Kwiat kalafiora

Streszczenie szczegółowe

31 grudnia 1977 – sobota

Jest Sylwester, ostatnie popołudnie 1977 roku. Siostry, Ida i Gabriela Borejko, stoją przed oknem wystawowym Domu Mody Telimena przy ulicy Armii Czerwonej w Poznaniu. Czternastoletnia Ida podziwia różową sukienkę i żałuje, że nie jest brunetką i nie może malować ust na wiśniowo. Na siedemnastoletniej Gabrieli, wysokiej sportsmenki, która gra w koszykówkę w AZS–ie i ubiera się jak chłopak, sukienka nie robi wrażenia. Po wzajemnych odcinkach dziewczynki w końcu wracają z zakupów. Na skrzyżowaniu na siostry wpada wysoki szatyn o wyglądzie podrywacza. To osiemnastoletni Janusz Pyziak, gwiazda kosza klubu juniorskiego; chłopak swego czasu podrywał Gabrysię, ale dostał… kosza. Stało się tak, ponieważ młodzieniec podrywał wszystkie dziewczyny, nazywając je kwiatem jabłoni. Nastolatka nie przyjmuje także zaproszenia na zabawę sylwestrową. Woli przeczytać „Fizjognomikę” Arystotelesa. Gabriela zaczyna docinać siostrze, a Ida skarży na nią mamie – Milii Borejko, która oprócz Gabrysi oraz Idy ma jeszcze dwie córki. Ida i Natalia są rude, a Gabriela i Patrycja są blondynkami jak matka. Borejkowie przeprowadzili się do większego mieszkania dwa miesiące temu. Ojciec jest filologiem klasycznym, a matka, po urodzeniu Natalii nie wróciła już do pracy, więc o remoncie mieszkania nie ma mowy. Mila od czasu przeprowadzki gorzej się czuje. Wygląda mizernie. Tymczasem Ida planuje iść na prywatkę do kuzynki Joanny, skoro Gabriela się na nią nie wybiera. Młodsza bohaterka nie rozumie, jak Gabriela może się nie malować, skoro ona robi już sobie dyskretny manicure, a nawet ma adoratora – Waldzia. Chłopiec przynosi za nią węgiel i odrabia lekcje. Ida wykorzystuje fakt, że jej siostra nie idzie na zabawę sylwestrową. Dziewczyny przekomarzają się. Mama decyduje jednak, że do Gabrysia, jako starsza, pójdzie na zabawę. Mama szyje jej nawet sukienkę z miękkiej grubej bawełny. Ida może natomiast zaprosić Waldusia do domu. Tymczasem rodzinę odwiedza nieco dziwna, sześćdziesięcioletnia sąsiadka, pani Maria Szczepańska, która narzeka, że Borejkowie hałasują. Gabrysia idzie na zabawę sylwestrową. Spotyka tam wielu znajomych. O północy gaśnie światło i Pyziak całuje Gabrysię. Po północy dzwoni do niej zapłakana Ida, mówiąc, że mamę zabrało pogotowie. Robrojk proponuje, że odwiezie Gabrielę do domu. Okazuje się, że mama jest już po operacji wrzodów żołądka.

1 stycznia 1978

Rano Gabi dzwoni do szpitala, by zapytać o mamę. Dowiaduje się, że pacjentka zostanie w szpitalu trzy tygodnie. Martwi się, jak sobie poradzą. Dziewczynka próbuje jeszcze zasnąć, ale budzi ją Patrycja, zwana Pulpecją, informując, że ktoś dzwoni do drzwi. To sąsiadka znów oskarża bohaterów o robienie hałasu. Gabriela wyprasza ją dość obcesowo. Po południu nastolatka bierze się za przygotowanie obiadu, ale z marnym skutkiem. Od Robrojka, dziewczyna dowiaduje się, że jej mamę operował stryjek Anielki – ich koleżanki z klasy. Ojciec zabiera bohaterki na obiad do ciotki Feli. Kobieta, by odciążyć Gabrysię, postanawia, że Natalia zostanie w półinternacie, a Patrycja (Pulpecja) – w przedszkolu. Gabrysia będzie odprowadzać dziewczynki, a Ida – przyprowadzić. Zadaniem Ignacego będą zakupy. Po obiedzie bohaterki rozmawiają z kuzynką Joanną o chłopakach. Później dziewczynki z ojcem odwiedzają mamę w szpitalu. Po powrocie do domu Gabrysia spotyka się z Anielą i Robrojkiem. Anielka wpada na pomysł, by założyć Dyskusyjną Grupę ESD (Eksperymentalny Sygnał Dobra). Do grupy dołącza jeszcze Paweł Nowacki, a następnie Danusia.

2 stycznia 1978

Ojciec wychodzi do Biblioteki Raczyńskich. Gabrysię czeka dzień pełen wyzwań. Nastolatka budzi Idę i pyta ją, gdzie mama trzyma pieniądze. Bohaterka robi śniadanie młodszym siostrom. Nutria nie chce się myć, kiedy ktoś na nią patrzy. Dziewczynki piszą do mamy listy, opowiadając o tym, co dzieje się w domu. Ida pisze o trzecim chłopcu, który przyszedł do Gabi, a którego Ida odprawiła.

7 stycznia 1978

Nadeszła wolna sobota. Sklepy są czynne tylko do jedenastej. Gabriela uświadamia sobie jednak, że nie zrobiła zakupów. Uczniowie jednak chodzili do szkoły i nastolatka ma zapowiedzianą na ten dzień klasówkę z fizyki. Postanawia, że zakupy zrobi ojciec. Gabrysia nienawidzi fizyki i po maturze planuje spalić wszystkie zeszyty z tego przedmiotu. Dziewczyna nie potrafi się skupić. Idzie na lekcję nieprzygotowana. Klasówka zostaje jednak przełożona z powodu wizytacji z kuratorium. Profesor Pieróg organizuje lekcję pokazową i wyznacza Gabi do odpowiedzi. O dziwo bohaterka radzi sobie dobrze. Gabriela nie lubi profesora od fizyki. Jej ulubiony nauczyciel to profesor Dmuchawiec, który uczy polskiego. I ma dar opowiadania. Belfer rozmawia z uczniami na temat współczucia. Ciotka Felicja przygotowuje obiad. Młodsze dziewczynki wybierają się na urodziny Anieli Kowalik, która kończy szesnaście lat. Gabrysia dowiaduje się telefonicznie, że siostry złapały świnkę.

11 stycznia 1978

Twa korespondencja między panią Milą a córkami. Ida informuje ją o tym, że jest chora na świnkę i że Klaudiusz, kolega z klasy przynosi jej lekcje. Gabrysia zajmuje się domem. Zmęczona zasypia, lecz budzi ją krzyk. Odkrywa dziurę, przez którą może przejść do mieszkania sąsiadki. Pani Szczepańska mówi o krzykach, które słyszy o północy. Nastolatka ucieka. Po powrocie ze szkoły Gabi opowiada o wszystkim Idzie. Nastolatkę odwiedza Pyziak. Chce z nią porozmawiać. Młodsze siostry wolą jednak bawić z nim w pociąg. Ida modli się, by chłopak nie zobaczył jej w dziecięcej piżamie. Gabi idzie na wywiadówkę Natalki (Nutrii) w zastępstwie mamy. Pyziak jej towarzyszy. Bohaterowie milczą i trzymają się za ręce. Janusz Pyziak zostaje na kolacji. Ojciec bohaterki nazywa go Juliuszem, myląc go z kolegą Gabi, Klaudiuszem. Chłopiec obawia się, że to narzeczony Gabrysi, o którym wspominała Ida (w rzeczywistości to kłamstwo). Tymczasem Gabriela przygotowuję galaretkę dla mamy i razem z Pyziakiem idzie do szpitala.

12 stycznia 1978, czwartek

Następuje wymiana listów między rodzicami bohaterek. Okazuje się, że Gabi posłodziła galaretkę. Mila ocenia kolegę córki. Widzi, że Gabi udaje niedostępną, a Pyziak to uwodziciel. Ignacy (ojciec), choruje na świnkę. Wyraża się także pochlebnie o Januszu, konsekwentnie nazywając go Juliuszem. Zwraca też uwagę żonie, że chłopak nazywa się Pyziak, nie Pyza, jak nazywa go Mila. Do mamy pisze też Ida, mówiąc, że grają z Januszem i Klaudiuszem w makao. Chwali również starszą siostrę.

14 stycznia 1978

 Ciotka Fela oznajmia, że od poniedziałku wraca do pracy i Borejkowie będą musieli radzić bez niej. Tymczasem Gruba ESD zajmuje się kwestiami etyki, analizując, interpretując i omawiając rozprawkę Arystotelesa „O cnotach i wadach”.

15 stycznia 1978 niedziela

Do Gruba ESD należą: Aniela Kowalik V–CE PREZESKA: Gabriela Borejko SKARBNIK: Paweł Nowacki SEKRETARKA: Danuta Filipiak Członkowie to: Ida Borejko Joanna Borejko, Janusz Pyziak oraz Robert Rójek. Bohaterowie ruszają do akcji. Dzieci uśmiechają się do różnych ludzi, rozsyłając dobo. Większość z przechodniów reaguje pozytywnie. Danusia tworzy protokół przebiegu tego eksperymentu. Tymczasem pani Szczepańska pisze na bohaterów donos do dyrekcji. Sąsiadka twierdzi, że młodzież rozprowadza narkotyki.

21 stycznia 1978 sobota

Młodsze siostry Gabi dochodzą do siebie po chorobie. Ku przerażeniu nastolatki, Patrycja moczy różne rzeczy w umywalce, w tym pieniądze. Odbywa się kolejne spotkanie Grupy ESD. Młodzież świetnie się bawi, tańcząc hinduskie tańce. Zabawę przerywa jednak przybycie wicedyrektora i nauczyciela geografii – pana Pieróga, profesora Dmuchawca oraz przedstawiciela Komitetu Blokowego – pana Kaczmarka. Dorośli chcą dowiedzieć się, co robią bohaterowie. Wychowawca wspomina o donosie, a uczniowie są w szoku. Zirytowana Aniela wyjaśnia, czym zajmuje się grupa, co oznacza jej skrót (Eksperymentalny Sygnał Dobra). Pan Pieróg pisze list wyjaśniający do dyrekcji LO, a także oficjalne przeprosiny dla ojca Gabi.

28 stycznia 1978 sobota

Janusz Pyziak odwiedza Gabi i zamurowuje dziurę w ścianie jej pokoju. Pozostali członkowie grupy są zajęci czytaniem. Wieczorem Janusz i Gabriela idą do kina. Wracając, chłopak chce wyznać bohaterce miłość. Gabrysia sądzi jednak, że Pyziak znów ją zwodzi. Zdenerwowany bohater porównuje Gabrysię do kalafiora. Nastolatkowie rozstają się w milczeniu. Gabrysia spotyka na schodach pana Kaczmarka. Bohaterowie schodzą do piwnicy, by odkryć źródło nocnych hałasów. Okazuj się, że dyrektor i sąsiad z drugiego piętra przenoszą cielęcinę do lodówki. Te odgłosy słyszy pani Szczepańska.

29 stycznia 1978 niedziela

Gabriela opowiada tacie, co zobaczyła w piwnicy. Po południu nastolatka idzie odwiedzić mamę w szpitalu. Kobietę interesuje relacja córki z Januszem Pyziakiem. Nastolatka opowiada matce o sprzeczce z chłopakiem. Pani Mila radzi również córce, by spojrzała życzliwie na panią Szczepańską.

31 stycznia 1978 wtorek

Gabriela planuje upiec ciasto z okazji imienin ojca. Chcąc zakopać topór wojenny z sąsiadką, pożycza od niej tortownicę. Dzięki radom ciotki Feli wypiek się udaje. Nastolatka odnosi tortownicę i zanosi pani Szczepańskiej kawałek ciasta.

1 lutego 1978 środa

Pan Ignacy wraca do domu z bukietem kwiatów. Ze szpitala wychodzi również pani Mila, robiąc mężowi niespodziankę. Z życzeniami imieninowymi przychodzą też przyjaciele Gabi z Grupy ESD. Wśród nich jest także Janusz Pyziak. Chłopak wyjaśnia dziewczynie, że kalafior to też kwiat i to bardzo wartościowy, ponieważ zawiera mnóstwo cennych składników. To najbardziej nieoczywiste, niezwykłe wyznanie miłosne, jakie nastolatka kiedykolwiek słyszała.

Plan wydarzeń

1. Ida podziwia różową sukienkę na wystawie sklepowej.
2. Gabrysia spotyka Janusza Pyziaka.
3. Mama dziewczynek decyduje, że to Gabriela pójdzie na zabawę sylwestrową.
4. Gabrysia dowiaduje się, że jej mama jest w szpitalu.
5. Zjawia się pani Szczepańska z pretensjami o hałas.
6. Dziewczynki odwiedzają mamę w szpitalu.
7. Powstaje grupa Eksperymentalny Sygnał Dobra.
8. Gabrysia dowiaduje się, że jej siostry złapały świnkę.
9. Gabrysia odkrywa otwór w swoim pokoju.
10. Członkowie Grupy ESD przeprowadzają eksperyment społeczny.
11. Szczepańska oskarża członków grupy o rozprowadzanie narkotyków.
12. Pomyłka sąsiadki wyjaśnia się.
13. Gabi i Janusz Pyziak kłócą się.
14. Przyczyna ciągłych hałasów wyjaśnia się.
15. Gabi robi ciasto imieninowe dla taty i godzi się z sąsiadką.
16. Mama wraca ze szpitala.
17. Janusz wyznaje Gabrysi miłość w niezwykły sposób.

Charakterystyka bohaterów

Gabriela Borejko – siedemnastoletnia córka Ignacego i Mili, siostra Idy, Patrycji i Natalii; gra w koszykówkę w AZS-ie; jest wysoka i wysportowana; ubiera się na sportowo; lubi czytać, bywa ironiczna, czasem dogryza młodszej siostrze Idzie, ma jednak dobre serce, kiedy jej mama trafia do szpitala, nastolatka staje na wysokości zadania; opiekuje się chorymi na świnkę siostrami; jest samodzielna, inteligentna i pomysłowa (czyta utwory Arystotelesa, uczestniczy w eksperymencie społecznym, w którym razem z przyjaciółmi przekazuje innym dobrą energię); w kontaktach z kolega, który ją podrywa jest dumna i udaje niedostępną. Autorka tak opisuje bohaterkę: „Gabrysia popatrzyła i lekceważąco ruszyła brwiami. Były to brwi szerokie i stanowcze, jakby stworzone do tego, by nimi lekceważąco poruszać. Pod tymi brwiami znajdowały się inteligentne brązowe oczy o stanowczym spojrzeniu, a wszystko razem mieściło się na twarzy rumianej, myślącej i dość silnie piegowatej. Gabrysia ubrana była w wytarte dżinsy „Odra”, burą kurtkę i nieokreślonego koloru beret filcowy, wciśnięty byle jak na krzywo przyciętą blond czuprynę. Wyglądała jak duży, zaniedbany chłopak. Nie była fanatyczką elegancji. Każdy mógł to zrozumieć na pierwszy rzut oka”.

Ida Borejko – czternastoletnia córka Ignacego i Mili, młodsza siostra Gabrysi, starsza siostra Patrycji i Natalii; zachowuje się typowa dziewczyna, która zaczyna dojrzewać; jest porywcza; interesuje się ciuchami, makijażem jest ruda; nie zawsze rozumie zachowanie i poglądy Gabrieli za to interesuje się życiem uczuciowym swojej starszej siostry; mówi Pyziakowi, że Gabi ma narzeczonego, nie chce, by starszy chłopak zobaczył ją w dziecięcej piżamie; przyprowadza młodsze siostry z przedszkola i półinternatu; jest zła, że nie może iść na zabawę sylwestrową do kuzynki Joanny; ma silny charakter; chłopak, który się do niej zaleca, Waldzio, odrabia za nią lekcje i przynosi węgiel. Autorka opisuje ją tak: „Chuda, rudowłosa i odziana w za duże palto odziedziczone po starszej siostrze Gabrieli”. Marzy o tym, żeby być brunetką i malować usta na wiśniowo.

Natalia Borejko – rumiana, szczupła siedmioletnia siostra Gabrieli, Idy i Patrycji; nazywana Nutrią z powodu imponujących siekaczy i zamiłowania do kąpieli

Patrycja Borejko – pięciolatka, najmłodsza z sióstr Borejko; nazywana Pulpecją; uwielbia oglądać bajki. Tak opisuje ją autorka: „Słodkie dzieciątko o stalowym charakterze, typowy wykwit lat siedemdziesiątych. Wykwit ten potrafił się rozpłakać na zawołanie, kiedy kolejka, napierając zwartą masą na ladę, domagała się niedopuszczania do niej wszystkich starców, kobiet w ciąży i inwalidów z dziećmi na ręku. W takich chwilach zaprawiona w bojach dziecina wybuchała płaczem tak przekonywającym, że zdetonowana kolejka milkła i nie wydawała już okrzyków na temat dużej dziewczynki, która bynajmniej nie musi być trzymana na ręku, lecz przeciwnie, samodzielnie może ogonkować po salceson i wątrobiankę”.

Mila Borejko – mama Gabi, Idy, Patrycji i Natalii; żona Ignacego; autorka opisuje na początku powieści, że kobieta wygląda mizernie; w noc sylwestrową zabiera ją pogodnie: przechodzi operację wrzodów żołądka, jej rekonwalescencja w szpitalu trwa trzy tygodnie; przez cały czas interesuje się tym, co dzieje się w domu; koresponduje z mężem i dziećmi; wraca do domu na imieniny męża.

Ignacy Borejko – filolog klasyczny, mąż Mili; ojciec Gabi, Patrycji i Natalii.

Janusz Pyziak – osiemnastoletnia gwiazda szkolnej drużyny koszykarskiej o wyglądzie podrywacza; zraża do siebie Gabrysię, kiedy okazuje się, że komplementuje w ten sam sposób również inne koleżanki (nazywa je kwiatem jabłoni); zakochał się w Gabi, ale popełnia różne gafy, nie zawsze wie, co powiedzieć; porównuje Gabrielę do kalafiora, co początkowo irytuje dziewczynę; kiedy chłopiec wyjaśnia, co miał na myśli, okazuje się, że jest to wyznanie miłosne

W powieści pojawiają się też epizodycznie bohaterowie znani z „Kłamczuchy”, np. Aniela Kowalik, Paweł Nowacki, Danusia Filipiak, Robrojek.

Czas i miejsce akcji

Akcja powieści "Kwiat kalafiora" rozgrywa się od 31 grudnia 1977 roku do 1 lutego 1978 roku w Poznaniu, m.in w mieszkaniu bohaterów przy ulicy Roosevelta 5.

Geneza utworu i gatunek

„Kwiat kalafiora” to powieść dla młodzieży (gatunek), trzecia część cyklu „Jeżycjada” Powieść ta została wydana w 1982 roku. Pewnym innowacyjnym zabiegiem jest wprowadzenie do powieści elementów epistemologicznych (korespondencja listowna między Milą raz mężem i córkami).

Problematyka

Główną bohaterką powieści „Kwiat kalafiora” jest siedemnastoletnia Gabriela Borejko. Autorka porusza w niej problemy typowe dla okresu dojrzewania, takie jak pierwsza miłość, sprzeczki, szukanie własnej tożsamości, czy różnice i drobne konflikty między rodzeństwem. Gabi docina młodszej siostrze Idzie. Dziewczynki są zupełnie różne. Gabi woli styl sportowy, gra w siatkówkę, jest typem intelektualistki Ida z rozmarzeniem spogląda na różową sukienkę. Pobyt mamy w szpitalu jest dla całej rodziny nie lada wyzwaniem, a dla nastolatki – egzaminem z dorosłości. Gabrysia robi zakupy, pierze, podejmuje pierwsze próby kulinarne, opiekuje się młodszymi siostrami, które chorują na ospę. Ponadto, W powieści znajdziemy też wiele elementów humorystycznych takich jak choćby list pana Ignacego do chorej żony, w którym tłumaczy pani Mili, że kolega Gabi nazywa się Pyziak, a nie Pyzak i że mylenie imion i nazwisk sympatii ich dzieci jest przez nie źle widziane. Ojciec Gabrysi sam jednak zwraca się do Pyziaka imieniem Juliusz, podczas gdy chłopak ma na imię Janusz.

Biografia autora

Małgorzata Musierowicz (ur. 9 stycznia 1945 w Poznaniu) – polska pisarka, autorka książek dla dzieci i młodzieży, znana przede wszystkim z cyklu „Jeżycjada”. Debiutowała w 1975 roku powieścią „Małomówny i rodzina”, która stała się początkiem jej literackiej kariery. Musierowicz ukończyła grafikę na poznańskiej Akademii Sztuk Pięknych, co często przejawia się w jej ilustracjach do książek. Jej najbardziej znane utwory, takie jak „Kłamczucha”, „Opium w rosole” czy „Pulpecja”, zdobyły uznanie zarówno młodszych, jak i starszych czytelników. Pisarka została odznaczona wieloma nagrodami literackimi, w tym Orderem Uśmiechu, a jej twórczość jest ceniona za ciepło, humor i realistyczne ukazanie problemów dorastania. Małgorzata Musierowicz nadal mieszka i tworzy w Poznaniu.