Pszczoły zagrożone wyginięciem. Jak je chronić?

W świecie bez pszczół ludzie nie będą mieli co jeść, a to oznacza… koniec cywilizacji. Czy ten najczarniejszy scenariusz jest realny? Jeśli nie uchronimy zapylaczy przed wyginięciem – niestety tak. Dlaczego pszczoły giną? Które gatunki są szczególnie zagrożone, a przede wszystkim – jak ratować ich populację?

Spis treści:

Czy pszczoły mogą wyginąć?
Masowe ginięcie pszczół
Jakie gatunki pszczół są zagrożone?
Jak ratować pszczoły?

Czy pszczoły mogą wyginąć?

Według ONZ pszczoły odpowiadają za produkcję 1/3 żywności na całym świecie. „Odpowiadają” należałoby wziąć w cudzysłów, bo nie chodzi o bezpośredni związku pszczół z produkcją żywności. Faktem jest jednak, że zapylają aż 77% gatunków roślin na świecie, z których wytwarzane są produkty spożywcze. Co więcej, ONZ podaje, że pszczoły (w największym stopniu) zapylają aż 84% wszystkich 264 gatunków roślin uprawianych w Europie. Łatwo więc wywnioskować, że bez pszczół po prostu nie da się produkować żywności.

Ale czy rzeczywiście wyginięcie pszczół jest możliwe? Niestety tak. Znane są w historii przypadki, gdy w wyniku działalności człowieka wymierały całe gatunki, np. gołębie wędrowne, tarpany czy tury. Taki sam los może spotkać pszczoły – dlatego tak istotne jest, aby temu przeciwdziałać.

Przeczytaj również: Największe owady w Polsce. Jeden z nich pustoszy ogrody

Masowe ginięcie pszczół

Masowe ginięcie pszczół, czyli CCD (z ang. Colony Collapse Disorder) to poważny problem występujący niemal w każdym kraju, w którym hoduje się pszczoły. Na czym polega? Duża ilość pszczół po prostu wylatuje w nocy z ula, pozostawiając tam jedynie młode osobniki, czerw, matkę pszczelą oraz zapas pokarmu. Pszczoły, które opuściły ul, nigdy do niego nie wracają. Niestety, naukowcy nie są w stanie dokładnie stwierdzić, co sprawia, że pszczoły tak się zachowują. Wśród najczęściej wymienianych przyczyn są:

pestycydy stosowane w uprawach – wpływają negatywnie na odporność pszczół, ich zdolność komunikacji i orientacji w terenie,
uprawa roślin genetycznie modyfikowanych – kontakt z pyłkiem takich roślin oddziałuje negatywnie na układ trawienny i odpornościowy pszczół oraz na ich zdolności nawigacyjne,
działalność pasożyta Varroa dectructor, który przenosi groźne dla owadów wirusy i osłabia ich układ odpornościowy,
stopniowe ocieplanie klimatu i związany z tym stres termiczny, który odczuwają pszczoły,
zmniejszenie ilości roślin, z których korzystają pszczoły (między innymi przez rozrastanie się miast i zmniejszanie terenów zielonych).

Za jedną z przyczyn CCD uznaje się także oddziaływanie promieniowania elektromagnetycznego (fale elektromagnetyczne emitują na przykład telefony komórkowe). Dokładny jego wpływ na umieralność pszczół nie został jednak potwierdzony, ale były prowadzone badania, które wykazały, że sygnały telefonu komórkowego przeszkadzają pszczołom i dezorientują je.

Jak podaje Pierwszy Portal Rolny, powołując się na serwis dailymail.co.uk, Daniel Favre, naukowiec z Lozanny, umieścił telefony komórkowe w kilku monitorowanych ulach. Za każdym razem badał wpływ telefonu komórkowego na owady, gdy aparat był w stanie czuwania, gdy odbierał bądź inicjował połączenie oraz gdy był wyłączony. Ocenił, że sygnał komórki stanowi dla owadów znak do opuszczenia ula albo powoduje, że latają chaotycznie i umierają. Nie jest to pierwszy dowód na szkodliwy wpływ telefonii komórkowej na pszczoły. W 2008 roku niemiecki badacz udowodnił, że pszczoły nie chcą wrócić do swojego ula jeśli obok niego znajduje się telefon komórkowy.

pszczelarz podczas pracy — Pszczelarz podczas pracy/Aleksandra Szmigiel/REPORTER

Jakie gatunki pszczół są zagrożone?

Nie wszystkie gatunki pszczół są zagrożone wyginięciem. Te, o które najbardziej powinniśmy się martwić, trafiły na europejską czerwoną listę zagrożonych gatunków. Według szacunków Unii Europejskiej 9% gatunków pszczół jest zagrożonych wyginięciem, a kolejne 5% ma status gatunków „o podwyższonym ryzyku wyginięcia”. U około 150 gatunków zaobserwowano zmniejszanie się populacji. Zagrożone gatunki z rodziny pszczołowatych to między innymi:

Ammobates dusmeti - gatunek notowany w Hiszpanii i Francji,
Bombus cullumanus - gatunek trzmiela występujący w Europie i Azji,
Nomada sicilencis - jeden z gatunków pszczół koczownic.

Jak ratować pszczoły?

Co można zrobić, by zatrzymać masowe wymieranie pszczół? Możliwości jest wiele, a niektóre z nich bardzo łatwe do wprowadzenia w życie. Co można zrobić?

Przeciwdziałać utracie siedlisk pszczół. W ramach tego należy zadbać o więcej terenów zielonych i ukwieconych w miastach. Ważne jest też tworzenie łąk kwietnych zamiast równo przycinanych trawników składających się z jednego gatunku trawy. Co można w ramach tego zrobić samodzielnie? Chociażby zasiać małą kwietną łąkę na balkonie.
Ograniczyć stosowanie pestycydów w uprawach – ważne jest przede wszystkim działanie na dużą skalę, czyli w uprawach komercyjnych. Jeśli jednak uprawiasz własny ogródek, także staraj się unikać chemii do opryskiwania warzyw czy kwiatów.
Działać na rzecz klimatu. Błyskawicznie postępujące zmiany klimatyczne nie pozostają bez wpływu na populację pszczół. Warto więc zatroszczyć się o środowisko naturalne poprzez zmniejszanie emisji gazów cieplarnianych. Można ograniczyć spożywanie mięsa czy konsumpcyjne zakupy nowej odzieży, korzystać z drugiego obiegu, przesiąść się z auta do komunikacji miejskiej, itp.

„Jeśli z ziemi zniknie pszczoła, człowiekowi pozostaną tylko cztery lata życia, nie ma więcej pszczół, nie ma więcej zapylania, nie ma więcej roślin, nie ma więcej zwierząt, nie ma więcej ludzi…” – przypisywane Albertowi Einsteinowi słowa są dziś bardziej aktualne niż kiedykolwiek. Choć mogłoby się wydawać, że te niewielkie stworzenia to tylko mało znaczące owady, nic bardziej mylnego. Ich rola w ekosystemie jest kluczowa, aby przetrwał świat roślin, zwierząt i ludzi.

Oprac. Redakcja