Zaskroniec rybołów – nowy gatunek węża w Polsce. Czy jest jadowity?

Nowy gatunek węża zawitał do Polski. Naukowcy potwierdzili, że zaskroniec rybołów zadomowił się na południu naszego kraju. Po latach spekulacji udało się zaobserwować stabilną populację tego wodnego węża. Czym różni się od zaskrońca zwyczajnego? Czy jest niebezpieczny dla ludzi? Oto wszystko, co musisz wiedzieć o zaskrońcu rybołowie.

Spis treści:

Nowy gatunek węża w Polsce? Pierwsze doniesienia pochodzą sprzed 140 lat
Jak wygląda zaskroniec rybołów?
Czy zaskroniec rybołów jest jadowity?

Nowy gatunek węża w Polsce? Pierwsze doniesienia pochodzą sprzed 140 lat

Zaskroniec rybołów mógł pojawić się na terenie Polski już w XIX wieku. Pierwsze pisemne wzmianki o „wężu wodnym” na południu kraju pochodzą z 1883 roku i wyszły spod pióra biologa Stefana Stobieckiego, który w jednym ze swoich sprawozdań pisał:

"Podług zdania miejscowych ludzi, a w szczególe rybaków, ma tu także być wąż wodny przesiadujący w raczych norach i pod kamieniami w potokach u stóp Babiej Góry".

Co ciekawe, nie byłaby to wcale pierwsza potwierdzona obecność zaskrońca rybołowa na ziemiach polskich. Znane są skamieniałości zaskrońców rybołowów pochodzące z dolnego plejstocenu (130 tys. – 12 tys. lat temu) odkryte w Jaskini Żabiej (woj. śląskie) i są najdalej na północ wysuniętymi znanymi obecnie śladami tego gatunku.

Pojedynczej obserwacji młodego zaskrońca rybołowa dokonano w 2009 roku w okolicach Cieszyna. Martwego węża tego gatunku znaleziono też na jednej z krakowskich ulic, jednak nie potwierdzało to stałej obecności zaskrońca rybołowa na terenie Polski.

To udało się dopiero w 2022 roku za sprawą badań przeprowadzonych przez zespół naukowców z Uniwersytetu Jagiellońskiego pod kierownictwem Bartłomieja Zająca. Obserwacje prowadzone w okolicy Pogwizdowa i Kaczyc nad rzeką Olzą w województwie śląskim wykazały obecność co najmniej 54 przedstawicieli tego gatunku. Wyniki opisano w artykule opublikowanym na łamach "Przeglądu Przyrodniczego".

Co ciekawe, ekspansja gatunku nie wynika w tym przypadku ze zmian klimatycznych – badania genetyczne "polskich" zaskrońców rybołowów wskazują na ich pokrewieństwo z osobnikami z Bałkanów i krajów południowej Europy. To sugeruje, że w Polsce pojawił się prawdopodobnie przypadkowo w wyniku działalności człowieka – na przykład wraz z transportem drewna.

Poza południowymi krańcami Polski zaskroniec rybołów naturalnie zamieszkuje rejony południowo-wschodniej Europy, Azji Środkowej oraz Chin i Indii.

Przeczytaj: Tajemnice tetrapodów. Węże i ptaki to czworonogi?

Jak wygląda zaskroniec rybołów?

Zaskroniec rybołów to wąż o charakterystycznym ubarwieniu, które pozwala mu kamuflować się w środowisku wodnym i nadbrzeżnym. Najważniejsze cechy jego wyglądu to:

Kolorystyka: Szara, oliwkowa lub zielono-brązowa barwa grzbietu z niewielkimi, ciemnymi plamami. Strona brzuszna jest zazwyczaj żółta lub pomarańczowa z czarnymi cętkami.
Wielkość: Dorasta do około 1,3-1,5 metra długości, przy czym samice są nieco większe od samców.
Cechy charakterystyczne młodych osobników: U młodych zaskrońców rybołowów często występują żółte plamy na skroniach, co upodabnia je do zaskrońca zwyczajnego. Plamy znikają wraz z wiekiem.

zaskroniec rybolow — **Zaskroniec rybołów najczęściej przybiera brązową lub oliwkowo-brązową barwę** /fot. Orchi/CC BY-SA 3.0

Zaskroniec rybołów spędza większość życia w pobliżu zbiorników wodnych, które są dla niego źródłem pożywienia. Jego dieta to zgodnie z tym, co sugeruje nazwa ryby, choć ofiarami węża padają też drobne płazy (żaby, traszki).

Świetnie pływa i nurkuje, a w wodzie czuje się znacznie swobodniej niż na lądzie, mimo że porusza się na nim równe sprawnie, co inne węże. W sytuacji zagrożenia zaskroniec rybołów ucieka w głębiny. Obserwacje naukowców z Włoch wykazały, że potrafi nurkować nawet na 17 metrów poniżej lustra wody.

Sprawdź się: Jaszczurka to gad czy płaz? Jeśli znasz odpowiedź, rozwiąż nasz quiz

Czy zaskroniec rybołów jest jadowity?

Dla osób obawiających się spotkania z tym wężem mamy dobrą wiadomość – zaskroniec rybołów nie jest jadowity i w żaden inny sposób nie stanowi zagrożenia dla człowieka.

zaskroniec rybolow chwytajacy rybe — **Zaskroniec rybołów jest groźny dla ryb i niewielkich płazów, ale nie wyrządzi krzywdy człowiekowi** /fot. Gonzosft/CC BY-SA 3.0

Nawet przy bliskim spotkaniu nad rzeką czy jeziorem, nie ma powodów do obaw, choć oczywiście lepiej zachować daleko posuniętą ostrożność, choćby dlatego, że szybkie i prawidłowe zidentyfikowanie węża wymaga sporego doświadczenia.

Jedynym jadowitym wężem naturalnie występującym na terytorium Polski pozostaje żmija zygzakowata.

Tak jak wszystkie węże w Polsce zaskroniec rybołów jest objęty ochroną. W przypadku tego gatunku jest to ochrona ścisła.