Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela - czas i miejsce akcji
Akcja noweli Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela pisarza Henryka Sienkiewicza dzieje się w zaborze pruskim, w Poznaniu, czyli Wielkopolska. Jest to czas wszechogarniającej germanizacji na ziemiach polskich. Germanizacja rozumiana jako działania i proces, który ma na celu zdominowanie polskiej kultury, języka, historii przez kulturę niemiecką. Narzucanie i wymuszanie wśród społeczeństwa polskiego, by posługiwali się językiem niemieckim oraz przyjęcie ich wartości i kultury.
Czas zdarzeń noweli Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela pisarza Henryka Sienkiewicza przedstawia pana Wawrzynkiewicz – nauczyciel Michasia. Jest to czas od początku roku szkolnego, przez okres Wszystkich Świętych, trwające do świąt Bożego Narodzenia, kiedy to chłopiec tragicznie umiera. Szkoła w zaborze pruskim była zdominowana przez rozpowszechnianie nauki języka niemieckiego, tym samym Michaś nie potrafił się z tym pogodzić, zdobywał coraz słabsze oceny i to doprowadziło go do choroby i śmierci. Tym samym, jak tytuł wskazuje, nowela Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela pisarza Henryka Sienkiewicza jest fragmentem zapisków pochodzących z pamiętnika poznańskiego nauczyciela.
Henryk Sienkiewicz w noweli jednoznacznie wskazuje miejsce akcji, jest to zabór pruski, Poznań-Wielkopolska. Czas masowej germanizacji na ziemiach polskich w okresie zaborów. Pamiętnik powstał rok po zaistniałej sytuacji. Dziś, gdy to piszę, upłynęło już od tego czasu blisko rok, ale pamiętam cię i żal mi ciebie, mój mały Michasiu, mój kwiatku za wcześnie uwiędły! Miałeś zły akcent, ale serce poczciwe. Nowela Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela pisarza Henryka Sienkiewicza nawiązuje do motywu literackiego dziecka.
