Kamienie na szaniec - problematyka
„Kamienie na szaniec” Aleksandra Kamińskiego to przede wszystkim opowieść o walce w obliczu zagrożenia dla istnienia całej ojczyzny. To historia, która dokumentuje losy młodych ludzi stających w obliczu fundamentalnych wyborów życiowych. Decydując się na walkę, ryzykują swoje życie, życie swoich najbliższych. W „Kamieniach na szaniec” wybór wydaje się jednak zero-jedynkowy. Tutaj nie ma miejsca na próbę układania „normalnego” życia w obliczu zagrożenia, jakim jest obecność okupanta na ziemiach polskich. „Kamienie na szaniec” Aleksandra Kamińskiego to literatura faktu, która pokazuje:
- codzienne wybory dokonywane przez Zośkę, Alka, Rudego – wybory dotyczące walki, ryzyka, każdej akcji i związanych z nią niebezpieczeństw.
- patriotyzm o bardzo różnorodnych obliczach – to nie tylko otwarta walka z okupantem, akcje Małego Sabotażu czy późniejsze – Grup Szturmowych; to także codzienna samopomoc, odpowiedzialność, walka o polskiego ducha; akcje z wieszaniem polskich flag czy malowaniem znaków Polski Walczącej nie miały tylko prowokować okupanta, ale przede wszystkim dawać nadzieję mieszkańcom Warszawy.
- akcje sabotażu i walki bez brązownictwa – Kamiński w „Kamieniach na szaniec” nie opowiada wyłącznie o tych wydarzeniach, które zakończyły się sukcesem (jak np. ataki na pociągi podczas sylwestrowej nocy), lecz także o tych, które skończyły się niepowodzeniem (np. akcja pod Celestynowem); autor opowiada przy tym o ryzyku, o niepokojach, strachu, wątpliwościach walczących, nie czyni z nich wyjątkowych jednostek, które nigdy się nie bały, wręcz przeciwnie – pisze wprost o strachu, konieczności ucieczek, Alku, który po akcji z pomnikiem musi przez jakiś czas się ukrywać.
- wielowymiarowość patriotyzmu i dojrzałości – Alek, Zośka, Rudy pokazywani są nie tylko ci, którzy walczą wprost z okupantem, ale także i ci, którzy swój patriotyzm pokazują na wiele różnych sposobów: pomagają swoim rodzinom, które mierzą się z brakiem środków na utrzymanie; wymyślają kolejne biznesy i sposoby zarobku z myślą o rodzinach i przyjaciołach; uczą się (propagatorem myśli o znaczeniu samokształcenia w tej trójce jest przede wszystkim Rudy, po jego śmierci do tej idei wraca Zośka, organizując w podziemiu tajne komplety).
