Najstarsze jarmarki bożonarodzeniowe. 700 lat świątecznej tradycji

Już niedługo zabytkowe rynki wielu polskich miast przyozdobią świąteczne ozdoby i stoiska bożonarodzeniowych jarmarków. W Gdańsku stragany otworzą się 22 listopada, a w Krakowie i Wrocławiu tydzień później (29 listopada). Z jakiego kraju wywodzi się ta świąteczna tradycja? Gdzie i kiedy zorganizowano pierwszy jarmark bożonarodzeniowy?

Spis treści:

Historia jarmarków bożonarodzeniowych. Najstarszy ma ponad 700 lat!
Bożonarodzeniowe jarmarki w Polsce

Historia jarmarków bożonarodzeniowych. Najstarszy ma ponad 700 lat!

Jarmarki bożonarodzeniowe to średniowieczna tradycja z terenów dzisiejszej Austrii i Niemiec. Jeden z najstarszych, dobrze udokumentowanych jarmarków bożonarodzeniowych to Striezelmarkt w Dreźnie. Po raz pierwszy zorganizowano go w 1434 roku. Z całą pewnością nie był to jednak pierwszy przejaw tej świątecznej tradycji – podobne wydarzenie odnotowano w Wiedniu już w 1293 roku, choć jest całkiem prawdopodobne, że przedświąteczny handel kwitł tu już kilkadziesiąt lat wcześniej.

Drezdeński Striezelmarkt wziął swoją nazwę od słodkiego, drożdżowego wypieku, jednak pojawiła się ona dopiero kilkadziesiąt lat po pierwszej edycji targów. Początkowo jarmark był jednodniowym targiem... mięsnym, na którym okoliczni mieszkańcy mogli zaopatrzyć się w pieczeń na świąteczny stół. Wszystko za sprawą przywileju nadanemu radzie miejskiej przez księcia Fryderyka II Łagodnego.

Pierwszy jarmark musiał spełnić pokładane w nim oczekiwania, bo w kolejnych latach na improwizowanych stoiskach pojawiać zaczęły się coraz to nowe produkty – początkowo była to żywność (m.in. różne wypieki), ale niedługo później sprzedawcy zaczęli też wystawiać garnki, rzeźby i zabawki.

striezelmarkt w dreźnie brama wejściowa na jarmark bożonarodzeniowy — **578. edycja Striezelmarkt, kiedy zrobiono to zdjęcie, miała miejsce w 2012 roku. W tym roku drezdeński jarmark odbędzie się po raz 590.** /fot. Brücke-Osteuropa/CC0

Świąteczna atmosfera nie pozwoliła uniknąć przyziemnych konfliktów, udokumentowanych licznymi skargami wpływającymi do rady miejskiej mniej więcej od połowy XVII wieku. Poszło o... zaniżanie cen przez handlarzy spoza Drezna. W 1704 roku pojawiły się ograniczenia dotyczące ilości sprzedawanego przez "obcych" towaru i samej liczby przyjezdnych straganiarzy. To osłabiło siłę sporu, choć wciąż zdarzały się sytuacje, gdzie miejscowi przepędzali lub blokowali innych kupców.

Tradycja kwitła jednak bez przeszkód – w połowie XVIII wieku jarmark trwał już 8 dni, a nieco później stoiska nie znikały z rynku nawet przez dwa tygodnie. Wydarzenia, które początkowo ograniczały się do handlu żywnością z biegiem czasu przerodziły się w wielodniowe festyny pełne przysmaków kulinarnych, występów artystycznych, konkursów bożonarodzeniowych szopek i straganów wypełnionych po brzegi przeróżnymi dobrami – od ciast, wędlin i nalewek, przez ozdoby i zabawki, aż po rękodzieła, które czasem można przygotować samodzielnie w organizowanych na miejscu miniwarsztatach rzemieślniczych.

Przeczytaj: Jak świętują w innych krajach? Najciekawsze tradycje bożonarodzeniowe

Bożonarodzeniowe jarmarki w Polsce

W wielu miejscach można spotkać się z opinią, że jarmarki bożonarodzeniowe w Polsce pojawiły się dopiero w XXI wieku. To nieprawda.

Na stronie promującej turystykę w Krakowie możemy przeczytać o tym, że pierwsze jarmarki organizowano w Krakowie już w 1310 roku. Nie ma jednak jasnej informacji, czy chodzi o jarmarki świąteczne, czy zwykłą wymianę handlową... Z całą pewnością okolicznościowe stoiska pojawiały się na krakowskim rynku w okresie międzywojennym.

choinka z jarmarku świątecznego na dachu samochodu — **Transport choinki zakupionej na krakowskim rynku podczas jarmarku świątecznego w 1932 roku** /fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe

Jeszcze dłuższą, udokumentowaną historię jarmarków świątecznych ma Gdańsk, który wówczas pozostawał Wolnym Miastem. W XVII wieku organizowano je w okolicach Bazyliki Mariackiej, potem stragany przeniesiono do Dworu Artusa. Po I wojnie światowej gdańskie targi miały już formę zbliżoną do tej, którą znamy obecnie.

Z oczywistych względów tradycja jarmarków bożonarodzeniowych niemal całkowicie zanikła w okresie PRL-u, jednak od początku XXI wieku możemy obserwować jej szybki rozkwit. Obecnie coraz częściej, także za względów bezpieczeństwa, polskie jarmarki cieszą się wielką popularnością nie tylko mieszkańców naszych miast, ale także turystów zza granicy. Krakowski jarmark istnieje w obecnej formie od 30 lat, a już w 2012 roku CNN Travel wybrało Kraków najlepszym miejscem na spędzenie świąt.