu udziału jej rodziców w powstaniu listopadowym. Przodkowie Marii za walkę przeciwko caratowi zostali zesłani w głąb Rosji. Adelina dopiero w 1899 roku wraz z mężem osiedliła się w Warszawie. Uczyła tutaj oraz we Francji śpiewu. Maria, podobnie jak powieściowa Marta, również miała ambicje artystyczne, które jednak ostatecznie przegrały z talentem literackim. Historia relacji Róży i Marty jest jednak wyłącznie inspirowana losami Kuncewiczowej, nie jest to powieść biograficzna czy autobiograficzna. Wydarzenia w powieści mają wyłącznie charakter fikcjonalny, natomiast inspiracja płynąca z życia prywatnego Kuncewiczowej również przyczyniła się do zainteresowania pierwszych czytelników powieścią autorki.
„Cudzoziemka” Marii Kuncewiczowej zaliczana jest do gatunku powieści psychologicznej przede wszystkim ze względu na fakt, że powieść skoncentrowana jest na przeżyciach i świecie wewnętrznym głównej bohaterki i przemianie, jakiej doznaje ona w ostatnim dniu swojego życia. Wszystkie wydarzenia, o których wspomina, pozwalają narysować wielopoziomowy, skomplikowany, niejednoznaczny, ale przez to niezwykle ciekawy portret głównej bohaterki i jej rodziny. Temu nadrzędnemu celowi podporządkowany zostaje sposób prowadzenia narracji, który nie respektuje porządku chronologicznego, przyczynowo-skutkowego, a wydarzenia prezentowane są na zasadzie skojarzeń.
