Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela

Streszczenie szczegółowe

Nauczyciel, pan Wawrzynkiewicz w swoim pamiętniku opowiada o jedenastoletnim uczniu Michasiu, którego był prywatnym korepetytorem. Uczeń uczęszczał do drugiej klasy gimnazjum. Dziecko przykłada dużą uwagę do nauki i pozyskiwania dobrych ocen, by zadowolić swoją ukochaną matkę. Matka Michasia była wdową i samotnie wychowywała syna. Młodzieniec był ambitnym dzieckiem, niemniej jednak nie miał dużych zdolności. Problem sprawiała mu nauka języka niemieckiego. […] nie o naukę więc chodziło, tylko o czas i o ten nieszczęsny niemiecki język, którym dziecko nie władało dostatecznie.

Nauczyciele zarzucali chłopcu, że ma polski akcent, co w niemieckiej szkole nie było akceptowane. Tym samym, chłopiec zaczął zdobywać negatywne oceny. Wawrzynkiewicz traktował dziecko jak własnego syna, matkę chłopaka darzył uczuciem. Nauczyciel ze zmartwieniem obserwuje chłopca, jak traci zdrowie i siły. Zaleca Michasiowi spacery, dziecko jednak pragnie się uczyć, czyta książki po nocach, co osłabia jego stan zdrowia. Pan Wawrzynkiewicz nie może nic poradzić na bezwzględny system nauczania niemieckiego, rodzi to konflikt polsko – niemiecki.

Uczył chłopca polskiej literatury i historii, tym samym chłopak miał mętlik w głowie. Cierpiał i był smutny. W niemieckiej szkole rzeczy, które raniły jego najgłębsze uczucia i które były wprost zaprzeczeniem albo pogardą i wydrwiwaniem z kraju, języka, ojczystych tradycji, słowem – ze wszystkiego, co w domu nauczono go czcić i kochać. Im więcej się uczył, tym zdobywał słabsze oceny. Chwile radości i szczęścia, uzyskanie satysfakcjonującej oceny były rzadkie. Wtedy chłopiec cieszył się i biegł radosny do swojej kochanej matki, z którą miał silną więź emocjonalną.

Kolejno dostał naganę za mówienie w języku polskim i został usunięty ze szkoły. W końcu twarz tego jedenastoletniego dziecka przybrała wyraz po prostu tragiczny, wyglądał tak, jakby go za gardło dusił ustawicznie płacz i jakby gwałtem wstrzymywał szlochanie. Następnie chłopiec się rozchorował. W Wigilię Bożego Narodzenia chłopiec miał wysoką gorączkę, powtarzał fragmenty, których wcześniej się nauczył do szkoły. Dziś, gdy to piszę, upłynęło już od tego czasu blisko rok, ale pamiętam cię i żal mi ciebie, mój mały Michasiu, mój kwiatku za wcześnie uwiędły! Miałeś zły akcent, ale serce poczciwe. Ostatecznie Michaś tragicznie umiera. Opisany jest pogrzeb chłopca.  

Streszczenie krótkie

Nauczyciel, pan Wawrzynkiewicz w pamiętniku opisuje dzieje jedenastoletnim ucznia Michasia. Dziecko przykłada dużą uwagę do nauki i pozyskiwania dobrych ocen, by zadowolić swoją matkę.

Kobieta samotnie wychowuje syna. Chłopak był przeciętnie zdolny, niemniej jednak był ambitny i zależało mu na dobrych ocenach w szkole. Największy problem sprawiał mu język niemiecki. Nauczyciele zarzucali chłopcu, że ma polski akcent, co w niemieckiej szkole nie było dopuszczalne. Michaś dostaje złe oceny. Wawrzynkiewicz traktuje Michasia jak własnego syna, matkę chłopaka darzy miłosnym uczuciem.

Nauczyciel martwi się o młodego wychowanka. Dziecko jest wątłe i osłabione, uczy się po nocach. Z dnia na dzień jest coraz smutniejszy. W niemieckiej szkole rzeczy, które raniły jego najgłębsze uczucia i które były wprost zaprzeczeniem albo pogardą i wydrwiwaniem z kraju, języka, ojczystych tradycji, słowem – ze wszystkiego, co w domu nauczono go czcić i kochać. Im więcej się uczył, tym zdobywał słabsze oceny. Chwile radości były rzadkie.

Następnie dostał naganę za mówienie w języku polskim i został wyrzucony ze szkoły. W końcu twarz tego jedenastoletniego dziecka przybrała wyraz po prostu tragiczny, wyglądał tak, jakby go za gardło dusił ustawicznie płacz i jakby gwałtem wstrzymywał szlochanie. Chłopiec się rozchorował. W Wigilię Bożego Narodzenia Michaś miał wysoką gorączkę. Ostatecznie Michaś tragicznie umiera.  

Plan wydarzeń

1. Losy ambitnego i energicznego młodzieńca Michasia. 
2. Przemyślenia nauczyciela Wawrzynkiewicza, który uczy jedenastoletniego chłopca, ucznia drugiej klasy gimnazjum.  
3. Pojedyncze dobre oceny Michasia, radość i szczęście chłopca.  
4. Narastające niepowodzenia chłopca, coraz słabsze oceny, pogorszenie stanu zdrowia dziecka.  
5. Długie godziny nad książkami i miłość do ukochanej matki.  
6. Wrażliwa natura Michasia, chłopiec nie radzi sobie z atakami innych dzieci na kulturę i historię Polski.  
7. Nagana wystawiona dziecku, za używanie polskich słów. 
8. Usunięcie ze szkoły Michasia.  
9. Ciężka przewlekła choroba Michasia i śmierć chłopca.  

Charakterystyka bohaterów

Michaś – jedenastoletni chłopiec, główny bohater noweli Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela pisarza Henryka Sienkiewicza. Dramatyczne losy chłopca poznajemy z perspektywy pierwszoosobowej narracji nauczyciela Wawrzynkiewicza. Michaś jest wątłym chłopcem o kruchym zdrowiu. Oddany swojej ukochanej matce, którą bardzo kochał, pragnął zdobywać najlepsze oceny. Pani Maria, matka Michasia wspiera swoje dziecko. Nastawiony na naukę i zdobywanie dobrych ocen. Każdą wolną chwilę przeznacza na naukę. Uczył się także w nocy, kosztem swojego słabego zdrowia. Było to dziecko średnich zdolności, ale tak wytrwałe i, przy całej słodyczy, taką obdarzone siłą charakteru, jakiej nie zdarzyło mi się spotkać w żadnym innym chłopcu. Nadmiar nauki i ambicje odbierały radość i dzieciństwo chłopcu. Zdobywanie złych ocen było dla Michasia dużym obciążeniem psychicznym. Jego największym marzeniem było wzorowe świadectwo. Tym pragnął uszczęśliwić swoją mamę. […] dziecko idące do szkoły i wracające z niej chmurne, zgarbione pod ciężarem książek, wysilone, ze zmarszczkami w kątach oczu, tłumiące ustawicznie jakoby wybuch płaczu. Pomimo wielu przeciwności, chłopca cechuje duża wytrwałość i siła woli. Niestety wysiłki nie przyniosły sukcesów. Im więcej się Michaś uczył, tym słabsze oceny dostawał. W święta Bożego Narodzenia chłopiec zachorował, dostał wysokiej gorączki. Ostatecznie tragicznie umiera. Wawrzynkiewicz żegna chłopca słowami: żal mi ciebie, mój mały Michasiu, mój kwiatku za wcześnie uwiędły! Miałeś zły akcent, ale serce poczciwe.  

Wawrzynkiewicz – narrator pamiętnika, nauczyciel Michasia, z pierwszoosobowej narracji nauczyciela Wawrzynkiewicza poznajemy losy Michasia. Tytułowy bohater noweli Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela pisarza Henryka Sienkiewicza. Prywatny nauczyciel i opiekun Michasia. Mężczyzna to skromny człowiek traktuje Michasia jak własne dziecko, zakochany jest w matce swojego ucznia. Skromny, pracowity i uczciwy człowiek. Życie swoje poświęcił swoim uczniom i nauce, jest samotny. Sam napracowałem się w życiu niemało, nacierpiałem się głodu i biedy, nie byłem szczęśliwy, nie będę szczęśliwy […] nie wierzę, żeby było warto żyć, ale może dlatego właśnie mam prawdziwe współczucie dla każdej biedy. Martwi się o sytuację Michasia. Nie potrafi pogodzić się z germanizacją, nauczanie w języku niemieckim jest dla mężczyzny niezrozumiałe. Wawrzynkiewicz cierpi razem ze swoim wychowankiem. […] wyznaję, że z trudnością uwierzyłem, by mógł istnieć taki zamęt, w którym by dziecku na złe wyszła, wytrwałość, siła charakteru i praca. Po śmierci Michasia, nauczyciel podupada na zdrowiu, doskwiera mu samotność i cierpienie.  

Czas i miejsce akcji

Akcja noweli Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela pisarza Henryka Sienkiewicza dzieje się w zaborze pruskim, w Poznaniu, czyli Wielkopolska. Jest to czas wszechogarniającej germanizacji na ziemiach polskich. Germanizacja rozumiana jako działania i proces, który ma na celu zdominowanie polskiej kultury, języka, historii przez kulturę niemiecką. Narzucanie i wymuszanie wśród społeczeństwa polskiego, by posługiwali się językiem niemieckim oraz przyjęcie ich wartości i kultury.

Czas zdarzeń noweli Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela pisarza Henryka Sienkiewicza przedstawia pana Wawrzynkiewicz – nauczyciel Michasia. Jest to czas od początku roku szkolnego, przez okres Wszystkich Świętych, trwające do świąt Bożego Narodzenia, kiedy to chłopiec tragicznie umiera. Szkoła w zaborze pruskim była zdominowana przez rozpowszechnianie nauki języka niemieckiego, tym samym Michaś nie potrafił się z tym pogodzić, zdobywał coraz słabsze oceny i to doprowadziło go do choroby i śmierci. Tym samym, jak tytuł wskazuje, nowela Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela pisarza Henryka Sienkiewicza jest fragmentem zapisków pochodzących z pamiętnika poznańskiego nauczyciela.

Henryk Sienkiewicz w noweli jednoznacznie wskazuje miejsce akcji, jest to zabór pruski, Poznań-Wielkopolska. Czas masowej germanizacji na ziemiach polskich w okresie zaborów. Pamiętnik powstał rok po zaistniałej sytuacji. Dziś, gdy to piszę, upłynęło już od tego czasu blisko rok, ale pamiętam cię i żal mi ciebie, mój mały Michasiu, mój kwiatku za wcześnie uwiędły! Miałeś zły akcent, ale serce poczciwe. Nowela Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela pisarza Henryka Sienkiewicza nawiązuje do motywu literackiego dziecka.  

Geneza utworu i gatunek

Nowela Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela autorstwa Henryka Sienkiewicza wydana po raz pierwszy w 1880 roku to relacja poznańskiego nauczyciela opisująca ucznia o imieniu Michaś. Utwór Henryka Sienkiewicza jest osadzony w czasie, kiedy Polska znajduje się pod zaborami.

Autor to polski nowelista, powieściopisarz epoki pozytywizm. Polska znajdująca się pod zaborami narażona była na tępienie polskiej kultury, tradycji, wszelkich przejawów polskości. Polscy uczniowie znajdują się pod naciskiem okupanta, począwszy od zakazu używania języka polskiego w polskich szkołach, wyłącznie nauczanie w języku niemieckim, na kulturze i poczuciu świadomości narodowej kończąc. Doskonale zorganizowany plan przemocy wobec polskiego ucznia był wyjątkowo restrykcyjny. Uczeń żyjący w ciągłym strachu, często śledzony i straszony czuł nieustający nacisk psychiczny. Kształcący się w tych warunkach młodzi ludzie, często doświadczali niejednokrotnych tragedii. Część z nich starała się zaakceptować zastane realia, na rzecz zobojętnienia. Niemniej jednak wielu młodych Polaków usiłowało na swój dziecięcy sposób walczyć z germanizacją, niestety często za cenę swojego życia.

Akcja noweli Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela dzieje się w zaborze pruskim, w Poznaniu, czyli Wielkopolska. Jest to czas panującej germanizacji na ziemiach polskich. Germanizacja rozumiana jako proces, który ma na celu zdominowanie polskiej kultury, języka, historii przez kulturę, wartości i przede wszystkim język niemiecki. Jest to czas germanizacji, dominuje nauczanie w języku niemieckim na ziemiach polskich w okresie zaborów.

Szkoła w zaborze pruskim była zdominowana przez rozpowszechnianie nauki języka niemieckiego. Nauczyciel pan Wawrzynkiewicz jest narratorem pierwszoosobowym, z jego pamiętnikarskiej szczegółowej narracji poznajemy losy Michasia […] nie o naukę więc chodziło, tylko o czas i o ten nieszczęsny niemiecki język, którym dziecko nie władało dostatecznie. Przedstawiona jest szkoła w zaborze pruskim, wszechogarniająca germanizacja, metody dydaktyczne oraz nauczanie w języku niemieckim. Nauczanie w języku niemieckim dla polskich dzieci jest niezrozumiałe, wyjątkowo trudne i sprawia młodym Polakom wiele stresu. Nauczyciel Michasia, pan Wawrzynkiewicz o systemie nauczania w pruskiej szkole wypowiada się krytycznie. Rankiem, gdym mu pakował książki do tornistra i gdym widział, jak chude jego ramiona gięły się pod ciężarem tych bizantyjskich tomów, serce mi się po prostu ściskało.

Nowela Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela to swoisty manifest Henryka Sienkiewicza wobec germanizacji i sposobu kształtowania młodych pokoleń Polaków. Gatunek: Utwór Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela pisarza Henryka Sienkiewicza jest klasyczną, jednowątkową nowelą. Akcja utworu jest skupiona wokół chłopca. Nowela Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela pisarza Henryka Sienkiewicza nawiązuje do motywu literackiego dziecka. Jak sam tytuł wskazuje jest to fragment zapisków pochodzących z pamiętnika poznańskiego nauczyciela pana Wawrzynkiewicza, który w narracji pierwszoosobowej relacjonuje losy młodego Michasia.

Nowela jako gatunek literacki dominowała w okresie epoki literackiej, jaką jest pozytywizm. Nowela to krótki utwór epicki pisany prozą posiada zwartą kompozycję oraz jednowątkową fabułę. Nowelę cechuje dramatyczna akcja, która prowadzi do rozstrzygnięcia. W punkcie kulminacyjnym rozwiązują się skomplikowane losy bohaterów. Nowela kończy się puentą, która ma na celu podkreślić symbolikę wypowiedzi. Twórcą noweli był Giovanni Boccaccio. Boccaccio to włoski humanista epoki początkowego renesansu. W twórczości Henryka Sienkiewicza losy jednostki, bohatera mają charakter i symbolikę społeczną, ogólnonarodową. Śmierć polskiego dziecka Michasia jest symbolem wszystkich polskich dzieci, które były prześladowane i gnębione. […] polskiemu dziecku trafiało się słyszeć w niemieckiej szkole rzeczy, które raniły jego najgłębsze uczucia. Szkoła w zaborze pruskim, germanizacja, restrykcyjne metody dydaktyczne nasilały konflikt polsko – niemiecki. Nauczanie w języku niemieckim dla polskich dzieci, jak i nauczycieli w większości jest niezrozumiałe. […] nauka nie powinna być tragedią dla dzieci… Może powinienem był nie pozwolić, by dziecko męczyło się nad siły, ale cóżem miał robić? Fragment wskazuje na bezradność Polaków wobec germanizacji.

Problematyka

Nowela Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela pisarza Henryka Sienkiewicza porusza problem niezawinionego cierpienia dzieci, które są poddani masowej germanizacji. Niewątpliwie na pierwszy plan wysuwa się motyw literacki dziecka. Bohater dziecięcy Michaś jest przedstawicielem wszystkich dzieci poddawanych uciskowi germanizacji. Chłopiec nie chce martwic swojej matki, która pragnie, żeby syn miał jak najlepsze oceny. Michaś, wiedząc o wysokim wyobrażeniu, jakie matka miała o jego zdolnościach, wysilał się na próżno. Nowela Henryka Sienkiewicza porusza także problem bezkrytycznego i wymagającego rodzicielstwa. Nacisk matki na wrażliwego chłopca obciąża go psychicznie młodzieńca.

Autor noweli za pomocą przedstawienia sylwetki chłopca porusza tematykę ogólnonarodową, społeczną. Henryk Sienkiewicz przedstawia tragiczny wątek losów młodego bohatera. Na sytuację Michasia składa się głęboka relacja z matką, która pragnie dobrych ocen dla swojego ukochanego syna. Wrażliwa i uczuciowa osobowość oraz szczupła i wątła budowa ciała, wszystkie te czynniki wpłynęły na tragiczny finał noweli Sienkiewicza. Chłopiec poddawany regularnej germanizacji ostatecznie umiera. Szkoła w zaborze pruskim jest więc bezwzględna. Nowela Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela to swoisty manifest Henryka Sienkiewicza przeciwko szeroko pojętej germanizacji i sposobu kształtowania młodych Polaków. 

Znaczenie tytułu

Nowela Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela autorstwa Henryka Sienkiewicza wydana po raz pierwszy w 1880 roku. Dzieło literackie Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela pisarza Henryka Sienkiewicza nawiązuje do motywu literackiego dziecka. Jak sam tytuł wskazuje, jest to fragment zapisków pochodzących z pamiętnika poznańskiego nauczyciela. Opowiada o losach dziecka, które w swojej naturze jest bezbronne, naiwne, potrzebuje wsparcia i poczucia bezpieczeństwa.

Nowela Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela pisarza Henryka Sienkiewicza porusza problematykę patriotyczną i ogólnonarodową. Pisarz odwołuje się do wątków germanizacji pod zaborem pruskim. Tym samym, tytuł utworu Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela Henryka Sienkiewicza jednoznacznie wskazuje miejsce akcji, jest to zabór pruski, Poznań-Wielkopolska. Czas masowej germanizacji na ziemiach polskich w okresie zaborów. Szkoła w zaborze pruskim była zdominowana przez rozpowszechnianie nauki języka niemieckiego.

Dzieło literackie Henryka Sienkiewicza należy więc rozumieć dosłownie. Nauczyciel, pan Wawrzynkiewicz jest narratorem pierwszoosobowym. Z jego pamiętnikarskiej szczegółowej narracji poznajemy tragiczną historię Michasia, przedstawiona jest szkoła w zaborze pruskim, wszechogarniająca germanizacja, metody dydaktyczne oraz nauczanie w języku niemieckim. Nauczanie w języku niemieckim dla polskich dzieci jest niezrozumiałe i wyjątkowo trudne. Henryk Sienkiewicz porusza więc tragiczny wątek losów młodego Polaka.