Spis treści:
- Tetrapod – czyli co? Wszystko wyjaśnia kladystyka
- Skrzydło też się liczy. Ptaki to tetrapody i... ostatnie dinozaury
- Na tropie pierwszych czworonogów. Przodek tetrapodów w Górach Świętokrzyskich
Tetrapod – czyli co? Wszystko wyjaśnia kladystyka
Słowo "tetrapod" to połączenie dwóch wyrazów ze starożytnej greki – "tetra-", czyli cztery i "pous", czyli stopa.
Wydaje się, że wszystko jest proste, to po prostu zwierzęta z czterema nogami (kończynami). Niestety klasyfikacja organizmów (taksonomia) jest nieco mniej oczywista, bo zgodnie z jej zasadami do tetrapodów należą na przykład... węże.
Kladystyka, jedna z metod stosowanych w taksonomii organizuje organizmy w klady – grupy organizmów mających wspólnego przodka. Większość źródeł wskazuje, że wspólny przodek wszystkich tetrapodów żył ok. 340-380 milionów lat temu, choć nie są to w żadnym razie finalne i niepodważalne ustalenia.
Do tetrapodów zaliczamy wszystkie żyjące i wymarłe gatunki:
- płazów;
- gadów;
- ptaków;
- ssaków.
Węże kwalifikują się więc do wspólnego kladu, mimo że w toku ewolucji ich kończyny zanikły.
Jak widać, na powyższej liście nie ma owadów – w ostatnim odcinku "Milionerów" wiedza ta pozwoliła wygrać panu Mateuszowi milion złotych.
Skrzydło też się liczy. Ptaki to tetrapody i... ostatnie dinozaury
Na pierwszy rzut oka ptaki mogą nie pasować do grupy "zwierząt z czterema nogami" prawie tak jak węże (a przynajmniej w 50 proc. – ptak ma dwie nogi, wąż zero). Po chwili zastanowienia powinniśmy jednak skojarzyć, że w praktyce ptaki mają też kończyny górne – skrzydła.
Skrzydła wyewoluowały u przedstawicieli teropodów – kladu dinozaurów. Do tej grupy należał m.in. najbardziej znany dinozaur, czyli tyranozaur. Ptaki to potomkowie gatunków mniejszych od tej bestii (swoją drogą właśnie od starogreckiego słowa oznaczającego "bestię" wziął się przedrostek "tero-").
Przy okazji nie wypada też nie wspomnieć o fascynującej historii dzioba, który wykształcił się z naszpikowanej ostrymi kłami paszczy mięsożernych dinozaurów. Zębate gołębie to dość przerażająca, ale wcale nie takie absurdalna wizja.
Jak wspominaliśmy wcześniej, do tetrapodów zaliczają się żyjące i wymarłe organizmy pochodzące od wspólnego przodka – tak się składa, że był on także protoplastą (niemal) wymarłych dinozaurów. Pierwsze z nich pojawiły się na Ziemi ok. 240-250 milionów lat temu. Najstarsze szczątki organizmów uznawanych za ptaki pochodzą sprzed 150 milionów lat. Zagłada dinozaurów powszechnie łączona z uderzeniem ogromnej asteroidy miała miejsce 66 milionów lat temu. Kataklizm nie złamał tylko jednej gałęzi na ewolucyjnym drzewie dinozaurów – tej, na której do dzisiaj siedzą ptaki.
Czytaj także: "Rogata" kometa widoczna na polskim niebie. Kiedy ją obserwować?
Słowem podsumowania, obecny konsensus naukowy jest taki, że ptaki to dinozaury-teropody, które pojawiły się w erze mezozoiku. Różnica w wyglądzie dość odbiegającym od typowego wyobrażenia dinozaurów to efekt 66 milionów lat ewolucji.
Na tropie pierwszych czworonogów. Przodek tetrapodów w Górach Świętokrzyskich
Jest spora szansa, że już w 2002 roku starsze niż uznawane dotychczas za najwcześniejsze ślady tetrapodów znalazł polski naukowiec, Grzegorz Niedźwiedzki. Artykuł, który wraz ze współautorami opublikował w 2010 w prestiżowym czasopiśmie Nature, wskazuje, że w starych kamieniołomach na terenie Gór Świętokrzyskich zachowały się ślady tetrapodów sprzed nawet 395 milionów lat.
Oznaczałoby to, że odkryte w Polsce tropy są starsze niż najwcześniejsze ślady przedstawicieli grupy Elpistostegidae, z której miały wywodzić się tetrapody.
Odkrycie wciąż czeka jednak na szeroką akceptację, ponieważ niektórzy badacze wskazują, że w rzeczywistości są to ślady pozostawione przez ryby.
Źródła: www.nhm.ac.uk; www.ucmp.berkeley.edu; www.nature.com; bryk.pl
Marcin Szałaj
Czytaj także:
QUIZ z wiedzy ogólnej. Sprawdź, czy masz zadatki na omnibusa!
Gdzie była kręcona „Diuna”? Niezwykłe miejsca z planu filmowego
Nauka matematyki korzystna dla mózgu. Dlaczego warto się jej uczyć?
